Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Сүттіген (ағылш. Euphorbia) – сүттіген тұқымдасына жататын бір не көп жылдық өсімдіктер мен шала бұталар.
| Сүттіген | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Euphorbia cf. serrata' | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||||
| 2160 түрі белгілі |
Биіктігі 15 – 20 см, тамыры тармақталып, сабағы тік өседі. Қандауыр тәрізді жапырағы бүтін жиекті. Гүлдері дара жынысты, жасылдау сарғыш түсті. Маусым – тамыз айларында гүлдеп, шілде – қыркүйекте жеміс береді. Жемісі – үш ұялы қауашақ. Сүттігеннің көпшілік түрінің сабағы сүтті, шырынды болады, кейбіреуінің ұрығында іш өткізетін май бар. Өте улы өсімдік. (Е. helіoscopіa) – дәрілік өсімдік. Халық медицинасында сүттігенді іш өткізетін, несеп жүргізетін және ішек құртын түсіретін, сондай-ақ қатерлі ісіктерді емдейтін дәрі ретінде қолданады. Сүттігенді аса сақтықпен пайдаланған жөн, көп мөлшері ауыр асқынуларға, шырыны көздің, еріннің, мұрынның, жыныс мүшелерінің шырынды қабатына зиянды. 2 түрі: берік сүттіген (Е. sclerocyathіum) және Ярослав сүттігені (Е. jaroslavіі) – өте сирек кездесетін өсімдіктер ретінде қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген
Табиғатта таралуы.
Облыстың барлық аймақтарында өсетін 52 түрі бар. Соның ішінде, әсіресе (Т. vіrgata) республиканың орманды, шалғынды жерлерінде, егістіктерінде жиі кездесетін арамшөп. Қазақстанның оңтүстік және шығыс облыстарының ормандары мен жабайы бұталарының арасында, құмды, сортаң, шөлейіт жерлерде өседі. Сүттігеннің өте қауіптілері – түйе сүттігені, құм сүттігені, күнбағыс сүттігені деп аталады. Дәрілік шикізат ретінде жиналмайды, мүмкіндігінше жайылымдарды тазарту үшін оларды тамырымен жұлып алып тастаған дұрыс. Ал қотырға, қышымаға қарсы қолданылатын дәрі тапшы кезде оның шөбінің тұнбасымен (1:20) осы аруларды емдеуге болады. Бірақ сақтық шараларын бұлжытпай орындау қажет.
Химиялық құрамы.
Сүттіген шөбінің құрамында іш өткізетін май, сондай – ақ эуфорбин қышқылының улы тотығы, шайырлы және органикалық заттар, аздаған алколоидтар болады.
Малдың улануы.
Жалпы сүттігенді мал жемейді. Бірақ жазда дайындалған пішен арасында сүттіген шөбінің араласып кетуі ықтимал. Қыс айларында осындай шөппен азықтандырған мал уланып қалады. Уланған малдың асқазан – ішегі зақымданып, қабынады, іші өтеді, тәбеті қашады. У денеге әбден тараған кезде оның зәріне қан араласады. Аузынан шұбырып көбікті сілекей ағады, тыныс алу органдары мен жүрек жұмысы нашарлайды. Дер кезінде емдемесе уланған мал 1 – 2 өледі. Уланған малға алғашқы жәрдем – оның асқазынын марганцовканың әлсіз ертіндісімен жуу болып табылады.
Дереккөздер
- .«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
Шәріпбаев Н. Малдың тыныс алу мүшелерінің ауруларын емдеу үшін қолданылатын дәрілік өсімдіктер // Сүттіген — "Қайнар", 1988. — Б. 227-228. — (Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану). — 5700 таралым. — ISBN 5 - 629 -00074 - 5.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Sүttigen agylsh Euphorbia sүttigen tukymdasyna zhatatyn bir ne kop zhyldyk osimdikter men shala butalar SүttigenEuphorbia cf serrata Dүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylarSaby Tukymdasy Kishi tukymdasy Tajpasy Kishi tajpasy EuphorbiinaeTegi Euphorbia Karl Linnejtүrleri2160 tүri belgili Biiktigi 15 20 sm tamyry tarmaktalyp sabagy tik osedi Қandauyr tәrizdi zhapyragy bүtin zhiekti Gүlderi dara zhynysty zhasyldau sargysh tүsti Mausym tamyz ajlarynda gүldep shilde kyrkүjekte zhemis beredi Zhemisi үsh uyaly kauashak Sүttigennin kopshilik tүrinin sabagy sүtti shyryndy bolady kejbireuinin urygynda ish otkizetin maj bar Өte uly osimdik E helioscopia dәrilik osimdik Halyk medicinasynda sүttigendi ish otkizetin nesep zhүrgizetin zhәne ishek kurtyn tүsiretin sondaj ak katerli isikterdi emdejtin dәri retinde koldanady Sүttigendi asa saktykpen pajdalangan zhon kop molsheri auyr askynularga shyryny kozdin erinnin murynnyn zhynys mүshelerinin shyryndy kabatyna ziyandy 2 tүri berik sүttigen E sclerocyathium zhәne Yaroslav sүttigeni E jaroslavii ote sirek kezdesetin osimdikter retinde korgauga alynyp Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgenTabigatta taraluy Oblystyn barlyk ajmaktarynda osetin 52 tүri bar Sonyn ishinde әsirese T virgata respublikanyn ormandy shalgyndy zherlerinde egistikterinde zhii kezdesetin aramshop Қazakstannyn ontүstik zhәne shygys oblystarynyn ormandary men zhabajy butalarynyn arasynda kumdy sortan sholejit zherlerde osedi Sүttigennin ote kauiptileri tүje sүttigeni kum sүttigeni kүnbagys sүttigeni dep atalady Dәrilik shikizat retinde zhinalmajdy mүmkindiginshe zhajylymdardy tazartu үshin olardy tamyrymen zhulyp alyp tastagan durys Al kotyrga kyshymaga karsy koldanylatyn dәri tapshy kezde onyn shobinin tunbasymen 1 20 osy arulardy emdeuge bolady Birak saktyk sharalaryn bulzhytpaj oryndau kazhet Himiyalyk kuramy Sүttigen shobinin kuramynda ish otkizetin maj sondaj ak euforbin kyshkylynyn uly totygy shajyrly zhәne organikalyk zattar azdagan alkoloidtar bolady Maldyn ulanuy Zhalpy sүttigendi mal zhemejdi Birak zhazda dajyndalgan pishen arasynda sүttigen shobinin aralasyp ketui yktimal Қys ajlarynda osyndaj shoppen azyktandyrgan mal ulanyp kalady Ulangan maldyn askazan ishegi zakymdanyp kabynady ishi otedi tәbeti kashady U denege әbden taragan kezde onyn zәrine kan aralasady Auzynan shubyryp kobikti silekej agady tynys alu organdary men zhүrek zhumysy nasharlajdy Der kezinde emdemese ulangan mal 1 2 oledi Ulangan malga algashky zhәrdem onyn askazynyn margancovkanyn әlsiz ertindisimen zhuu bolyp tabylady Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VIII tom Shәripbaev N Maldyn tynys alu mүshelerinin aurularyn emdeu үshin koldanylatyn dәrilik osimdikter Sүttigen Қajnar 1988 B 227 228 Pajdaly osimdikterdi mal dәrigerliginde koldanu 5700 taralym ISBN 5 629 00074 5