Қара топырақ

Қара топырақ– орманды-дала және дала белдемдерінде көп жылдық шөпті өсімдіктер астында, негізінен, лессті борпылдақ жыныстарда түзілген аса құнарлы топырақ.

Қара топырақты жер

Құрамы

Қара топырақ қабаты қалың (20 – 40 см), оның құрамындағы қара шірінді 4 – 12%, кейде одан да көп болады. Құрамындағы қара шіріндінің мөлшеріне қарай қара топырақтар үшке бөлінеді:

• қара шіріндісі аз қара топырақ - 5%-дан кем;
• қара шіріндісі орташа қара топырақ - 5-9%;
• қара шіріндісі мол - 9%-дан көп.

Қабаттары

Қара топырақ қара шірінді қабатының (А+В_¹) қалыңдығына қарай үшке бөлінеді:

• жұқа қабатты - 60 см-ден көп;
• орташа қабатты - 60-80 см;
• мол қабатты - 80-120 см.

Қара топырақтың түзілуі мен таралуы

Орманды-дала және дала белдемдерінде көп жылдық шөпті өсімдіктер астында, негізінен, лессті борпылдақ жыныстарда түзілетін аса құнарлы топырақ. Бұл белдемдердің табиғи ерекшелігі- климатының қоңыржайлылығы. Ауадан түсетін ылғал мөлшері мен жер бетінен буланатын ылғал мөлшері бір-бірімен тең. Мұндай жағдайда топырақтағы өсімдіктерге қажетті қоректік заттар солтүстіктегі белдемдердегідей ауадан түскен артық ылғалмен жуылып-шайылып кетпейді. Ал оңтүстіктегі құрғақ шөлді-шөлейтті белдемдерге тән , сор топырақтар бұл жерлерде кездеспейді.
Қара топырақтар құрлықтың 6%-ға жуық жерін алып жатыр. Қазақстанның солтүстігінде 6 млн. га жерді, яғни республика жерінің 9,3%-ын қара топырақты белдем алып жатыр. Қара топырақтардың біршама бөлігі Қазақстанның оңтүстік-шығысында, Алтай, Тянь-Шань тауларының орманды дала және дала белдеулерінде орын алған. Бұл жерлерде картоп, бау отырғызылады, тәлімі егін егуге пайдаланылады.
Қара топырақты жерлерді жақсарту үшін оның жыртылған қабатын тереңдетіп, көң, т.б. тыңайтқыштар шашады.

Тағы қараңыз

• Топырақ
• Қазақстанның топырағы

Дереккөздер

1. Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5