Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Басқа мағыналар үшін Құрма (айрық) деген бетті қараңыз.Құрма (лат. Phoenix dactylifera) — пальмалар тұқымдасының Пальма тегінің биологиялық түрі. Тік шаншылып, 24 метр биіктікке дейін өсетін құрма пальмасы көбіне ыстық климатты аймақтарға тән. Құрма өсіру шаруашылығымен айналысатын араб елдеріне негізінен: Сауд Сауд Арабиясы, Ирак, Алжир, Мысыр, Судан мемлекеттері жатады.
| Құрма (Пальма) | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Date palms, Merzouga, | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Phoenix dactylifera L. |
Аталық және аналық болып бөлінетін құрма ағашы ескі жапырақтарының түбімен бүртіктеліп, өріліп өседі. Ерекше көрік беріп тұрған төбе жағындағы әдемі шашақты жапырақтарының ұзындығы 5 метрге дейін жетеді. Отырғызғаннан 4-5 жылдан кейін барып жеміс бере бастайды. Салмағы 8 кг-ға дейін жететін бір шоғырына мыңнан аса жеміс бітеді. Әр ағашынан 40-80 кг жеміс алуға болады. Шамамен 150 жылға дейін өмір сүреді. Бұл жеміс мұсылмандар үшін өте маңызды.
Құран және құрма
Құрма – қасиетті Құранда аталған жемістердің бірі. Хазірет Мәриям Исаға (а.с.) толғатып қатты қиналғанда, Аллаһ тағала мейірім білдіріп, оған құрма жеуді әмір еткен. Бұл жайлы «Мәриям» сүресінде:
«Сөйтіп тұрғанда толғақ қысып, құрма ағашына барып сүйенуге итермеледі. «Қап, бұрын өліп, ұмытылып кеткенімде болар еді» деді күйзеліп. Сол сәт (періште) төменнен былай деп дауыстады: «Жабырқама, Раббың асты жағыңнан бір арық жасады. Құрма бұтағын өзіңе қарай сілкіле, үстіңе жас құрмалар түссін. Содан іш, же. Көз айым бол!»» делінген (23-26 аяттар).
Тағы бір аятта құрманың өсуінде құдіреттің белгілерін көруге болатындығы баяндалған:
«Көктен су түсірген де – Аллаһ. Кейіннен сол арқылы әр түрлі өсімдіктер шығардық. Ол өсімдіктен бір жас бұтақ, одан өсіп, бір-бірінің үстіне мінгескен дәндер, масақтар өндіреміз. Құрма ағашынан жеміс толы салбырап тұрған бұтақтар, бұған қоса жүзім, зәйтін, анар бақшаларын өсіреміз. Бұлардың кейбіреуі бір-біріне ұқсайды, кейбірі ұқсамайды. Алғаш жеміс салғанда және толық піскен кезінде әрқайсысының жемісіне қараңдар. Күмәнсіз, сенетін көпшілік үшін мұнда көптеген дәрістер бар» (Әнғам сүресі, 99).
Құрманың түрлері
Жаңа піскені, кепкені, ірісі, кішісі, емге жарамдысы, дәмі, түр-түсіне қарай құрманың көптеген түрлері бар. Хижри VIII жылы Мұхаммед пайғамбарымыз (с.а.с.) өзін зиярат етіп келген Абдулқайс тайпасының адамдарына сол аймақтағы құрмалардың түрлерін әңгімелеп, «Сіздерде өсетін құрмалардың ең жақсысы әрі ең пайдалысы – барни деген құрма» деген. Абдулқайс адамдары елдеріне қайтқаннан кейін, барни деген құрманың түрін өсіруге арнайы көңіл бөліп, біршама уақыттан кейін біржолата құрманың осы барни түрін өсіруге ғана көшкен (Ахмад ибн Ханбәл, 3/432).
Пайғамбарымыз әсіресе Мәдинада өсетін «Ажуа» деп аталатын құрма сортын жақсы көрген. Тіпті «Ажуа құрмасы – жәннаттағы жемістердің бірі» (Тирмизи, Тыбб, 22) деген. Осы себепті ажуа құрмасы әлі күнге аса көп сұранысқа ие.
Мұхаммед пайғамбарымыз (с.а.с.) және құрма
Жалпы арабтардың күнкөрісінде құрма ерекше рөл атқарған. Бірқатар ақындардың шабытына арқау болып, мақал-мәтелдерге қосылған құрманы Аллаһ елшісі (с.а.с.) де ұнатқан. Мәселен, ол құрма маусымында өзіне сыйланған жас құрмаларды кері қайтармайтын (Бұхари, Әтғима, 41).
Бата алу үшін өзіне әкелінген жаңа туған нәрестелерге алғашқы дәмді құрмадан таттыратын (Мүслим, Әдаб, 23-28).
Кешкі асқа ештеңе таба алмағандарға кепкен құрма жеу керектігін айтып, «Кешкі асты тастамаңыздар, ештеңе таппасаңыздар, тым болмаса, бір уыс кепкен құрма жеңіздер»деген (Ибн Мажә, Әтима, 54).
Тағы бір сөзінде «Құрмасы жоқ үйдің адамдары анық аш қалғаны» деп, құрманың Мәдиналық кедейлердің күнкөрісінде қаншалықты орын алғанын байқатқан (Ибн Мажә, Әтғима, 38.). Шаңырағында айлап қазан асылмаған уақыттарда өзінің де талғажау еткені құрма мен қара су еді. Айша анамыз (р.а.) сол күндерді: «Расулаллаһ (с.а.с.) қайтыс болғанда да, қара құрма мен қара судан басқа ештеңе таппағанбыз» деп еске алған (Бұхари, Әтғима, 6). Бірақ тек құрма жеп күнелткен уақыттарда сахабалардың ешбірі ауруға ұшырамаған.
Жемістің қай түріне де құрметпен қараған Пайғамбарымыз (с.а.с.) құрмалардың піскенін әрі жақсысын ұнататын, алайда құрттап кеткендерін тастай салмайтын. Арасынан жақсыларын таңдап алып жейтін. Жерге түскен жемістердің бекерге шіріп кеткенін қаламайтын. Сол үшін жолда жатқан жеміс көрсе, оны алып, тазалап жегеннің дұрыстығын айтатын. Бір жолы сахабаларымен келе жатқанда, жолда жатқан кепкен құрманы көріп «Мына құрманың садақа еместігіне көзім жетсе, алып жер едім» деген (Мүслим, Зекет, 164).
Құрманы басқа нәрсемен қосып жеген кездері де болған. Мәселен, қонақта өзіне қаймақ пен кепкен құрма алдыға тартылғанын көргенде, екеуін қосып жеген (Ибн Мажә, Әтғима, 43.). Бұған қоса, жас құрма мен қиярды қосып жегені, жас құрма мен қарбызды да қосып жегендігі туралы риуаяттар кездеседі (Ибн Мажә, Әтғима, 37). Жас құрма мен қарбызды қосып жеуінің себебін: «Жас құрманың ыстығын суық қарбыз арқылы, ал қарбыздың суықтығын құрманың ыстығымен қайтарамыз» деп түсіндірген (Әбу Дәуіт, Әтғима, 45).
Айша анамыз (р.а.) өз тәжірибесінде жас құрма мен қиярды қосып жеу денеге күш бітіретіндігін айтқан (Ибн Мажә, Әтғима, 37).
Алла елшісі (с.а.с.) құрманы емге де пайдалануға болатындығын білдірген. Жүрегі я кеудесі ауыратындығын айтқан бір сахабасын Тайыфта тұратын Харис ибн Кәләда атты дәрігерге жіберіп тұрып: «Мәдинаның ажуа құрмасының жетеуін алып, дәнімен қоса езіп, кеудеңе жағып, уқаласын» – деп, ажуа құрмасын емдікте қалай қолдануға болатындығын үйреткен (Әбу Дәуіт, Тыбб, 12).
«Таңертең тұрғанда ажуа құрмасының жетеуін жеген адамға сол күні сиқыр да, у да кеселін тигізе алмайды» деп, ажуа құрмасының емдік әрі рухани пайдасы барын сездірген (Бұхари, Әтғима, 43).
Тағы бір хадистерінде «Әсіресе, қырларда өсетін құрмаларда шипа бар» деген (Ахмад ибн Ханбал, 6/77).
Құрманың пайдалары
Соңғы жылдарда жүргізілген зерттеулер нәтижесінде құрманың көптеген қасиеттері ашылған. Түркиядағы әйгілі Сема емханасының Тағамтану және диета бөлімінің маманы Хайреддин Мутлуның айтуынша, құрма лиф, минерал, фенол тұрғысынан әрі натрий, калий, магний, калций, темір, фосфат секілді минералдарға өте бай. Атап айтқанда, ол құрманың қасиеттерін былай жүйелеп көрсеткен:
Құрма:
- Протеин, май, көмір суын (углевод) – үшеуін қатар қамтитын бірден бір жеміс.
- Жас құрма теріге оң ықпал етеді, жүктілік пен күнге күюден түскен дақтарды кетіреді;
- Құрамындағы темір қан аздыққа пайдалы;
- B1, B2 дәрумендерінің қатар кездесуі бауырды сауықтырады;
- Тамақ ауруына, жөтелге пайдалы;
- Қатерлі ісіктен (рак) сақтайды, жүрек қан тамырларына таптырмайтын ем;
- Құрамында фосфор мен калцийдің молдығы сүйек ауруларынан қорғайды;
- Жүйке жүйесінің шаршауын басады;
- Мидың жұмыс істеу қабілетін күшейтеді;
- Ас қорытуға пайдалы;
- Тойымдылық қасиеті өте жоғары. Зерттеуші Х. У. Дэусон бір құрма мен бір кесе сүттің адамға қажетті бір күндік калорияға тең екендігін айтқан.
- Жас құрманың бойында 60-65 пайыз (кепкен құрмада 75-80%) қант болғанына қарамастан, адамды семіртпейді.
- Жеңіл босануға септігін тигізеді. Босанған әйелдердің әлсіреген денесін тыңайтып, сергектігін арттырады. Сүт гормондарын қозғау арқылы нәрестеге сүт көп шығуына оң ықпал жасайды. Аллаһ тағаланың хазірет Мәриямға құрма жеуге бұйрық беруінің астарындағы хикмет осы болса керек.
Израйлде жүргізілген зерттеуде құрма мен алма салыстырылған. Нәтижеде алмаға қарағанда, құрмада дәруменнің көптігі дәлелденген. Бұған қоса, Мехмет Алтанның «Шөлден жеткен шипалы құрма» атты құрманың қасиеттерін зерттеген еңбегінде құрма дәнінің де дәруменге бай екендігі, сол себепті оны бір уақыт сорып жүргеннің адамға пайдалы екендігі жазылған. Сонымен қатар 6-7 құрманы бөлшектеп, бір кесе суға салып, бірнеше сағат тұрған соң суын сүзіп алып, күніне екі мәрте ысытып ішіп отырса, екі апта көлемінде бүйректегі тасты да түсіретіндігі білдірілген.
Құрма – ауызашардың сәні
Айша анамыздың (р.а.) айтуынша, Пайғамбарымыз (с.а.с.) оразасын жас құрмамен, жас құрма болмаса, кепкен құрмамен, ол болмаса сумен ашатын (Әбу Дәуіт, Сиям, 21). Сол себепті құрмамен ауыз ашуды сүннет деп білген мұсылмандар қасиетті Рамазан айында дастарханға құрма қоюды игі дәстүрге айналдырған. Тіпті құрманы ауызашардың сәні деп те айтуға болғандай. Құрамындағы қант мөлшерінің көптігі ораза ұстаған адамның күні бойғы денесінің әлсірегенін кетіретіндігін айтқан мамандар құрманы жай уақытта да жиі жеп жүруге кеңес беруде.
| Top Ten Dates Producers — 2007 (1000 tonnes) | |
|---|---|
 Ирак | 1,313.69 |
 Иран | 1,000.00 |
 Сауд Арабиясы | 982.54 |
 БАӘ | 755.00 |
 Пәкістан | 557.52 |
 Алжир | 526.92 |
 Мысыр | 440.00 |
 Судан | 332.00 |
 Оман | 255.87 |
 Ливия | 175.00 |
| World Total | 6908.90 |
| Source: (FAO)[1] Мұрағатталған 10 наурыздың 2007 жылы. | |
Бір сөзбен айтқанда, түрлі дәруменге бай, тойымды әрі емдік қасиеті мол құрма – ғажап жеміс. Ендеше, осы ғажап жемістен дәм татқан сайын, жомарттығы шексіз Жаратушыны еске алып, шүкіршілік білдіргенге не жетсін?!
Дереккөздер
- Қазақ ұлттық энциклопедиясы
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Baska magynalar үshin Қurma ajryk degen betti karanyz Қurma lat Phoenix dactylifera palmalar tukymdasynyn Palma teginin biologiyalyk tүri Tik shanshylyp 24 metr biiktikke dejin osetin kurma palmasy kobine ystyk klimatty ajmaktarga tәn Қurma osiru sharuashylygymen ajnalysatyn arab elderine negizinen Saud Saud Arabiyasy Irak Alzhir Mysyr Sudan memleketteri zhatady Қurma Palma Date palms Merzouga Dүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Dara zharnaktylarSaby ArecalesTukymdasy PalmalarTegi PhoenixTүri P dactyliferaPhoenix dactylifera L Atalyk zhәne analyk bolyp bolinetin kurma agashy eski zhapyraktarynyn tүbimen bүrtiktelip orilip osedi Erekshe korik berip turgan tobe zhagyndagy әdemi shashakty zhapyraktarynyn uzyndygy 5 metrge dejin zhetedi Otyrgyzgannan 4 5 zhyldan kejin baryp zhemis bere bastajdy Salmagy 8 kg ga dejin zhetetin bir shogyryna mynnan asa zhemis bitedi Әr agashynan 40 80 kg zhemis aluga bolady Shamamen 150 zhylga dejin omir sүredi Bul zhemis musylmandar үshin ote manyzdy Marokko elindegi kurma palmasyDүniezhүzilik kүn shygymdylygyҚuran zhәne kurmaҚurma kasietti Қuranda atalgan zhemisterdin biri Haziret Mәriyam Isaga a s tolgatyp katty kinalganda Allaһ tagala mejirim bildirip ogan kurma zheudi әmir etken Bul zhajly Mәriyam sүresinde Sojtip turganda tolgak kysyp kurma agashyna baryp sүjenuge itermeledi Қap buryn olip umytylyp ketkenimde bolar edi dedi kүjzelip Sol sәt perishte tomennen bylaj dep dauystady Zhabyrkama Rabbyn asty zhagynnan bir aryk zhasady Қurma butagyn ozine karaj silkile үstine zhas kurmalar tүssin Sodan ish zhe Koz ajym bol delingen 23 26 ayattar Қurma agashy kurylysy Tagy bir ayatta kurmanyn osuinde kudirettin belgilerin koruge bolatyndygy bayandalgan Kokten su tүsirgen de Allaһ Kejinnen sol arkyly әr tүrli osimdikter shygardyk Ol osimdikten bir zhas butak odan osip bir birinin үstine mingesken dәnder masaktar ondiremiz Қurma agashynan zhemis toly salbyrap turgan butaktar bugan kosa zhүzim zәjtin anar bakshalaryn osiremiz Bulardyn kejbireui bir birine uksajdy kejbiri uksamajdy Algash zhemis salganda zhәne tolyk pisken kezinde әrkajsysynyn zhemisine karandar Kүmәnsiz senetin kopshilik үshin munda koptegen dәrister bar Әngam sүresi 99 Қurmanyn tүrleriҚurmalar Zhana piskeni kepkeni irisi kishisi emge zharamdysy dәmi tүr tүsine karaj kurmanyn koptegen tүrleri bar Hizhri VIII zhyly Muhammed pajgambarymyz s a s ozin ziyarat etip kelgen Abdulkajs tajpasynyn adamdaryna sol ajmaktagy kurmalardyn tүrlerin әngimelep Sizderde osetin kurmalardyn en zhaksysy әri en pajdalysy barni degen kurma degen Abdulkajs adamdary elderine kajtkannan kejin barni degen kurmanyn tүrin osiruge arnajy konil bolip birshama uakyttan kejin birzholata kurmanyn osy barni tүrin osiruge gana koshken Ahmad ibn Hanbәl 3 432 Pajgambarymyz әsirese Mәdinada osetin Azhua dep atalatyn kurma sortyn zhaksy korgen Tipti Azhua kurmasy zhәnnattagy zhemisterdin biri Tirmizi Tybb 22 degen Osy sebepti azhua kurmasy әli kүnge asa kop suranyska ie Muhammed pajgambarymyz s a s zhәne kurmaZhalpy arabtardyn kүnkorisinde kurma erekshe rol atkargan Birkatar akyndardyn shabytyna arkau bolyp makal mәtelderge kosylgan kurmany Allaһ elshisi s a s de unatkan Mәselen ol kurma mausymynda ozine syjlangan zhas kurmalardy keri kajtarmajtyn Buhari Әtgima 41 Bata alu үshin ozine әkelingen zhana tugan nәrestelerge algashky dәmdi kurmadan tattyratyn Mүslim Әdab 23 28 Keshki aska eshtene taba almagandarga kepken kurma zheu kerektigin ajtyp Keshki asty tastamanyzdar eshtene tappasanyzdar tym bolmasa bir uys kepken kurma zhenizder degen Ibn Mazhә Әtima 54 Tagy bir sozinde Қurmasy zhok үjdin adamdary anyk ash kalgany dep kurmanyn Mәdinalyk kedejlerdin kүnkorisinde kanshalykty oryn alganyn bajkatkan Ibn Mazhә Әtgima 38 Shanyragynda ajlap kazan asylmagan uakyttarda ozinin de talgazhau etkeni kurma men kara su edi Ajsha anamyz r a sol kүnderdi Rasulallaһ s a s kajtys bolganda da kara kurma men kara sudan baska eshtene tappaganbyz dep eske algan Buhari Әtgima 6 Birak tek kurma zhep kүneltken uakyttarda sahabalardyn eshbiri auruga ushyramagan Zhemistin kaj tүrine de kurmetpen karagan Pajgambarymyz s a s kurmalardyn piskenin әri zhaksysyn unatatyn alajda kurttap ketkenderin tastaj salmajtyn Arasynan zhaksylaryn tandap alyp zhejtin Zherge tүsken zhemisterdin bekerge shirip ketkenin kalamajtyn Sol үshin zholda zhatkan zhemis korse ony alyp tazalap zhegennin durystygyn ajtatyn Bir zholy sahabalarymen kele zhatkanda zholda zhatkan kepken kurmany korip Myna kurmanyn sadaka emestigine kozim zhetse alyp zher edim degen Mүslim Zeket 164 Қurmany baska nәrsemen kosyp zhegen kezderi de bolgan Mәselen konakta ozine kajmak pen kepken kurma aldyga tartylganyn korgende ekeuin kosyp zhegen Ibn Mazhә Әtgima 43 Bugan kosa zhas kurma men kiyardy kosyp zhegeni zhas kurma men karbyzdy da kosyp zhegendigi turaly riuayattar kezdesedi Ibn Mazhә Әtgima 37 Zhas kurma men karbyzdy kosyp zheuinin sebebin Zhas kurmanyn ystygyn suyk karbyz arkyly al karbyzdyn suyktygyn kurmanyn ystygymen kajtaramyz dep tүsindirgen Әbu Dәuit Әtgima 45 Ajsha anamyz r a oz tәzhiribesinde zhas kurma men kiyardy kosyp zheu denege kүsh bitiretindigin ajtkan Ibn Mazhә Әtgima 37 Alla elshisi s a s kurmany emge de pajdalanuga bolatyndygyn bildirgen Zhүregi ya keudesi auyratyndygyn ajtkan bir sahabasyn Tajyfta turatyn Haris ibn Kәlәda atty dәrigerge zhiberip turyp Mәdinanyn azhua kurmasynyn zheteuin alyp dәnimen kosa ezip keudene zhagyp ukalasyn dep azhua kurmasyn emdikte kalaj koldanuga bolatyndygyn үjretken Әbu Dәuit Tybb 12 Tanerten turganda azhua kurmasynyn zheteuin zhegen adamga sol kүni sikyr da u da keselin tigize almajdy dep azhua kurmasynyn emdik әri ruhani pajdasy baryn sezdirgen Buhari Әtgima 43 Tagy bir hadisterinde Әsirese kyrlarda osetin kurmalarda shipa bar degen Ahmad ibn Hanbal 6 77 Қurmanyn pajdalarykurma kalasyMarcipan kosylgan kurmalarAssiriyalyk barelef b z d 640 620 zhzh Songy zhyldarda zhүrgizilgen zertteuler nәtizhesinde kurmanyn koptegen kasietteri ashylgan Tүrkiyadagy әjgili Sema emhanasynyn Tagamtanu zhәne dieta boliminin mamany Hajreddin Mutlunyn ajtuynsha kurma lif mineral fenol turgysynan әri natrij kalij magnij kalcij temir fosfat sekildi mineraldarga ote baj Atap ajtkanda ol kurmanyn kasietterin bylaj zhүjelep korsetken Қurma Protein maj komir suyn uglevod үsheuin katar kamtityn birden bir zhemis Zhas kurma terige on ykpal etedi zhүktilik pen kүnge kүyuden tүsken daktardy ketiredi Қuramyndagy temir kan azdykka pajdaly B1 B2 dәrumenderinin katar kezdesui bauyrdy sauyktyrady Tamak auruyna zhotelge pajdaly Қaterli isikten rak saktajdy zhүrek kan tamyrlaryna taptyrmajtyn em Қuramynda fosfor men kalcijdin moldygy sүjek aurularynan korgajdy Zhүjke zhүjesinin sharshauyn basady Midyn zhumys isteu kabiletin kүshejtedi As korytuga pajdaly Tojymdylyk kasieti ote zhogary Zertteushi H U Deuson bir kurma men bir kese sүttin adamga kazhetti bir kүndik kaloriyaga ten ekendigin ajtkan Zhas kurmanyn bojynda 60 65 pajyz kepken kurmada 75 80 kant bolganyna karamastan adamdy semirtpejdi Zhenil bosanuga septigin tigizedi Bosangan әjelderdin әlsiregen denesin tynajtyp sergektigin arttyrady Sүt gormondaryn kozgau arkyly nәrestege sүt kop shyguyna on ykpal zhasajdy Allaһ tagalanyn haziret Mәriyamga kurma zheuge bujryk beruinin astaryndagy hikmet osy bolsa kerek Izrajlde zhүrgizilgen zertteude kurma men alma salystyrylgan Nәtizhede almaga karaganda kurmada dәrumennin koptigi dәleldengen Bugan kosa Mehmet Altannyn Sholden zhetken shipaly kurma atty kurmanyn kasietterin zerttegen enbeginde kurma dәninin de dәrumenge baj ekendigi sol sebepti ony bir uakyt soryp zhүrgennin adamga pajdaly ekendigi zhazylgan Sonymen katar 6 7 kurmany bolshektep bir kese suga salyp birneshe sagat turgan son suyn sүzip alyp kүnine eki mәrte ysytyp iship otyrsa eki apta koleminde bүjrektegi tasty da tүsiretindigi bildirilgen Қurma auyzashardyn sәniAjsha anamyzdyn r a ajtuynsha Pajgambarymyz s a s orazasyn zhas kurmamen zhas kurma bolmasa kepken kurmamen ol bolmasa sumen ashatyn Әbu Dәuit Siyam 21 Sol sebepti kurmamen auyz ashudy sүnnet dep bilgen musylmandar kasietti Ramazan ajynda dastarhanga kurma koyudy igi dәstүrge ajnaldyrgan Tipti kurmany auyzashardyn sәni dep te ajtuga bolgandaj Қuramyndagy kant molsherinin koptigi oraza ustagan adamnyn kүni bojgy denesinin әlsiregenin ketiretindigin ajtkan mamandar kurmany zhaj uakytta da zhii zhep zhүruge kenes berude 2012 zhyly kurma ondirisiTop Ten Dates Producers 2007 1000 tonnes Irak 1 313 69 Iran 1 000 00 Saud Arabiyasy 982 54 BAӘ 755 00 Pәkistan 557 52 Alzhir 526 92 Mysyr 440 00 Sudan 332 00 Oman 255 87 Liviya 175 00World Total 6908 90Source FAO 1 Muragattalgan 10 nauryzdyn 2007 zhyly Bir sozben ajtkanda tүrli dәrumenge baj tojymdy әri emdik kasieti mol kurma gazhap zhemis Endeshe osy gazhap zhemisten dәm tatkan sajyn zhomarttygy sheksiz Zharatushyny eske alyp shүkirshilik bildirgenge ne zhetsin DerekkozderҚazak ulttyk enciklopediyasyBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet