Шахмет Құсайынов

Шахмет Құсайынов (12 мамыр 1906, қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы, Айыртау ауданы, Қаратал ауылы — 30 мамыр 1972, Алматы) — драматург.

Шахмет Құсайынұлы Құсайынов
Туған күні	12 мамыр 1906 (1906-05-12)
Туған жері	Қазіргі Қаратал ауылы, Айыртау ауданы, Солтүстік Қазақстан облысы, Ресей империясы
Қайтыс болған күні	30 мамыр 1972 (1972-05-30) (66 жас)
Қайтыс болған жері	Алматы, Қазақ КСР
Азаматтығы	КСРО РКФСР (1917-1922) Ресей империясы (1906-1917)
Ұлты	қазақ
Мансабы	драматург
Шығармалардың тілі	қазақ

Өмірбаяны

Арғын тайпасы Атығай руынан шыққан.

Алғашында Көкшетау мен Қарағандының аудандық және облыстық газет редакцияларында (1929 — 1935) қызмет атқарды.

1937 ж. Мәскеу қаласындағы Мемлекеттік театр өнері институтының режиссерлік факултетін бітірді.

1940 — 1950 ж. Семей драма театрының көркемдік жағын басқарушы, Қазақ мемлекеттік академиясы драма театрында әдебиет бөлімінің меңгерушісі, “Қазақфильм” киностудиясының сценарий бөлімінің редакторы, Қазақ КСР-і ғылым академиясының өнертану секторының ғылым қызметкері болып жұмыс істеді.

Шығармашылығы

Шығармашылық жолын газет тілшісі, очеркші ретінде бастаған Құсайыновтың алғашқы әдеби туындысы 1932 ж. жарияланды. Бұған дейін оның қаламынан туған тұңғыш “Солқылдақ шыбық” атты сатиралық комедиясы 1928 ж. Петропавл қаласындағы педагогикалық техникум оқушылары күшімен сахнаға қойылды. Осыдан кейін Құсайынов өзінің бүкіл шығармалары өмірін драматургия жанрына (“Шабуыл”, 1932; “Орақ”, 1935; “Шолпан”, 1938; “Кеше мен бүгін”, алғашқы нұсқасы “Марабай” деп аталған, 1940) арнады.

Құсайынов — театр өнері, спектакльдер мен сахна шеберлері жайында жазылған көптеген мақалалардың да (“МХАТ және Станиславский”, 1938; “Жас таланттар”, “Сахналық искусство”, 1939; “Елубай Өмірзақов”, 1950, т.б.) авторы.

1942 ж. жарияланған “Алдаркөсе” пьесасында қазақ ауыз әдебиетіндегі аңыздың негізінде, әлеуметтік теңсіздікке қарсы күрескер, халық кейіпкері — Алдаркөсенің образын жасады.

Драматург 1950 — 1970 ж. негізінен осы заманғы Әлеуметтік-моральдық пен адамгершілік, ізгілік пен адалдық, тәрбиелік пен көтеріңкі романтикалық тақырыпта бірқатар пьесалар (мысалы, “Көктем желі”, 1952; “Есірткен ерке”, 1954; “Ертіс жағасында”, 1957; “Таныс адамдар”, 1962; “Күн шуақта”, 1965) жазды; бұл шығармалары респликалық және облысы театрлар репертуарынан берік орын алды.

Құсайыновтың тарихи тақырыпқа арналған “Боран" (1937), “Амангелді" (1944), “Шаншарлар” (1947, Қ.Қуанышбаевпен бірге), “Біздің Ғани” (1957), “Қайран, Гәкку” (1962, кейін “Үкілі Ыбырай” деп аталған), “Әл-Фараби” (О.Бодықовпен бірге, 1972; “Сырымбет саласында”, 1966; “Қилы-қилы тағдырлар”, 1970;), т.б. пьесалары бар. Құсайынов өз шығармаларымен ұлттық драматургия жанрының өсіп, даму жолына елеулі үлес қосты.

Ол В.Абызовпен бірлесіп “Шабандоз қыз” (1955), “Біз осында тұрамыз” (1957), “Асау Ертіс жағасында” (1959) атты көркем фильмдер сценарийі мен киноповестерін жазған.

Естелік және марапаттары

1996 ж. Құсайыновның есімі Көкшетау драма театрына (қазіргі Ақмола облысы қазақ музыкалы драма театры) берілді.

“Құрмет белгісі” орденімен марапатталған.

Дереккөздер

1. Сәдуақас, Тортай Ел мен Жер. Көкшетау - Қызылжар - Омбы - Құсмұрын - Ұлытау - Астана аймағы (тарихи-танымдық жинақ) — Алматы: Дайк-Пресс. — Т. 2003. — 565 б. — 1500 таралым. — ISBN 9965-699-06-2.
2. “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9