Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тайлақ Бекежанұлы (XVIII ғасырда өмір сүрген) - қазақ батыры, қолбасшы.
| Тайлақ батыр | |
|---|---|
| Дүниеге келгені: | ХVӀӀI ғ. басы |
| Қайтыс болғаны: | XVIII ғ. аяғы |
| Ұлты: | қазақ |
| Мансабы: | Қазақ батыры |
Өмірбаяны
Тайлақ - шекті Бекежан батыр Айбекұлының бәйбішесі Салихадан туған үш ұлдың бірі. Кіші жүздің жетіру тайпасының Жағалбайлы руынан шыққан. Әбілқайыр ханмен үзеңгілес құрдас әрі ақылшы-кеңесшісі болған. 1726 жылы Ордабасы жиынында Кіші жүз жасақтарының қолбасшысы болып сайланды. Тайлақ жиені, Ұлы жүздің батыры ошақты Саңырықпен бірге жоңғарларға қарсы күресте ерлігімен көзге түскен. Бұланты – шайқасында, Аңырақай шайқасында Кіші жүз жасағын басқарған. Қожаберген жыраудың “Елім-ай” дастанында Тайлақ есімі де аталады. Көрнекті түркітанушы ғалымдар В.В. Бартольд, И.Кастанье, Ш.Уәлиханов, Ә.Диваев, М.Тынышбаев еңбектерінде де Тайлақ есімі жиі кездеседі.
Тайлақ жайында жазушылар Қ.Есенберлиннің “Жанталас” (1973), Ә.Кекілбаевтың “Үркер” (1981), “Елең-алаң” (1984), Ә.Әлімжановтың “Жаушы” (1974), С.Сматаевтың “Елім-ай” (1978, 1980) атты кітаптарында суреттелген.
Жазушы М.Есламғалиұлы халықтың шежіре деректері мен тарихи жырлардағы мәліметтерге сүйеніп, 1729-30 жылдардағы жоңғарлармен өткен шайқастарда Кіші жүздің қолын басқарған осы Тайлақ батыр деп жорамалдайды. Тайлақ және оның ағалары Байрақ, Қайрақ туралы мағлұматтар "Қыз Жібек" дастанының Сегізсері нұсқасында, "Елім-ай" және Ж.Жабаевтің "Саурық батыр" жырында ішінара кездеседі. Соңғы жырда Тайлақтың шапырашты Саурықпен тізе қосып, қалмақтармен соғысып жүргені айтылады. Көрнекті жазушы Ә.Кекілбаев «Үркер», «Елеңалаң» романдарында негізінен керейт Тайлақты сюжет арқауы етіп, шешті Тайлақ туралы бір оқиға үстінде ғана әңгіме етіп өтеді. Сырым ауданы Шідерті елді мекені маңындағы Тайлақ атанған ауыл бар. Оның іргесіндегі қорым да солай аталады. Қорымның атауы жөнінде әр түрлі пікірлер бар. Бір шежіре жүлгесі бойынша, онда шеркештің, ал енді екіншісі бойынша, байбақтының батыры жерленген. Тағы бір дәлелден беген ауызекі деректе — қорымдағы ескерткіші жоқ үлкен обада Бекежанның, оның аяқ жағындағы үш обада балалары Байрақ, Қайрақ және Тайлақтың мүрделері жерленген делінеді.
Дереккөздер
- Қазақстан тарихы. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Аруна LTD." ЖШС, 2006. - 768 б. ISBN 9965-26-175-X
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tajlak Bekezhanuly XVIII gasyrda omir sүrgen kazak batyry kolbasshy Tajlak batyrDүniege kelgeni HVӀӀI g basyҚajtys bolgany XVIII g ayagyҰlty kazakMansaby Қazak batyryӨmirbayanyTajlak shekti Bekezhan batyr Ajbekulynyn bәjbishesi Salihadan tugan үsh uldyn biri Kishi zhүzdin zhetiru tajpasynyn Zhagalbajly ruynan shykkan Әbilkajyr hanmen үzengiles kurdas әri akylshy kenesshisi bolgan 1726 zhyly Ordabasy zhiynynda Kishi zhүz zhasaktarynyn kolbasshysy bolyp sajlandy Tajlak zhieni Ұly zhүzdin batyry oshakty Sanyrykpen birge zhongarlarga karsy kүreste erligimen kozge tүsken Bulanty shajkasynda Anyrakaj shajkasynda Kishi zhүz zhasagyn baskargan Қozhabergen zhyraudyn Elim aj dastanynda Tajlak esimi de atalady Kornekti tүrkitanushy galymdar V V Bartold I Kastane Sh Uәlihanov Ә Divaev M Tynyshbaev enbekterinde de Tajlak esimi zhii kezdesedi Tajlak zhajynda zhazushylar Қ Esenberlinnin Zhantalas 1973 Ә Kekilbaevtyn Үrker 1981 Elen alan 1984 Ә Әlimzhanovtyn Zhaushy 1974 S Smataevtyn Elim aj 1978 1980 atty kitaptarynda surettelgen Zhazushy M Eslamgaliuly halyktyn shezhire derekteri men tarihi zhyrlardagy mәlimetterge sүjenip 1729 30 zhyldardagy zhongarlarmen otken shajkastarda Kishi zhүzdin kolyn baskargan osy Tajlak batyr dep zhoramaldajdy Tajlak zhәne onyn agalary Bajrak Қajrak turaly maglumattar Қyz Zhibek dastanynyn Segizseri nuskasynda Elim aj zhәne Zh Zhabaevtin Sauryk batyr zhyrynda ishinara kezdesedi Songy zhyrda Tajlaktyn shapyrashty Saurykpen tize kosyp kalmaktarmen sogysyp zhүrgeni ajtylady Kornekti zhazushy Ә Kekilbaev Үrker Elenalan romandarynda negizinen kerejt Tajlakty syuzhet arkauy etip sheshti Tajlak turaly bir okiga үstinde gana әngime etip otedi Syrym audany Shiderti eldi mekeni manyndagy Tajlak atangan auyl bar Onyn irgesindegi korym da solaj atalady Қorymnyn atauy zhoninde әr tүrli pikirler bar Bir shezhire zhүlgesi bojynsha onda sherkeshtin al endi ekinshisi bojynsha bajbaktynyn batyry zherlengen Tagy bir dәlelden begen auyzeki derekte korymdagy eskertkishi zhok үlken obada Bekezhannyn onyn ayak zhagyndagy үsh obada balalary Bajrak Қajrak zhәne Tajlaktyn mүrdeleri zherlengen delinedi DerekkozderҚazakstan tarihy Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna LTD ZhShS 2006 768 b ISBN 9965 26 175 X