Ту, Байрақ, кейде Жалау — арнайы түстері бар белгілі бір геометриялық пішінге ие мата, көбінесе мемлекет, немесе басқа да адамдар тобының символы болып қолданылады. Әдетте тулар арқылы көтеріледі. Мемлекеттік-ту мемлекеттік-рәміз болып табылады. Мемлекеттіктен басқа көптеген елдерде әскери дәне коммерциялық тулар бар.

Туларды зерттеумен айналысатын ғылым саласы (лат. vexillum — «ту», «байрақ») деп аталады.
Сипаты
Ту найза немесе басқаша бейнелер түріндегі металл ұштығы бар ағашқа бекітілген белгілі бір өлшем мен матадан тұрады. Ту жауынгерлердің жиналуы мен бірігуі үшін алыстан жақсы көрінетін белгі ретінде ежелгі Таяу Шығыс, Үндістан, Қытай, т.б. елдерде биік сырыққа орнатылған қандай да бір бейнелер түрінде пайда болған. Десе де, Даннеброгты (Данияның жалауы) – әлем халықтары ең көне ту деп таниды әрі ол әлі күнге дейін қолданылып келе жатыр. Ағашқа немесе белдем ағашқа жазулар мен рәміздік бейнелері бар ерекше тақташалар (цоколь) немесе мата кесіндісі бекітілген. Мысалы, Римде, Ту рөлін легион белгісі болып табылған, ағашқа орнатылған қыран құс бейнесі атқарды.
Өзгерістер
- Еуропа елдерінде 11 ғасырдан бастап Туларда елтаңбалар, христиандық белгілер пайда бола бастады.
- 15 ғасырда Францияда алғаш рет Тудың саптағы орны бекітіліп, оған жасалатын құрмет, Туды қорғау жөніндегі міндеттер, одан айрылғаны үшін жазалау белгіленді.
- 16 ғасырдан бастап атты әскер бөлімдеріндегі Тулар деп атала бастады. Кейіннен Тулар әр түрлі түстегі маталардан жасалатын болды.
Тудың мағынасы
Шайқаста Туынан айрылған жасақтар таратылды. Шайқас кезінде дұшпан Туларын қолға түсіргені үшін жауынгерлерге ерекше марапаттар жасалды. Көшпелі халықтарда да (сақ-скифтер, ғұндар, түркілер, т.б.) Туды жауынгерлік рухтың белгісі ретінде ерекше құрметтеген. Ту үлкен матадан түсті желек түрінде жасалып, найзаның сабына байланып көтерілген. Жауынгерлерге күш беріп қорғау үшін оған киелі белгілер (жыртқыш аңдар мен айдаһардың басы, кейіннен Ай, Құран аяттары) салынды. Ту әскердің киесі саналғандықтан, шайқас кезінде оны ұстау ең батыр адамдарға тапсырылған. Ту желбіреп тұрса әскер жеңіске жетеді, ол құласа жеңіледі деген ырым болған. Қазақ қоғамында ханның Туынан басқа, белгілі қолбасыларға да Ту тапсырылған. Мысалы, Абылай хан заманында Қабанбай, Бөгембай, Жәнібек, т.б. әйгілі батырлардың өз Туы болды. Ол Тулар кейіннен сол батырдың ұрпақтарында қалып, кие тұтылды. Ауру-кеселден, жамандықтан қорғайды деп қастерленді. Негізінен мыңбасыларға, түменбасыларға берілетіндіктен, кейде әскер саны Тумен есептелді. Әскери бөлім құрылғаннан кейін оған Ту тапсырылады. Ол Туды әскери бөлім өз атын, нөмірін өзгерткеніне қарамастан сақтауға тиіс. Ту әрқашан өз бөлімінде сақталады, ал шайқас кезінде әскери қимылдар ауданында болады. Тудан айырылған жағдайда бөлім командирі мен тікелей кінәлілер әскери трибуналмен сотталып, әскери бөлім таратылады.
ҚР мемлекеттік туы

Тудың ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті мата. Ту сабының тұсында ұлттық өрнек тік жолақ түрінде нақышталған. Күн, оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес. Тудың ені мен ұзындығының ара қатынасы - 1:2.
Мемлекеттік тудағы көгiлдiр түс - Қазақстан халқының жаңа мемлекеттiлiкке ұмтылған ниет-тiлегiнiң тазалығын, асқақтығын көрсетедi. Нұрға малынған алтын күн тыныштық пен байлықты бейнелейдi. Күн — қозғалыс, даму, өсiп-өркендеудiң және өмiрдiң белгiсi. Күн — уақыт, замана бейнесi. Қанатын жайған қыран құс — бар нәрсенiң бастауындай, билiк, айбындылық бейнесi. Ұлан-байтақ кеңiстiкте қалықтаған қыран елдің еркiндiк сүйгiш асқақ рухын, қазақ халқының жан-дүниесiнiң кеңдiгiн паш етедi.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- massaget.kz сайты
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
![]() | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tu Bajrak kejde Zhalau arnajy tүsteri bar belgili bir geometriyalyk pishinge ie mata kobinese memleket nemese baska da adamdar tobynyn simvoly bolyp koldanylady Әdette tular arkyly koteriledi Memlekettik tu memlekettik rәmiz bolyp tabylady Memlekettikten baska koptegen elderde әskeri dәne kommerciyalyk tular bar Territoriyalaryna tulary kaptalgan әlem kartasy Tulardy zertteumen ajnalysatyn gylym salasy lat vexillum tu bajrak dep atalady SipatyTu najza nemese baskasha bejneler tүrindegi metall ushtygy bar agashka bekitilgen belgili bir olshem men matadan turady Tu zhauyngerlerdin zhinaluy men birigui үshin alystan zhaksy korinetin belgi retinde ezhelgi Tayau Shygys Үndistan Қytaj t b elderde biik syrykka ornatylgan kandaj da bir bejneler tүrinde pajda bolgan Dese de Dannebrogty Daniyanyn zhalauy әlem halyktary en kone tu dep tanidy әri ol әli kүnge dejin koldanylyp kele zhatyr Agashka nemese beldem agashka zhazular men rәmizdik bejneleri bar erekshe taktashalar cokol nemese mata kesindisi bekitilgen Mysaly Rimde Tu rolin legion belgisi bolyp tabylgan agashka ornatylgan kyran kus bejnesi atkardy ӨzgeristerEuropa elderinde 11 gasyrdan bastap Tularda eltanbalar hristiandyk belgiler pajda bola bastady 15 gasyrda Franciyada algash ret Tudyn saptagy orny bekitilip ogan zhasalatyn kurmet Tudy korgau zhonindegi mindetter odan ajrylgany үshin zhazalau belgilendi 16 gasyrdan bastap atty әsker bolimderindegi Tular dep atala bastady Kejinnen Tular әr tүrli tүstegi matalardan zhasalatyn boldy Tudyn magynasyShajkasta Tuynan ajrylgan zhasaktar taratyldy Shajkas kezinde dushpan Tularyn kolga tүsirgeni үshin zhauyngerlerge erekshe marapattar zhasaldy Koshpeli halyktarda da sak skifter gundar tүrkiler t b Tudy zhauyngerlik ruhtyn belgisi retinde erekshe kurmettegen Tu үlken matadan tүsti zhelek tүrinde zhasalyp najzanyn sabyna bajlanyp koterilgen Zhauyngerlerge kүsh berip korgau үshin ogan kieli belgiler zhyrtkysh andar men ajdaһardyn basy kejinnen Aj Қuran ayattary salyndy Tu әskerdin kiesi sanalgandyktan shajkas kezinde ony ustau en batyr adamdarga tapsyrylgan Tu zhelbirep tursa әsker zheniske zhetedi ol kulasa zheniledi degen yrym bolgan Қazak kogamynda hannyn Tuynan baska belgili kolbasylarga da Tu tapsyrylgan Mysaly Abylaj han zamanynda Қabanbaj Bogembaj Zhәnibek t b әjgili batyrlardyn oz Tuy boldy Ol Tular kejinnen sol batyrdyn urpaktarynda kalyp kie tutyldy Auru keselden zhamandyktan korgajdy dep kasterlendi Negizinen mynbasylarga tүmenbasylarga beriletindikten kejde әsker sany Tumen esepteldi Әskeri bolim kurylgannan kejin ogan Tu tapsyrylady Ol Tudy әskeri bolim oz atyn nomirin ozgertkenine karamastan saktauga tiis Tu әrkashan oz boliminde saktalady al shajkas kezinde әskeri kimyldar audanynda bolady Tudan ajyrylgan zhagdajda bolim komandiri men tikelej kinәliler әskeri tribunalmen sottalyp әskeri bolim taratylady ҚR memlekettik tuyZhelbirep turgan ҚR tuy Tudyn ortasynda shugylaly kүn onyn astynda kalyktap ushkan kyran bejnelengen tik buryshty kogildir tүsti mata Tu sabynyn tusynda ulttyk ornek tik zholak tүrinde nakyshtalgan Kүn onyn shugylasy kyran zhәne ulttyk ornek bejnesi altyn tүstes Tudyn eni men uzyndygynyn ara katynasy 1 2 Memlekettik tudagy kogildir tүs Қazakstan halkynyn zhana memlekettilikke umtylgan niet tileginin tazalygyn askaktygyn korsetedi Nurga malyngan altyn kүn tynyshtyk pen bajlykty bejnelejdi Kүn kozgalys damu osip orkendeudin zhәne omirdin belgisi Kүn uakyt zamana bejnesi Қanatyn zhajgan kyran kus bar nәrsenin bastauyndaj bilik ajbyndylyk bejnesi Ұlan bajtak kenistikte kalyktagan kyran eldin erkindik sүjgish askak ruhyn kazak halkynyn zhan dүniesinin kendigin pash etedi Tagy karanyzBajrakDerekkozdermassaget kz sajty Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VIII tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet