Қазба

ҚАЗБА– Жер қойнауында немесе оның бетінде кен жұмыстарын жүргізу нәтижесінде пайда болатын кен құрылысы. атқаратын міндеті мен белгіленген мерзім ішінде сақталу мақсатына қарай әр түрлі көлік және құрылғыларымен, арнайы бекітпелермен жабдықталады. Қазба кен орындарын іздеу және барлауға арналған барлау, ал игеру кезінде кен қазып алуға арналған пайдалану Қазбалары болып бөлінеді. Сондай-ақ Қазба жабық () және ашық () болып екіге ажыратылады. Ашық әдіспен қазылған Қазбалардың орны үлкен шұңқыр – карьер (кеніш) болады. Жер астында кен қазу жұмыстарында кен ашу (), дайындық, қима және көмекші Қазбалар қазылады. Кеңістікте орналасу қалпына сәйкес бұлар тік, көлденең және көлбеу болып қазылып, жердің бетіне шығуы немесе жер астындағы басқа Қазбалармен қосылуы мүмкін. Тереңде жатқан кенді қазып алу үшін оның үстін басып жатқан пайдасыз тесіп өтіп кен жатқан қабатқа жетеді. Көмір өндірісінде шахта оқпаны көбінесе көмір қабатының орта шеніне жеткізіледі де, қабаттың жатысына қарай одан жоғары қарай не төмен бағытталған Қазбалар қазылады. Егер кен таулы аймақтарда қазылатын болса, онда таудың бір бүйірінен кенге қарай штольня деп аталатын жатық Қазба қазылады. Кенді ұзына бойлай қазылған жатық қазба штрек делінеді. Әрбір 30 – 60 м аралықта штрекке көлденең бағытта кеннің екі жақ бүйіріне тірелетін орт деп аталатын жатық Қазбалар жүргізіледі. Бірдей тереңдікте өзара байланысып жатқан Қазабаларды горизонт деп атайды. Дайындық және қима Қазбалар жасалып біткен соң кенді белгіленген жүйемен қазып алады. Кен алынған қуыстар кен Қазбалары деп аталады. Биіктігі 3 – 4 м, ұзындығы 100 – 300 м, ені 20 – 30 м кен Қазбасы лава деп аталады. Лава көбінесе көмір шахталарында пайдаланылады. Кентастық шахталардағы кен Қазбаларының биіктігі кейде 40 – 50 м-ге жететін кең қуыс түрінде қазылады. Мұны кен қазып алу камерасы дейді. Кен қазбаларын жүргізу сілемнен тау жыныстарын қопару және . әдістерімен ажырату немесе үңгілеу машиналарының көмегімен опыру арқылы жүзеге асырылады.

Сілтемелер

1. Қазақстан Энциклопедиясы