Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қосаяқтар (лат. Dipodidae) – сүтқоректілер класы кеміргіштер отрядының бір тұқымдасы.
| Қосаяқтар Қазбалық ауқымы: Oligocene–Recent | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Subfamilies | ||||||||||||
| |
Таралуы
Қазба қалдықтары Қытайда орта миоцен қабатынан табылған. Солтүстік Африка, Арабия, Кіші және Алдыңғы Азияда, Оңтүстік-Шығыс Еуропа, Қазақстан мен Орта Азияның шөл, шөлейтті және кең таралған. Дүние жүзінде 14 туысқа жататын 40-қа жуық түрі белгілі. Көбіне 2–3 жыл (кейбіреулері 4 жылдай) өмір сүреді. Қазақстанда 9 туыстың 16 түрі мекендейді. Оның 4 түрі: бессаусақты ергежейлі қосаяқ, Гептнер ергежейлі қосаяғы, бозтүсті ергежейлі қосаяқ, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген (1996).
Биологиялық сипаты
- Дене тұрқы 4,5 – 5,0 сантиметр, салмағы 7 – 10 грамм.
- Тері жамылғысы тығыз әрі жұмсақ, түсі – сарғыш, құм түстес.
- Артқы аяқтары ұзын, 3 не 5 саусақты, алдыңғы аяқтары 5 саусақты. Жүргенде тек артқы аяқтарымен секіреді. Алдыңғы аяқтарымен қорегін ұстап, ін қазады.
- Құйрығы дене тұрқынан ұзын, қысқа түкті.
- Құлақ қалқандары көпшілігінде үлкен, кей түрінде қатпарланып, қысқарған.
- Көздері өте үлкен.
- Күздің аяғынан көктемге дейін қысқы ұйқыға кетеді.
Уақытша және тұрақты індері болады. Індерінің ұзындығы 1 метрден 4 метрге, ал тереңдігі 20 см-ден 2,5 м-ге дейін жетеді.
Өсімдіктермен, жәндіктермен қоректенеді. Ұрғашылары жылына 2 – 3 рет (әр жолы 1 – 9-дан) балалайды.
Көптеген түрлері бірқатар індеттерді, әсіресе оба ауруын таратады.
Дереккөздер
- Маңғыстау энциклопедиясы, Алматы, 1997;
- "Қазақ энциклопедиясы", VI-том
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Dipodidae |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қosayaktar lat Dipodidae sүtkorektiler klasy kemirgishter otryadynyn bir tukymdasy Қosayaktar Қazbalyk aukymy Oligocene Recent PreK K O S D Kr P T Yu B Pg NDүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby SүtkorektilerSaby KemirgishterҰly tukymdasy ҚosayaktarTukymdasy Dipodidae 1817SubfamiliesTaraluyҚazba kaldyktary Қytajda orta miocen kabatynan tabylgan Soltүstik Afrika Arabiya Kishi zhәne Aldyngy Aziyada Ontүstik Shygys Europa Қazakstan men Orta Aziyanyn shol sholejtti zhәne ken taralgan Dүnie zhүzinde 14 tuyska zhatatyn 40 ka zhuyk tүri belgili Kobine 2 3 zhyl kejbireuleri 4 zhyldaj omir sүredi Қazakstanda 9 tuystyn 16 tүri mekendejdi Onyn 4 tүri bessausakty ergezhejli kosayak Geptner ergezhejli kosayagy boztүsti ergezhejli kosayak Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen 1996 Biologiyalyk sipatyDene turky 4 5 5 0 santimetr salmagy 7 10 gramm Teri zhamylgysy tygyz әri zhumsak tүsi sargysh kum tүstes Artky ayaktary uzyn 3 ne 5 sausakty aldyngy ayaktary 5 sausakty Zhүrgende tek artky ayaktarymen sekiredi Aldyngy ayaktarymen koregin ustap in kazady Қujrygy dene turkynan uzyn kyska tүkti Қulak kalkandary kopshiliginde үlken kej tүrinde katparlanyp kyskargan Kozderi ote үlken Kүzdin ayagynan koktemge dejin kysky ujkyga ketedi Uakytsha zhәne turakty inderi bolady Inderinin uzyndygy 1 metrden 4 metrge al terendigi 20 sm den 2 5 m ge dejin zhetedi Өsimdiktermen zhәndiktermen korektenedi Ұrgashylary zhylyna 2 3 ret әr zholy 1 9 dan balalajdy Koptegen tүrleri birkatar indetterdi әsirese oba auruyn taratady DerekkozderMangystau enciklopediyasy Almaty 1997 Қazak enciklopediyasy VI tom Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Dipodidae