Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қарақұмық (лат. Fagopyrum) – тарандар тұқымдасына жататын бір жылдық, кейде көп жылдық шөптесін өсімдіктер туысы.
| Қарақұмық | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||
| 15-16 түрі белгілі |
Ботаникалық сипаты
Құрамы
Қарақұмық - жарма дақылдары ішіндегі маңыздылардың бірі. Оның жармасы диеталық, дәмді тамақ, дәнінде 9% белок, 70%-дай крахмал және 1,6% май, сондай-ақ дәрумендер (В/1, В/2), минералды тұздар (темір, фосфорлы кальций) да болады.
Қасиеттері
Қарақұмық - жылу және ылғал сүйгіш дақыл, топырақ температурасы 12-15°С болғанда көктеп шығады.
Қарақұмық - суыққа төзімсіз өсімдік. Оның көгі 1-2°С суықтың өзінде үсікке шалдығады. Ал өсімдік гүлдеген кезде температура 30°С-тан жоғары, ылғал жеткіліксіз болса, онда оның түйіні қурап, дәні түсіп қалады.
Қарақұмық топырақ таңдайды. Ол көбінесе қара және қызғылт қоңыр топырақта жақсы өсіп, мол өнім береді, сондықтан топырақ қышқылдығы рН 5-6,5 болу керек.
Таралу аймақтары
Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Азия жерлерінің қоңыржай және субторпикалық аймақтарында өсетін 26 түрі бар.
Қазақстанда қарақұмық негізінен солтүстік облыстарда, әсіресе, Павлодар, Орталық және Шығыс Қазақстан облыстарында егіледі.
Өсіп-өнуі
Қазақстан бойынша егіс аумағы 218 мың га, өнімділігі әр га-дан 9,7 ц. Қарақұмықтың ерте пісетін сорттарының өсу мерзімі қысқа (50-60 күн), сондықтан оны аралық дақыл ретінде пайдалануға болады.
Қарақұмықты СЗС-2,1 тұқым сепкіштерімен кәдімгі жай қатарлық (қатар аралығы 23 см) әдіспен себеді. Кейінгі кезде кең қатарлы (қатар аралығы 45 см) әдіс қолданылады. Соңғы әдісте қарақұмықтан жоғар өнім алуға болатыны анықталып отыр. Сондай-ақ міндетті түрде қарақұмық егісінің әр га-сына гүлдеуіне 2-3 тәулік қалғанда бал арасының 2-3 ұясын әкеліп қою керек. Ол өсімдікті тозаңдандырып, қарақұмықтың өнімін әр га-сынан 3-4 ц арттыруға көмектеседі.
Егін жинау қарақұмық дәнінің 70-75%-ы қоңырланған кезінде басталады.
Қарақұмық шірнелі өсімдіктерге жатады. Бал аралары оның әр га-сынан 50-60 кг, ал қолайлы жағдайда 100 кг-ға дейін бал жинайды. Күздік бидай үсіп кеткен жылдары қарақұмықты сақтық дақыл ретінде пайдаланады.
Дереккөздер
- Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қarakumyk lat Fagopyrum tarandar tukymdasyna zhatatyn bir zhyldyk kejde kop zhyldyk shoptesin osimdikter tuysy ҚarakumykEgistik karakumykDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylarSaby Tukymdasy PolygonaceaeKishi tukymdasy Tegi Fagopyrumtүrleri15 16 tүri belgiliBotanikalyk sipatyBiiktigi 15 70 sm sabagy tik kop butaktalgan Zhүrek tәrizdi zhapyragy kezektesip ornalaskan Ak ne kyzgylt tүsti gүlderi zhapyrak koltygynan zhetiledi Shilde ajynda gүldep tamyzda zhemisi pisedi ҚuramyҚarakumyk zharma dakyldary ishindegi manyzdylardyn biri Onyn zharmasy dietalyk dәmdi tamak dәninde 9 belok 70 daj krahmal zhәne 1 6 maj sondaj ak dәrumender V 1 V 2 mineraldy tuzdar temir fosforly kalcij da bolady ҚasietteriҚarakumyk zhylu zhәne ylgal sүjgish dakyl topyrak temperaturasy 12 15 S bolganda koktep shygady Қarakumyk suykka tozimsiz osimdik Onyn kogi 1 2 S suyktyn ozinde үsikke shaldygady Al osimdik gүldegen kezde temperatura 30 S tan zhogary ylgal zhetkiliksiz bolsa onda onyn tүjini kurap dәni tүsip kalady Қarakumyk topyrak tandajdy Ol kobinese kara zhәne kyzgylt konyr topyrakta zhaksy osip mol onim beredi sondyktan topyrak kyshkyldygy rN 5 6 5 bolu kerek Taralu ajmaktaryShygys zhәne Ontүstik Shygys Aziya zherlerinin konyrzhaj zhәne subtorpikalyk ajmaktarynda osetin 26 tүri bar Қazakstanda karakumyk negizinen soltүstik oblystarda әsirese Pavlodar Ortalyk zhәne Shygys Қazakstan oblystarynda egiledi Өsip onuiҚazakstan bojynsha egis aumagy 218 myn ga onimdiligi әr ga dan 9 7 c Қarakumyktyn erte pisetin sorttarynyn osu merzimi kyska 50 60 kүn sondyktan ony aralyk dakyl retinde pajdalanuga bolady Қarakumykty SZS 2 1 tukym sepkishterimen kәdimgi zhaj katarlyk katar aralygy 23 sm әdispen sebedi Kejingi kezde ken katarly katar aralygy 45 sm әdis koldanylady Songy әdiste karakumyktan zhogar onim aluga bolatyny anyktalyp otyr Sondaj ak mindetti tүrde karakumyk egisinin әr ga syna gүldeuine 2 3 tәulik kalganda bal arasynyn 2 3 uyasyn әkelip koyu kerek Ol osimdikti tozandandyryp karakumyktyn onimin әr ga synan 3 4 c arttyruga komektesedi Egin zhinau karakumyk dәninin 70 75 y konyrlangan kezinde bastalady Қarakumyk shirneli osimdikterge zhatady Bal aralary onyn әr ga synan 50 60 kg al kolajly zhagdajda 100 kg ga dejin bal zhinajdy Kүzdik bidaj үsip ketken zhyldary karakumykty saktyk dakyl retinde pajdalanady DerekkozderҚazakstan tabigaty Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy ZhShS 2011 T Z 304 bet ISBN 9965 893 64 0 T Z ISBN 9965 893 19 5