Тибет

Тибе́т (қыт. 西藏, Сицзан, བོད་, : bod, айтылуы (): бё) — орналасқан Орталық Азия аумағы.

100pixels

Әр түрлі тарихи дәуір кезеңінде Тибет тәуелсіз, не , тәуелділікте болған мемлекет.

кейін Тибет Қытайдың қол астына енеді.

өзінің баядамасында діни топ ретінде тибеттіктерді жоя жіберу үшін Тибетте геноцид актісінің болғандығын хабарлады..

Қазіргі уақытта қытай өкіметінің бұл әрекетін Далай лама XIV мәдени геноцид деп қарастырады.. Қытай үкіметі жауап ретінде 1959 жылдан кейін Тибетте құлдық жойылып, сауаттылық ашылды және халықтың көтерілді деген айғақ келтіреді..

Тибеттің территориясы дәстүрлі түрде , Кам және провинцияларына бөлінеді. Алайда бүгінгі күндері территориясына тек қана У-Цанг провинциясы және Кам провинциясының батыс бөлігі кіреді. Ал Каманың қалған бөлігі және Амдо өңірі , Сычуань, және Ганьсу провинциялары арасында бөлініп алынған.

Лхаса — Тибеттің тарихи астанасы және әкімшілік орталығы.

Жағрапиясы

Көлемі (У-Цанг, Кхам және Амдо провинцияларын қоса алғанда) — 1,2 млн км². Орташа биіктігі: теңіз деңгейінен 4000 м.

Ең биік тау: Джомолунгма (Эверест).

Тибет территориясынан көптеген ұлы өзендер бастауын алады. Кейіннен басқа ұлттар тұратын жерлерден ағып өтетін болғандықтан, өзен атаулары тибетше емес, сол халықтардың тілінде әйгілі(жақша ішінде көрсетілген). Оларға Ярлунг-Цангпо (), Ма-Чу (), Джи-Чу (), Сенге-Цангпо (), Пунг-Чу (инд.: ), Наг-Чу (бирм.: ) и Дза-Чу ().

Ірі көлдері: , Нам-Цо, , (Манасаровар).

Орташа температурасы: Шілде айында - 14 °C және қаңтар айында −4 °C.

Жылдық жауын-шашынның орташа көрсеткіші: әртүрлі, батыс облыстарында қаңтарда - 1 мм және шілдеде - 25 мм; шығыс облыстарда қаңтарда - 25-30 мм және шілдеде - 80 мм.

Пайдалы қазбалары: 126 түрлі минералдар, олардың арасында бура, уран, темір рудасы, хромит, алтын, литий, боксит, мыс, көмір, тұз, , қалайы, мұнай және т.б.

Климаты

Тибетте көп мөлшерлі температураның тәуліктік ауытқуы және күн сәулесі бар таулы климат көптеп кездеседі. Тибеттің оңтүстігі мен солтүстігінің температуралары арасындағы айырмашылық анағұрлым болып келеді.

Оңтайлы климат Тибеттен оңтүстік-шығысқа қарай оңтүстік облыстарда. Қолайлы климат Лхаса және қалаларында да кезедеседі. Лхасада орташа температура +8 °C, в Шигадзеде +6,5 °C, ал солтүстігіндегі 4500 м биіктіктегі және Тибеттің солтүстік бөлігінде жылдық орташа температура 0°С - ден төмен. (мәңгі тоң облыстары) .

Тибеттің тұрғындарының көпшілік бөлігі Лхасадана Шигадзеге дейін және шығыс шеткейінде; Тибеттің солтүстік, орталық және батыс облыстары адам тұрмайтын жерлерге жатады.

Мәртебесі

Басып алынған мемлекет. Қазіргі уақытта Тибеттің тарихи территориясы Қытай мемлекетінің құрамына кіреді, бірақ (Үндістан) бар, басшысы ретінде 2002 жылға дейін болған..

Әкімшілік бөлінуі

Қытай өкіметі Тибетті келесі әкімшілік бірліктерге бөледі:

1. ;
2. провинциясында Тибет автономдық өңірі;
3. Ганьсу провинциясындағы Тибет автономды өңірі мен Тибет автономды уезді;
4. Сычуань провинциясындағы Тибет автономды өңірі мен Тибет автономды уезді;
5. провинциясындағы Тибет автономды өңірі.

Аймақтың қарулы күштерінің саны

ҚХР өзінің ядролық қаруының көпшілік бөлігін тибет территориясында ұстап отыр. 1990 жылдары ТАА 2 жаяу әскер дивизиясы, 6 шекара полкі, 5 шекара батальоны, 3 артполкі, 3 құрылысшылар полкі, басты байланыс қүзет орындары, 2 байланыс полкі, 3 көлік полкі, 3 көлік батальоны, 4 авиабазасы, 2 АҚҚ полкі, 2 дивизия мен 1 полк қосымша әскерилер, 1 дивизион мен 6 полк халықтық әскери полиция, 12 ракета дивизионы, 17 радар стансасы, 14 әскери ұшақтар, 8 континетаралық баллистикалық ракеталар орналасқан 5 ракета базасы орналасты.

Дереккөздер

1. Хронология современных тибетских событий
2. We are not seeking separation: His Holiness the Dalai Lama Мұрағатталған 15 маусымның 2010 жылы. Интервью с Далай-Ламой от 13.06.2008  (ағыл.)
3. Лэгчоэ: учреждение Дня освобождения тибетцев от крепостного рабства имеет важное значение Мұрағатталған 19 мамырдың 2011 жылы. // , 19 қаңтар 2009
4. Кузьмин С. Л. Скрытый Тибет: история независимости и оккупации. С.-Петербург: изд. А. Терентьева, 2010
5. Управляемая реинкарнация(қолжетпейтін сілтеме) Эксперт Online/26 қараша 2007
6. Не за Будду не прощу(қолжетпейтін сілтеме) Русский Newsweek