"Хакер" (ағылш. hack деген сөзінен) деп, әлемдегі ең ірі әрі күрделі саналатын компьютерлік желілерге кіруге қол жеткізген, өзінің электрондық саладағы білімін жаңа идеялар енгізу арқылы дәлелдейтін және де технологияның даму мәдениетін егжей-тегжейлі білетін адамды айтады. Алайда көпшілік үшін қандай да бір электрондық жүйеге заңсыз шабуыл жасаған адам біздің қоғамда «хакер» деген атқа ие болған.
Қазақстан қоғамы кез-келген шетелдік хакерлермен бәсекелесе алатын компьютерлік «бұзақыларымен» ерекшеленіп, олардың алпауыт елдер үшін де үлкен қауіп төндіруге қауқары жетеді десе болады. Қазақстандық құқық қорғаушылар мен қаржы саласындағылар «байланыстың электрондық жүйесі хакерлер үшін ақша табудың таптырмас құралы бола алатындығын» мойындап отыр. Сондықтан да ҰҚК мемлекеттік органдардың ақпараттық арналарына заңсыз енетіндерге қарсы тосқауыл қоюды басты міндеттерінің бірі санайды. Қазіргі кезде аталған комитетте компьютерлік технология саласындағы қылмысқа қарсы күрес бөлімі жұмыс істейді. ҰҚК-нің заңдық базасына осындай қылмыстарға қатысты істерді қарайтын арнайы бап та енгізілген. Хакерлердің негізінен банк жүйесіне «сілекейлері шұбыратыны» айтпаса да түсінікті. Алайда банк саласы олжасын оңай бөліссін бе, қаражатын өз «хакерлерімен» күзетуде. Банк ондай қызметкерлеріне жоғары жалақы төлеп, аса құрметпен қарайды. Басқа да ірі компаниялар құпияларының қауіпсіздігі үшін «хакер» ұстайты. «Өз хакеріміз» деп айтқандары болмаса, мұндай қызметкерлердің ресми атауы – қауіпсіздік қызметі. Олардың міндетіне өзі жұмыс істейтін нысанның барлық технологиялық процестерін бақылап отыру жатады. Аталған қауіпсіздік қызметінің «алтыннан да ардақты» мамандары ешкімге зиянын тигізбесе де қызық үшін өзгенің «ауласына» кіріп, онда не болып жатқанынан хабардар болып отырады-мыс. Құқық қорғаушылардың айтуынша, қазіргі кезде хакерлер тарапынан болып жатқан қылмыстар уақыт озған сайын арта түсуде. Мұны тәуелсіз сарапшылар елдегі компьютерлендіру жағдайының тез қарқын алуымен байланыстырады.
Қазақ хакерлері
Қазақстанда туып-өскен нағыз «хакер» Саша Маньякты алайық. Бұл оның лақап аты. Елден осыдан 7 жыл бұрын кеткен оның есімі әлемге әйгілі деседі. Жұрттың айтуына қарағанда, қазір ол Канадада тұрады. Өзінің сүйікті «кәсібін» тоқтатып, бір фирмада ел қатарлы жұмыс істейтін көрінеді. Кезінде « фирмасында жұмыс істеген Олег Зезевтің әрекеті төрткүл дүние жұртшылығының назарын өзіне аудартқан болатын. Кез келген компьютерлік жүйеге енуді шебер меңгерген ол, анау-мынау емес, американдық миллиардер (кейін Нью-Йорк қаласының әкімі болып сайланады) М.Блумбергке «құпия ақпарат сатам» деп, одан 200 мың доллар талап еткен. Нәтижесінде ақшаға малынам деп түрмеден бірақ шықты. Ақтау қаласының тұрғыны көмегімен тағы бір қылмыстың алды алынады. Дәлірек айтсақ, киберқарақшы компьютерлік желіге шабуыл жасау арқылы құнды бағдарламаны сатпақ болған жерінде қолға түскен. Оған сондай-ақ, өзгенің ақпараттар базасына заңсыз енгендігі туралы айып тағылған. Осы оқиғадан кейін Маңғыстау облыстық ішкі істер басқармасы жанынан «К» бөлімі құрылған-ды. Осы тақылеттес оқиға Қостанай облысында да болды. Қостанайлық хакер жүрек жұтқан ба, кеденшілердің компьютерлерінің желісіне жасырын кіріп отырған. Кейін анықталғаны – қылмыскер шабуылға тек түнгі уақытта шыққан. Ал ол кезде кеден қызметкерлері есіктерін мөрмен бекітіп кетеді екен. Сонымен қостанайлық хакер не істеді дейсіз ғой? Интернетті қажетінше пайдаланған ол өзгенің есебі арқылы әлемдік электрондық желімен байланысқа шығудың таңғаларлық жолдарын ойлап табады. Тергеу ісі барысында Кожемяктың интернетпен жұмыс істеген уақыты 450 сағатқа жеткендігі анықталады. Сөйтіп, үкіметке 63 мың теңге шығын келтірген. Ал жуырда орын алған электрондық желі арқылы Қазақстандағы белгілі бір компанияның қоржынынан қомақты қаржы жымқырылуға қатысты оқиға құзырлы саланың міндеттерін еселей түсуге ықпал етеді. Деректерге жүгінсек, бүгінгі күнге дейін компьютерлік желіні заңсыз пайдаланудың 15-ке жуық оқиғасы тіркелген. Бұл ресми мәлімет. Ал жалпы жылына 500-ге жуық оқиға орын алатын көрінеді. Алайда көпшілік құрылымдар бұл жайында жариялағысы келмейді. Олар мұнымен беделіне нұқсан келтіріп, халық сеніміне селкеу түсіріп аламыз деп үрейленсе керек. Сондықтан да «Бас жарылса, бөрік ішінде, қол сынса, жең ішінде» дегеннен аспайды. Бұл мәселе бірнеше елдің білекті күш құрылымдарының бірігуіне негіз болып отыр. Осыдан бірер жыл бұрын ТМД елдерінің құқық қорғау органдары бас қосып, хакерлерден қорғану шараларын заңдастырды. Негізі бұл қазақстандық мамандардың ұсынысы болған екен. Халықаралық деңгейде өткізілген бұл конференцияда біраз мәселе талқыланған болатын. Соның негізгісі – конференцияға қатысушы елдердің заңдарын қайта қарап, тиімділігін арттыру еді. Былайша айтқанда, компьютерлік жүйе байланысы аталған елдер арасында әлдеқашан орнаған. Демек, заң талаптары да бірдей болуы тиіс. Осыны күн тәртібінің бірінші кезегіне қойған конференцияға қатысушылар бір мәмілеге келді.
Қызықты мәліметтер
Компьютермен балалар да «ойнай» бастапты. Дәлірек айтсақ, ол компьютер арқылы «қалада жарылғыш зат орнатылған» деп жалған ақпарат таратқан. Ойнаймын деп от басқан баланың кім екендігі дер кезінде анықталып, оның «айыбын» әке-шешесі айыппұл төлеп өтеді. Ал германиялық провайдердің көмегімен балалар порнографиясын таратқан екі адамды анықтай алмапты. Жаза мәселесіне келсек, көпшілік елдердегідей бізде де «үкіметтік құпияны сақтаушы органдардың электрондық жүйесіне заңсыз енген адамдар қатаң жазаланады» деп хабарлаған болатын ҰҚК баспасөз қызметкерлері. Ал көрші Ресейдегі жағдайды сөз етсек, хакерлер олар үшін үлкен проблеманың біріне айналып отыр. Ол елде сөз болып отырғандай қылмысқа қарсы күресті «Р» және «К» басқармалары жүргізеді. Аталған басқармалар 1999 жылы құрылған-ды. Ресейлік хакерлер көбіне-көп компьютер желісі көмегімен қалталы бизнесмендердің жеке өміріне қол сұғу арқылы бар құпияларын қару етіп, бопсалайды. Дәл қазіргі кезде осындай қылмыскерлермен күреске айрықша күш жұмсалуда. Иә, бұрындары компьютерді тек ұсақ-түйек алаяқтық жасап, боқтық сөздер таратып, ермек үшін пайдаланса, қазір онымен қомақты қаржы тауып тіпті лаңкестік әрекеттерге жол беретін болыпты. Мемлекеттік құпия сақталған сайттарға шабуыл жасап, саяси қоқан-лоққы жасайтындар да бой көрсете бастады. Жуырда хакерлер тобы британиялық әскери серікті дәл осы электрондық шабуыл арқылы кепілдікке алған болатын. Айта берсе, мемлекеттік маңызы бар құрылымдарды, яғни қаржы немесе транспорт сияқты инфроқұрылымдарды компьютердің көмегімен кепілге алып, қоғамға үлкен қауіп төндіретін хакер-терроршылар әлемде көп саналады.
Танымал хакерлер
- Линус Торвалдс
Танымал шабуылшылар
- — ауторы, 1988 жылдар
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Haker agylsh hack degen sozinen dep әlemdegi en iri әri kүrdeli sanalatyn kompyuterlik zhelilerge kiruge kol zhetkizgen ozinin elektrondyk saladagy bilimin zhana ideyalar engizu arkyly dәleldejtin zhәne de tehnologiyanyn damu mәdenietin egzhej tegzhejli biletin adamdy ajtady Alajda kopshilik үshin kandaj da bir elektrondyk zhүjege zansyz shabuyl zhasagan adam bizdin kogamda haker degen atka ie bolgan Қazakstan kogamy kez kelgen sheteldik hakerlermen bәsekelese alatyn kompyuterlik buzakylarymen erekshelenip olardyn alpauyt elder үshin de үlken kauip tondiruge kaukary zhetedi dese bolady Қazakstandyk kukyk korgaushylar men karzhy salasyndagylar bajlanystyn elektrondyk zhүjesi hakerler үshin aksha tabudyn taptyrmas kuraly bola alatyndygyn mojyndap otyr Sondyktan da ҰҚK memlekettik organdardyn akparattyk arnalaryna zansyz enetinderge karsy toskauyl koyudy basty mindetterinin biri sanajdy Қazirgi kezde atalgan komitette kompyuterlik tehnologiya salasyndagy kylmyska karsy kүres bolimi zhumys istejdi ҰҚK nin zandyk bazasyna osyndaj kylmystarga katysty isterdi karajtyn arnajy bap ta engizilgen Hakerlerdin negizinen bank zhүjesine silekejleri shubyratyny ajtpasa da tүsinikti Alajda bank salasy olzhasyn onaj bolissin be karazhatyn oz hakerlerimen kүzetude Bank ondaj kyzmetkerlerine zhogary zhalaky tolep asa kurmetpen karajdy Baska da iri kompaniyalar kupiyalarynyn kauipsizdigi үshin haker ustajty Өz hakerimiz dep ajtkandary bolmasa mundaj kyzmetkerlerdin resmi atauy kauipsizdik kyzmeti Olardyn mindetine ozi zhumys istejtin nysannyn barlyk tehnologiyalyk procesterin bakylap otyru zhatady Atalgan kauipsizdik kyzmetinin altynnan da ardakty mamandary eshkimge ziyanyn tigizbese de kyzyk үshin ozgenin aulasyna kirip onda ne bolyp zhatkanynan habardar bolyp otyrady mys Қukyk korgaushylardyn ajtuynsha kazirgi kezde hakerler tarapynan bolyp zhatkan kylmystar uakyt ozgan sajyn arta tүsude Muny tәuelsiz sarapshylar eldegi kompyuterlendiru zhagdajynyn tez karkyn aluymen bajlanystyrady Қazak hakerleriҚazakstanda tuyp osken nagyz haker Sasha Manyakty alajyk Bul onyn lakap aty Elden osydan 7 zhyl buryn ketken onyn esimi әlemge әjgili desedi Zhurttyn ajtuyna karaganda kazir ol Kanadada turady Өzinin sүjikti kәsibin toktatyp bir firmada el katarly zhumys istejtin korinedi Kezinde firmasynda zhumys istegen Oleg Zezevtin әreketi tortkүl dүnie zhurtshylygynyn nazaryn ozine audartkan bolatyn Kez kelgen kompyuterlik zhүjege enudi sheber mengergen ol anau mynau emes amerikandyk milliarder kejin Nyu Jork kalasynyn әkimi bolyp sajlanady M Blumbergke kupiya akparat satam dep odan 200 myn dollar talap etken Nәtizhesinde akshaga malynam dep tүrmeden birak shykty Aktau kalasynyn turgyny komegimen tagy bir kylmystyn aldy alynady Dәlirek ajtsak kiberkarakshy kompyuterlik zhelige shabuyl zhasau arkyly kundy bagdarlamany satpak bolgan zherinde kolga tүsken Ogan sondaj ak ozgenin akparattar bazasyna zansyz engendigi turaly ajyp tagylgan Osy okigadan kejin Mangystau oblystyk ishki ister baskarmasy zhanynan K bolimi kurylgan dy Osy takylettes okiga Қostanaj oblysynda da boldy Қostanajlyk haker zhүrek zhutkan ba kedenshilerdin kompyuterlerinin zhelisine zhasyryn kirip otyrgan Kejin anyktalgany kylmysker shabuylga tek tүngi uakytta shykkan Al ol kezde keden kyzmetkerleri esikterin mormen bekitip ketedi eken Sonymen kostanajlyk haker ne istedi dejsiz goj Internetti kazhetinshe pajdalangan ol ozgenin esebi arkyly әlemdik elektrondyk zhelimen bajlanyska shygudyn tangalarlyk zholdaryn ojlap tabady Tergeu isi barysynda Kozhemyaktyn internetpen zhumys istegen uakyty 450 sagatka zhetkendigi anyktalady Sojtip үkimetke 63 myn tenge shygyn keltirgen Al zhuyrda oryn algan elektrondyk zheli arkyly Қazakstandagy belgili bir kompaniyanyn korzhynynan komakty karzhy zhymkyryluga katysty okiga kuzyrly salanyn mindetterin eselej tүsuge ykpal etedi Derekterge zhүginsek bүgingi kүnge dejin kompyuterlik zhelini zansyz pajdalanudyn 15 ke zhuyk okigasy tirkelgen Bul resmi mәlimet Al zhalpy zhylyna 500 ge zhuyk okiga oryn alatyn korinedi Alajda kopshilik kurylymdar bul zhajynda zhariyalagysy kelmejdi Olar munymen bedeline nuksan keltirip halyk senimine selkeu tүsirip alamyz dep үrejlense kerek Sondyktan da Bas zharylsa borik ishinde kol synsa zhen ishinde degennen aspajdy Bul mәsele birneshe eldin bilekti kүsh kurylymdarynyn biriguine negiz bolyp otyr Osydan birer zhyl buryn TMD elderinin kukyk korgau organdary bas kosyp hakerlerden korganu sharalaryn zandastyrdy Negizi bul kazakstandyk mamandardyn usynysy bolgan eken Halykaralyk dengejde otkizilgen bul konferenciyada biraz mәsele talkylangan bolatyn Sonyn negizgisi konferenciyaga katysushy elderdin zandaryn kajta karap tiimdiligin arttyru edi Bylajsha ajtkanda kompyuterlik zhүje bajlanysy atalgan elder arasynda әldekashan ornagan Demek zan talaptary da birdej boluy tiis Osyny kүn tәrtibinin birinshi kezegine kojgan konferenciyaga katysushylar bir mәmilege keldi Қyzykty mәlimetterKompyutermen balalar da ojnaj bastapty Dәlirek ajtsak ol kompyuter arkyly kalada zharylgysh zat ornatylgan dep zhalgan akparat taratkan Ojnajmyn dep ot baskan balanyn kim ekendigi der kezinde anyktalyp onyn ajybyn әke sheshesi ajyppul tolep otedi Al germaniyalyk provajderdin komegimen balalar pornografiyasyn taratkan eki adamdy anyktaj almapty Zhaza mәselesine kelsek kopshilik elderdegidej bizde de үkimettik kupiyany saktaushy organdardyn elektrondyk zhүjesine zansyz engen adamdar katan zhazalanady dep habarlagan bolatyn ҰҚK baspasoz kyzmetkerleri Al korshi Resejdegi zhagdajdy soz etsek hakerler olar үshin үlken problemanyn birine ajnalyp otyr Ol elde soz bolyp otyrgandaj kylmyska karsy kүresti R zhәne K baskarmalary zhүrgizedi Atalgan baskarmalar 1999 zhyly kurylgan dy Resejlik hakerler kobine kop kompyuter zhelisi komegimen kaltaly biznesmenderdin zheke omirine kol sugu arkyly bar kupiyalaryn karu etip bopsalajdy Dәl kazirgi kezde osyndaj kylmyskerlermen kүreske ajryksha kүsh zhumsaluda Iә buryndary kompyuterdi tek usak tүjek alayaktyk zhasap boktyk sozder taratyp ermek үshin pajdalansa kazir onymen komakty karzhy tauyp tipti lankestik әreketterge zhol beretin bolypty Memlekettik kupiya saktalgan sajttarga shabuyl zhasap sayasi kokan lokky zhasajtyndar da boj korsete bastady Zhuyrda hakerler toby britaniyalyk әskeri serikti dәl osy elektrondyk shabuyl arkyly kepildikke algan bolatyn Ajta berse memlekettik manyzy bar kurylymdardy yagni karzhy nemese transport siyakty infrokurylymdardy kompyuterdin komegimen kepilge alyp kogamga үlken kauip tondiretin haker terrorshylar әlemde kop sanalady Tanymal hakerlerLinus TorvaldsTanymal shabuylshylar autory 1988 zhyldar