Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Үндіс аймағы (ағылш. Indian Territory немесе ағылш. The Indian Country) — үндістермен қоныстануға арналған дәстүрлі атауы. Еуропалық қоныстанушылар бұл аймақтың шекарасын бұзбайды деп болжалды. Үндіс аймағының шекаралары 1834 жылғы «Үндістермен қарым-қатынас туралы заң» орнатты. Азаматтық соғыстан кейін одақтас үндістер аумақтың орталық бөлігінде өз жерлерін жоғалтып алды, нәтижесінде «Бөлінбеген жерлер» деп аталатын жерлер пайда болды, бұл кейіннен Үндіс аймағын ақ қоныстанушылар бастапқы отарлау нысандарына айналды. 1890 жылы үндіс территориясының орталық және батыс бөліктерінде тек бес өркениетті тайпалардың жерлерін ғана Үндіс аймағында қалдырып, ұйымдасқан жаңа құру туралы заң қабылданды. 1907 жылы Үндіс аймағы мен Оклахома территориясының орнында Оклахома штаты құрылды.
| Үндіс аймағы ағылш. Indian territory | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
 Үндіс аймағы және одан бөлінген Оклахома территориясы (1890 ж.) | ||||
| Басқару формасы | ||||
Тарихы
XVIII ғасыр
«Тек үндістерге арналған аймақты» белгілеу әрекеттері ертерек, Американың британдық отарлауы кезінде, Аппалач тауларының шығысына ақ қоныстанушылардың қозғалысын шектейтін сәйкес жасалды. Үгіт қағазында белгіленген шекара үндістерге қарай бірнеше рет жылжытылды - алдымен британ әкімшілігінің қарамағында, содан кейін кейін, ал соңында Миссисипи өзенінің батыс жағына қарай қысқартылды.
АҚШ тәуелсіздік алған кезде көптеген жергілікті американдық тайпалар британ әкімшілігімен жақсы қарым-қатынас орнатқан болатын, ал американдық көтерілісшілермен қарым-қатынас әлдеқайда нашар болды. Соғыс кезінде ирокездер ағылшындарды, ал - американдықтарды қолдады, муског тайпалары шамамен бірдей бөлінді. Британдықтардың жеңілісінен кейін американдықтар Огайоға екі рет басып кірді және екі рет жеңілді. Ақырында, олар үндіс конфедерациясын 1794 жылы жеңіп, оларға жүктеді, оған сәйкес үндістер қазіргі Огайо жерінің көп бөлігін, қазіргі Индиананың жартысын, сонымен қатар қазіргі Чикаго мен Детройт қалаларын құрайтын ақ қоныстанушыларға жерлерді беруге мәжбүр болды.
Үндістерді қоныстандыру
ХІХ ғасырдың басынан бастап оңтүстіктегі ақ қоныстанушылар үндістердің құнарлы жерлерін талап ете бастады және оларды ойдан шығарылған сылтаулармен көшіруді талап етті. Бұл саясаттың жақтаушысы Эндрю Джексон президент болып сайланғаннан кейін 1830 жылы үндістерді қоныстандыру туралы заңға қол қойып, жаңа тұру орындарын белгіледі. Осы заңнан ең қатты зардап шеккендер бұл заң қабылданған уақытта Құрама Штаттардың оңтүстік-шығысында өмір сүрген бес өркениетті тайпалар болды. Олардың қоныстануы тарихнамада «Көз жасы жолы» деп аталды. «Көз жасы жолның» соңғы нүктелері қазіргі Арканзас және Оклахома штаттарының территориялары болды, онда сол кезде басқа үндіс тайпалары да, еуропалықтар да, қашып кеткен қара құлдар да тұрып жатқан болатын. Басқа тайпалар - , , , , кикапу, , , уайандоттар, , , арапахо, , және басқалары да Үндіс аймағына көшуге мәжбүр болды.
Куәгерлердің айтуынша, қоныс аудару кезінде ақ американдықтар, әсіресе протестанттықтар үндістерді аяусыз тонап, қорлаған және өлтірген. Көптеген тайпалар «ерікті-мәжбүрлі» тәртіппен көшті, бұл эпидемиялар мен мың шақырымнан астам жолдың басқа да қиындықтары салдарынан көпшілігінің құрбан болуына әкелді. Черокидің көпшілігі қоныс аударудан бас тартты, АҚШ әскері оларды концлагерлерге айдап, мәжбүрлеп , соның салдарынан қаза болғандар олардың санынан кем дегенде 20% құрады. Семинолдардың бір бөлігі қарулы қарсылық көрсетіп, Флоридада ұзақ жүргізді.
Өркениетті бес тайпа болашақ Оклахома штатының аумағында кейіннен ірі қалаларға айналған , , Талекуа, Тишоминго, Маскоги және тағы басқалар сияқты қалалардың негізін қалады. Сонымен қатар, олар Оклахомаға көптеген қара құлдарын алып келді.
Азаматтық соғыс
- Америка Құрама Штаттарындағы азаматтық соғыс кезінде Үндіс территориясының тұрғындары, негізінен, жағында соғысқан. Алайда, кейбір тайпалар, атап айтқанда, чероки бөлініп, өздерінің шағын азаматтық соғысын жүргізді. Доуксвилл түбіндегі шайқастан кейін 1865 жылы 23 маусымда үндіс бригадалық генерал , содан кейін чероки тайпасының көсемі, конфедеративті үндіс атты әскер қолбасшысы Азаматтық соғыста солтүстік американдықтарға тізе бүккен соңғы Конфедерация генералы болды.
Оклахома
Бастапқыда, Үндіс аймағы Public Land Strip деп аталатын ұйымдастырылмаған аумақты қоспағанда қазіргі Оклахоманың барлық жерін иемденді. 1890 жылы Оклахома территориясы құрылғаннан кейін аймақтың тек шығыс жартысы (Бес өркениетті тайпалардың жерлері) үндіс жерлеріне жатқызылды, ал 1889-1895 жылдары өтті. 1905 жылы Үндіс аймағының тұрғындары АҚШ-тың құрамындағы тең құқылы Секвойя штаты мәртебесін алуға тырысты, бірақ бұл ұсынысты үкімет пен қабылдамады. 1907 жылы Оклахома ресми түрде қалыптасқаннан кейін, Үндіс аймағы өмір сүруін тоқтатты.
Қазіргі уақытта көптеген үндістер әлі де Оклахомада, әсіресе шығыс бөлігінде тұрады.
Тағы қараңыз
- Көз жасы жолы
Сілтеме
Үндіс аймағындағы байырғы американдықтардың 1890 жылғы суреттері
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Үndis ajmagy agylsh Indian Territory nemese agylsh The Indian Country үndistermen konystanuga arnalgan dәstүrli atauy Europalyk konystanushylar bul ajmaktyn shekarasyn buzbajdy dep bolzhaldy Үndis ajmagynyn shekaralary 1834 zhylgy Үndistermen karym katynas turaly zan ornatty Azamattyk sogystan kejin odaktas үndister aumaktyn ortalyk boliginde oz zherlerin zhogaltyp aldy nәtizhesinde Bolinbegen zherler dep atalatyn zherler pajda boldy bul kejinnen Үndis ajmagyn ak konystanushylar bastapky otarlau nysandaryna ajnaldy 1890 zhyly үndis territoriyasynyn ortalyk zhәne batys bolikterinde tek bes orkenietti tajpalardyn zherlerin gana Үndis ajmagynda kaldyryp ujymdaskan zhana kuru turaly zan kabyldandy 1907 zhyly Үndis ajmagy men Oklahoma territoriyasynyn ornynda Oklahoma shtaty kuryldy Үndis ajmagy agylsh Indian territory1834 1907 Үndis ajmagy zhәne odan bolingen Oklahoma territoriyasy 1890 zh Baskaru formasyTarihyXVIII gasyr Tek үndisterge arnalgan ajmakty belgileu әreketteri erterek Amerikanyn britandyk otarlauy kezinde Appalach taularynyn shygysyna ak konystanushylardyn kozgalysyn shektejtin sәjkes zhasaldy Үgit kagazynda belgilengen shekara үndisterge karaj birneshe ret zhylzhytyldy aldymen britan әkimshiliginin karamagynda sodan kejin kejin al sonynda Missisipi ozeninin batys zhagyna karaj kyskartyldy AҚSh tәuelsizdik algan kezde koptegen zhergilikti amerikandyk tajpalar britan әkimshiligimen zhaksy karym katynas ornatkan bolatyn al amerikandyk koterilisshilermen karym katynas әldekajda nashar boldy Sogys kezinde irokezder agylshyndardy al amerikandyktardy koldady muskog tajpalary shamamen birdej bolindi Britandyktardyn zhenilisinen kejin amerikandyktar Ogajoga eki ret basyp kirdi zhәne eki ret zhenildi Akyrynda olar үndis konfederaciyasyn 1794 zhyly zhenip olarga zhүktedi ogan sәjkes үndister kazirgi Ogajo zherinin kop boligin kazirgi Indiananyn zhartysyn sonymen katar kazirgi Chikago men Detrojt kalalaryn kurajtyn ak konystanushylarga zherlerdi beruge mәzhbүr boldy Үndisterdi konystandyruTolyk makalasy Үndisterge arnalgan zherlerdin kartasy 1836 zh HIH gasyrdyn basynan bastap ontүstiktegi ak konystanushylar үndisterdin kunarly zherlerin talap ete bastady zhәne olardy ojdan shygarylgan syltaularmen koshirudi talap etti Bul sayasattyn zhaktaushysy Endryu Dzhekson prezident bolyp sajlangannan kejin 1830 zhyly үndisterdi konystandyru turaly zanga kol kojyp zhana turu oryndaryn belgiledi Osy zannan en katty zardap shekkender bul zan kabyldangan uakytta Қurama Shtattardyn ontүstik shygysynda omir sүrgen bes orkenietti tajpalar boldy Olardyn konystanuy tarihnamada Koz zhasy zholy dep ataldy Koz zhasy zholnyn songy nүkteleri kazirgi Arkanzas zhәne Oklahoma shtattarynyn territoriyalary boldy onda sol kezde baska үndis tajpalary da europalyktar da kashyp ketken kara kuldar da turyp zhatkan bolatyn Baska tajpalar kikapu uajandottar arapaho zhәne baskalary da Үndis ajmagyna koshuge mәzhbүr boldy 1885 zhylgy Үndis ajmagy Kuәgerlerdin ajtuynsha konys audaru kezinde ak amerikandyktar әsirese protestanttyktar үndisterdi ayausyz tonap korlagan zhәne oltirgen Koptegen tajpalar erikti mәzhbүrli tәrtippen koshti bul epidemiyalar men myn shakyrymnan astam zholdyn baska da kiyndyktary saldarynan kopshiliginin kurban boluyna әkeldi Cherokidin kopshiligi konys audarudan bas tartty AҚSh әskeri olardy konclagerlerge ajdap mәzhbүrlep sonyn saldarynan kaza bolgandar olardyn sanynan kem degende 20 kurady Seminoldardyn bir boligi karuly karsylyk korsetip Floridada uzak zhүrgizdi 1891 zhylgy Үndis ajmagy Өrkenietti bes tajpa bolashak Oklahoma shtatynyn aumagynda kejinnen iri kalalarga ajnalgan Talekua Tishomingo Maskogi zhәne tagy baskalar siyakty kalalardyn negizin kalady Sonymen katar olar Oklahomaga koptegen kara kuldaryn alyp keldi Azamattyk sogys Tolyk makalasy Amerika Қurama Shtattaryndagy azamattyk sogys kezinde Үndis territoriyasynyn turgyndary negizinen zhagynda sogyskan Alajda kejbir tajpalar atap ajtkanda cheroki bolinip ozderinin shagyn azamattyk sogysyn zhүrgizdi Douksvill tүbindegi shajkastan kejin 1865 zhyly 23 mausymda үndis brigadalyk general sodan kejin cheroki tajpasynyn kosemi konfederativti үndis atty әsker kolbasshysy Azamattyk sogysta soltүstik amerikandyktarga tize bүkken songy Konfederaciya generaly boldy Oklahoma Bastapkyda Үndis ajmagy Public Land Strip dep atalatyn ujymdastyrylmagan aumakty kospaganda kazirgi Oklahomanyn barlyk zherin iemdendi 1890 zhyly Oklahoma territoriyasy kurylgannan kejin ajmaktyn tek shygys zhartysy Bes orkenietti tajpalardyn zherleri үndis zherlerine zhatkyzyldy al 1889 1895 zhyldary otti 1905 zhyly Үndis ajmagynyn turgyndary AҚSh tyn kuramyndagy ten kukyly Sekvojya shtaty mәrtebesin aluga tyrysty birak bul usynysty үkimet pen kabyldamady 1907 zhyly Oklahoma resmi tүrde kalyptaskannan kejin Үndis ajmagy omir sүruin toktatty Қazirgi uakytta koptegen үndister әli de Oklahomada әsirese shygys boliginde turady Tagy karanyzKoz zhasy zholySiltemeҮndis ajmagyndagy bajyrgy amerikandyktardyn 1890 zhylgy suretteri