Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Көз жасы жолы (ағылш. Trail of Tears) — және , осы бұқараның құрамын негізінен Бес өркениетті тайпалар құрады, оларды АҚШ-тың оңтүстік-шығыстағы өз жерлерінен батысқа қарай Үндіс аймағына (қазір Оклахома) көшірді. 1831 жылы бірінші тайпасы қоныстандырылды. Жолда үндістер баспананың болмауынан, аурулар мен аштықтан зардап шекті, көптеген адамдар қайтыс болды: тек чероки тайпасы үшін жолдағы өлім саны 4-тен 15 мыңға дейін жетті. Үндістермен бірге көптеген негрлер Үндіс аймағына қоныс аударды - олар құлдықта болған, үнді тайпаларының өкілдеріне үйленген немесе жай қашқындар.
Бүгінгі таңда дәл осындай атаумен америка тарихында мәңгі қалдыратын енгізілген.
Бастауы
1830 жылға қарай бес өркениетті тайпалар - чероки (Cherokee), (Chickasaw), чокта (Choctaw), маскогтар (Creek) және семинолдар (Seminole) - Америка Құрама Штаттарының оңтүстік-шығысындағы автономды ұйымдарды құрады. Джордж Вашингтон мен мәдени өзгеру процесі бастаған; бұл тайпалар, әсіресе чероки мен чокта еуропалық технологиялық жетістіктерін және мәдениетін тез қабылдады. Ол кезде черокидің өз мектептері, жазуы болды, олар христиан дінін қабылдап, « газетін шығарды, тіпті конституцияларын қабылдауға тырысты - бірақ бұл уақытта олар Джорджияның қарамағында болды.
Джорджия, Теннесси, Алабама және басқа да бірнеше оңтүстік штаттардың заңдық жиналыстары өркениетті үндістердің жерлеріне қатысты өз көзқарастары болды. Демократиялық президент Эндрю Джексон (этникалық ирланд) жерлерді еуропалық отарлаушыларға беру үшін үндістерді көшірудің жақтаушысы болды. Оның көмегімен 1830 жылы 26 мамырда АҚШ Конгресі тайпаларды жақсы жабдықталған және ауқатты оңтүстік-шығыстан Ұлы жазықтың жабайы жерлеріне қоныс аудартуын қарастыратын қабылдады. Осы сәттен бастап өркениетті үндістерді күштеп қоныс аудару шарасы басталды.
Қоныстандыру
«Бес өркениетті тайпаның» қоныс аударуыy кейіннен «Көз жасы жолы» деп аталды. Миссисипи өзенінің бойымен батысқа қарай бірнеше штат арқылы өткен бұл жолдың атауы ең алдымен чокто тайпасының қоныс аударуынан алынған. Бес тайпаның әрқайсысы әртүрлі жолмен қоныстанды, бірақ олардың барлығы Оклахома орналасқан аумаққа қоныстанды. бірінші болып чокта тайпасы қоныстандырылды.
Чокталарды көшіру
Чокта тайпасының орталықтары қазіргі Алабама, Миссисипи және Луизиана штатында орналасқан. 1830 жылы 27 қыркүйекте чокта АҚШ үкіметімен «Дэнсинг-Рэббит-Крик туралы келісім» деп аталатын келісім жасады. Келісімге сәйкес, олар Миссисипидегі 45,000 км өздерінің аумағын батыстағы 61,000 км² аумаққа ауыстырды. Келісім АҚШ азаматы болғысы келетін чокталарға қалуға рұқсат берді.
17000 чоктаның қоныс аударуы үш кезеңде өтті және 1833 жылы аяқталды. Бірінші топ батысқа 1831 жылы 1 қарашада аттанды. Антисанитарлық жағдайлар, аштық, аурулар (қыста - өкпенің қабынуы, жазда - тырысқақ эпидемиясы) көптеген адамдардың өмірін қиды: нақты деректер жоқ, бірақ шамамен 2500-дан 6000-ға дейін адам деп есептеледі. Кейінірек Арканзас газеті қоныс аудару туралы «көз жасы мен өлімнің жолдары» деп айтқан тайпа көсемінің сөзін келтірді.
Миссисипиде шамамен 5000-6000 чокто қалды, бірақ олар мұнда да қысым көрді. Көшірілген чокталықтар кейіннен «Оклахомдық чокта ұлты», ал Миссисипиде қалған адамдар «Үндістердің чокта тобын» құрады. Қалған чокта американдық азаматтығын алған еуропалық еместердің алғашқы үлкен тобына айналды.
Семиолдарды көшіру
Чокта мысалына сүйене отырып, 1832 жылы семинолдарды да қыса бастады; 1834 жылы мускогтерді (криктер) көшірді. Сол 1834 жылы Чероки жерінде алтын табылды. Чероки конституциясының авторы және тайпа көсеміне кандидат Джон Росс үндістерді көшіру туралы заңның күшін жойдыруға тырысып бақты, бірақ бұл әрекеттері нәтижесіз болды. 1835 жылдың басында президент Эндрю Джексон үндістерге егер олар өз еріктерімен батысқа кетпесе, оларды әскери күшпен мәжбүрлеп көшіртеміз деп қорқытты. Сол жылы жас көсем (шотландық-крик метисі) семинолдар қарсылық қозғалысын басқарды.
1837 жылы чикасолар көшірілді, ал 1838 жылы кезек черокиге келді. 1835 жылы президент Джексон чероки өкілдеріне үндеу жолдады: «Менің достарым! Өркениеттің сендерге не әкелгенін өздеріңде көріп отырсыңдар! Миссуридің арғы жағындағы Үндіс аймағына барыңдар - сонда өз қалағандарыңша өмір сүріңдер!».
Негірлерді көшіру
Қоныс аударған үндістермен қатар, көптеген еркін негірлер де, құлдар да Үндіс аймағына барды (не олардың үндіс иелерімен еріп кетті, не қашып барды, қалай болсада үндіс тайпаларына қосылған)
Көз жасы жолынан кейінгі алғашқы жылдары тірі қалған негірлердің - құлдардың да, еркіндердің де өмір сүру жағдайы өзгерді. Үндіс аймағына келген соң, чикасо ірі фермаларды құрып, оларда қара құлдардың еңбегін пайдаланды. Чикасо халқы құлдықтың жойылуын тек 1866 жылы мойындады (АҚШ заңдары бұларда әсер етпеді, өйткені Үндіс аймағы ресми түрде Америка Құрама Штаттарынан тыс жерде болған), содан кейін босатылған қара нәсілділер 1890 жылдарға дейін чикасо ұлтының азаматтары болды. Чокта ұлтының бұрынғы құлдары «чоктаның босатылған адамдары» (Choctaw Freedmen) деген мәртебесін алды. Чокта ұлтында босатылған құлдар 1885 жылы Чокта ұлтының азаматтығын алды.
Тағы қараңыз
Әдебиет
- Anderson, William L., ed. Cherokee Removal: Before and After. Athens, Georgia: University of Georgia Press, 1991.
- Carter, Samuel. Cherokee Sunset: A Nation Betrayed. New York: Doubleday, 1976. ISBN 0-385-06735-6.
- Ehle, John. Trail of Tears: The Rise and Fall of the Cherokee Nation. New York: Doubleday, 1988. ISBN 0-385-23953-X.
- Foreman, Grant. Indian Removal: The Emigration of the Five Civilized Tribes of Indians. Norman, Oklahoma: University of Oklahoma Press, 1932, 11th printing 1989. ISBN 0-8061-1172-0.
- Prucha, Francis Paul. The Great Father: The United States Government and the American Indians. Volume I. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press, 1984. ISBN 0-8032-3668-9.
- Remini, Robert V. Andrew Jackson and his Indian Wars. New York: Viking, 2001. ISBN 0-670-91025-2.
- Wallace, Anthony F.C. The Long, Bitter Trail: Andrew Jackson and the Indians. New York: Hill and Wang, 1993. ISBN 0-8090-1552-8 (paperback); ISBN 0-8090-6631-9 (hardback).
Сілтеме
- Cherokee Heritage Documentation Center
- Cherokee Indian Removal, Encyclopedia of Alabama
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koz zhasy zholy agylsh Trail of Tears zhәne osy bukaranyn kuramyn negizinen Bes orkenietti tajpalar kurady olardy AҚSh tyn ontүstik shygystagy oz zherlerinen batyska karaj Үndis ajmagyna kazir Oklahoma koshirdi 1831 zhyly birinshi tajpasy konystandyryldy Zholda үndister baspananyn bolmauynan aurular men ashtyktan zardap shekti koptegen adamdar kajtys boldy tek cheroki tajpasy үshin zholdagy olim sany 4 ten 15 mynga dejin zhetti Үndistermen birge koptegen negrler Үndis ajmagyna konys audardy olar kuldykta bolgan үndi tajpalarynyn okilderine үjlengen nemese zhaj kashkyndar Bүgingi tanda dәl osyndaj ataumen amerika tarihynda mәngi kaldyratyn engizilgen BastauyBes orkenietti tajpalardyn konystandyru zholy 1830 zhylga karaj bes orkenietti tajpalar cheroki Cherokee Chickasaw chokta Choctaw maskogtar Creek zhәne seminoldar Seminole Amerika Қurama Shtattarynyn ontүstik shygysyndagy avtonomdy ujymdardy kurady Dzhordzh Vashington men mәdeni ozgeru procesi bastagan bul tajpalar әsirese cheroki men chokta europalyk tehnologiyalyk zhetistikterin zhәne mәdenietin tez kabyldady Ol kezde cherokidin oz mektepteri zhazuy boldy olar hristian dinin kabyldap gazetin shygardy tipti konstituciyalaryn kabyldauga tyrysty birak bul uakytta olar Dzhordzhiyanyn karamagynda boldy Dzhordzhiya Tennessi Alabama zhәne baska da birneshe ontүstik shtattardyn zandyk zhinalystary orkenietti үndisterdin zherlerine katysty oz kozkarastary boldy Demokratiyalyk prezident Endryu Dzhekson etnikalyk irland zherlerdi europalyk otarlaushylarga beru үshin үndisterdi koshirudin zhaktaushysy boldy Onyn komegimen 1830 zhyly 26 mamyrda AҚSh Kongresi tajpalardy zhaksy zhabdyktalgan zhәne aukatty ontүstik shygystan Ұly zhazyktyn zhabajy zherlerine konys audartuyn karastyratyn kabyldady Osy sәtten bastap orkenietti үndisterdi kүshtep konys audaru sharasy bastaldy Қonystandyru Bes orkenietti tajpanyn konys audaruyy kejinnen Koz zhasy zholy dep ataldy Missisipi ozeninin bojymen batyska karaj birneshe shtat arkyly otken bul zholdyn atauy en aldymen chokto tajpasynyn konys audaruynan alyngan Bes tajpanyn әrkajsysy әrtүrli zholmen konystandy birak olardyn barlygy Oklahoma ornalaskan aumakka konystandy birinshi bolyp chokta tajpasy konystandyryldy Choktalardy koshiru Dzhordzh Harkins chokta tajpasynyn kosemi Chokta tajpasynyn ortalyktary kazirgi Alabama Missisipi zhәne Luiziana shtatynda ornalaskan 1830 zhyly 27 kyrkүjekte chokta AҚSh үkimetimen Densing Rebbit Krik turaly kelisim dep atalatyn kelisim zhasady Kelisimge sәjkes olar Missisipidegi 45 000 km ozderinin aumagyn batystagy 61 000 km aumakka auystyrdy Kelisim AҚSh azamaty bolgysy keletin choktalarga kaluga ruksat berdi 17000 choktanyn konys audaruy үsh kezende otti zhәne 1833 zhyly ayaktaldy Birinshi top batyska 1831 zhyly 1 karashada attandy Antisanitarlyk zhagdajlar ashtyk aurular kysta okpenin kabynuy zhazda tyryskak epidemiyasy koptegen adamdardyn omirin kidy nakty derekter zhok birak shamamen 2500 dan 6000 ga dejin adam dep esepteledi Kejinirek Arkanzas gazeti konys audaru turaly koz zhasy men olimnin zholdary dep ajtkan tajpa koseminin sozin keltirdi Missisipide shamamen 5000 6000 chokto kaldy birak olar munda da kysym kordi Koshirilgen choktalyktar kejinnen Oklahomdyk chokta ulty al Missisipide kalgan adamdar Үndisterdin chokta tobyn kurady Қalgan chokta amerikandyk azamattygyn algan europalyk emesterdin algashky үlken tobyna ajnaldy Semioldardy koshiru Chokta mysalyna sүjene otyryp 1832 zhyly seminoldardy da kysa bastady 1834 zhyly muskogterdi krikter koshirdi Sol 1834 zhyly Cheroki zherinde altyn tabyldy Cheroki konstituciyasynyn avtory zhәne tajpa kosemine kandidat Dzhon Ross үndisterdi koshiru turaly zannyn kүshin zhojdyruga tyrysyp bakty birak bul әreketteri nәtizhesiz boldy 1835 zhyldyn basynda prezident Endryu Dzhekson үndisterge eger olar oz erikterimen batyska ketpese olardy әskeri kүshpen mәzhbүrlep koshirtemiz dep korkytty Sol zhyly zhas kosem shotlandyk krik metisi seminoldar karsylyk kozgalysyn baskardy 1837 zhyly chikasolar koshirildi al 1838 zhyly kezek cherokige keldi 1835 zhyly prezident Dzhekson cheroki okilderine үndeu zholdady Menin dostarym Өrkeniettin senderge ne әkelgenin ozderinde korip otyrsyndar Missuridin argy zhagyndagy Үndis ajmagyna baryndar sonda oz kalagandarynsha omir sүrinder Negirlerdi koshiruҚonys audargan үndistermen katar koptegen erkin negirler de kuldar da Үndis ajmagyna bardy ne olardyn үndis ielerimen erip ketti ne kashyp bardy kalaj bolsada үndis tajpalaryna kosylgan Koz zhasy zholynan kejingi algashky zhyldary tiri kalgan negirlerdin kuldardyn da erkinderdin de omir sүru zhagdajy ozgerdi Үndis ajmagyna kelgen son chikaso iri fermalardy kuryp olarda kara kuldardyn enbegin pajdalandy Chikaso halky kuldyktyn zhojyluyn tek 1866 zhyly mojyndady AҚSh zandary bularda әser etpedi ojtkeni Үndis ajmagy resmi tүrde Amerika Қurama Shtattarynan tys zherde bolgan sodan kejin bosatylgan kara nәsildiler 1890 zhyldarga dejin chikaso ultynyn azamattary boldy Chokta ultynyn buryngy kuldary choktanyn bosatylgan adamdary Choctaw Freedmen degen mәrtebesin aldy Chokta ultynda bosatylgan kuldar 1885 zhyly Chokta ultynyn azamattygyn aldy Tagy karanyzBes orkenietti tajpalar Үndis ajmagyӘdebietAnderson William L ed Cherokee Removal Before and After Athens Georgia University of Georgia Press 1991 Carter Samuel Cherokee Sunset A Nation Betrayed New York Doubleday 1976 ISBN 0 385 06735 6 Ehle John Trail of Tears The Rise and Fall of the Cherokee Nation New York Doubleday 1988 ISBN 0 385 23953 X Foreman Grant Indian Removal The Emigration of the Five Civilized Tribes of Indians Norman Oklahoma University of Oklahoma Press 1932 11th printing 1989 ISBN 0 8061 1172 0 Prucha Francis Paul The Great Father The United States Government and the American Indians Volume I Lincoln Nebraska University of Nebraska Press 1984 ISBN 0 8032 3668 9 Remini Robert V Andrew Jackson and his Indian Wars New York Viking 2001 ISBN 0 670 91025 2 Wallace Anthony F C The Long Bitter Trail Andrew Jackson and the Indians New York Hill and Wang 1993 ISBN 0 8090 1552 8 paperback ISBN 0 8090 6631 9 hardback SiltemeCherokee Heritage Documentation Center Cherokee Indian Removal Encyclopedia of Alabama