Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Сілтілік жер металдар — екінші топта орналасқан металдар. Оларға: бериллий, магний, кальций, стронций, барий, радий жатады. Бұл элементтердің сыртқы электрондық қабаттарында екі электрондары болады, оларды оңай беріп жіберіп, өзінің алдында тұрған бекзат газдардан аяқталған электрондық құрылысын қабылдайды.
| Атомдық нөмері | Атауы, белгіленуі | Табиғи изотоптар саны | Атомдық массасы | Ионизация энергиясы, кДж•моль−1 | Электронға ұқсастығы, кДж•моль−1 | Электр терістілігі | Металлдық радиусы, нм | Иондық радиусы, нм | tбалқу, °C | tқайнау, °C | ρ, г/см³ | ΔHбалқу, кДж•моль−1 | ΔHқайнау, кДж•моль−1 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 4 | Бериллий, Be | 1+11а | 9,012182 | 898,8 | 0,19 | 1,57 | 0,169 | 0,034 | 1278 | 2970 | 1,848 | 12,21 | 309 |
| 12 | Магний,Mg | 3+19а | 24,305 | 737,3 | 0,32 | 1,31 | 0,24513 | 0,066 | 650 | 1105 | 1,737 | 9,2 | 131,8 |
| 20 | Кальций,Ca | 5+19а | 40,078 | 589,4 | 0,40 | 1,00 | 0,279 | 0,099 | 839 | 1484 | 1,55 | 9,20 | 153,6 |
| 38 | Стронций,Sr | 4+35а | 87,62 | 549,0 | 1,51 | 0,95 | 0,304 | 0,112 | 769 | 1384 | 2,54 | 9,2 | 144 |
| 56 | Барий,Ba | 7+43а | 137,327 | 502,5 | 13,95 | 0,89 | 0,251 | 0,134 | 729 | 1637 | 3,5 | 7,66 | 142 |
| 88 | Радий,Ra | 46а | 226,0254 | 509,3 | - | 0,9 | 0,2574 | 0,143 | 700 | 1737 | 5,5 | 8,5 | 113 |
Физикалық қасиеттері
Химиялық қасиеттері
Табиғатта таралуы
Биологиялық ролі
Бериллий
Бериллий(лат. Beryllіum), — Элементтердің периодтық жүйесінің ІІ химиялық. элемент, атомдық 4, атомдық массасы 9,0122, жеңіл, ашық сұр түсті металл. Тұрақты бір изотопы (9Ве) бар. 1798 ж. берилл минералынан француз химигі тапты. Металл күйінде алғаш рет неміс химигі Р. Влер алды. Бериллий алюминийден жеңілірек, тығыздығы 1,816 г/см3, балқу температурасы 12840С, қайнау температурасы 24500С, химиялық қосылыстарында 2 валентті, беткі қабаты тотығып, қорғауыш қабыршақ түзілетіндіктен ауада өзгермейді. 8000С-тан жоғары температурада қыздырғанда жылдам тотығады; қышқылдарда да, сілтілерде де ериді.
Магний
Магний (лат. Magnesіum) Mg, элементтердің периодтық жүйесіндегі топтың элементі, атом 12, атом . 24,312. Табиғатта үш изотопы бар: 24Mg, 25Mg, 26Mg. 1808 ж. ағылшын ғалымы ашқан. Жер қыртысындағы масса бойынша мөлш. 2,1%. Ол барлық қосылыстарында екі валентті. Магний күмістей ақ, өте жеңіл, берік металл; тығыздығы 1,74 г/см3, балқу t 650ӘС, қайнау t 1107ӘС. Ол қорғағыш оксид пленкамен қапталғандықтан, құрғақ ауада 350ӘС-қа дейінгі температурада тотықпайды, бірақ 600 — 650ӘС-та өздігінен тұтанып, жарқырай жанып, Магний оксидін (MgO) және аздап нитридін (Mg3N2) түзеді. Құрамында бос оттек (О2) жоқ суық сумен әрекеттеспейді; қайнап жатқан судан Н2-ні ығыстырады.
Кальций
Кальций -IV период, II топтың негізгі топшасының элементі. Реттік немірі 20, ендеше ядросында 20 протон мен 20 нейтроны бар (Аr=40), электрондарының жалпы саны да 20. Кальцийдің электрондық формуласы , валенттілік электрондары 4s2 болғандықтан кальций косылыстарында II валентті.Кальций ақ түсті, жеңіл (р=1,55 г/см3), сілтілік металдардан қаттырақ зат, t°балқу = 851°С, керосиннің астында сақталады.Ат. н. 20; ат. м. 40,08; балқу t 842°С; қайнау t 1495°С тығыздығы 1,55 г/см2. Кальцийді 1808 жылы ағылшын ғалымы ашқан. Түсі күмістей ақ, жеңіл металл, белгілі изотоптары 14, табиғи изотоптары 6. Негізгі минералдары: кальцит, ангидрит, гипс, флюорит, апатит, т.б.
Стронций
Стронций, Strontium (Sr) - Менделеевтің Периодтық кестесінің 5-ші периодының ІІ-ші негізгі тобындағы химиялық элемент; сілтік-жер металлдар қатарына жататын химиялық белсенді элемент. Рет нөмірі - 38, атомдық массасы - 87,62. Стронцийдің төрт тұрақты изотоптары бар, көбірек таралғаны 88Sr (88,56%). Радиоактивті изотоптары жасанды жолмен алынған. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 3,4*-2%. Табиғатта қосылыс түрінде ғана кездеседі. Маңызды минералдары - целестин SrSО4 және стронцианит SrSО3. Аз мөлшерде Стронций адамның ағзасында да табылады. Бірақ оның адам үшін бір белгілі биологиялық маңызы жоқ. Стронций тұздарының шипалық қасиеттері зерттелуде. Сондай-ақ, бүгінгі күнде стронцийдің ранелатінің остеопороз ауруының ағымдағы емдік әсері зерттелуде.
Барий
Барий(Barium, гр. barys «ауыр») Ba — химиялық элементтердің периодтық жүйесінің 6-шы периодының ІІ тобына жататын элемент, реттік нөмірі 56, атомдық массасы 137,34. Жерсілтілі элементтерге жатады. Табиғатта барит (Ba2SO4) және витерит (BaCO3) деген минералдары кездеседі. Барийді 1774 жылы Карл Шееле ашқан. Барий — жұмсақ, күміс түсті металл. Химиялық активтілігі жоғары, ауада тез тотығады, сумен реакцияға түсіп, барий гидрототығын түзеді. Басқа да көптеген элементтермен қосыла алады. Қосылыстарда валенттілігі 2+. Оның қорытпалары газ жұтқыштар ретінде, электронды лампыларда, ал оның оксиді катодтарға қаптау жасау үшін қолданылады.
Радий
Радий - химиялық радиоактивті ІІ-топқа жататын, атомдық номері — 88, атомдық салмағы 226,0254, құрамында салмақтык сандары 213-тен 230-ға дейін және жартылай ыдырау кезеңдері 10"3 секундтан бастап. 1600 жылға дейін созылатын изотоптар болатын элемент. Массалық саны 226-дан тұратын радий изотопы медициналы, гамма-терапиялы емшаралар жүргізу үшін пайдаланады.
Дереккөздер
- Химия: Жалпы білім беретін мектептің 8 сыныбына арналған оқулық. Усманова М.Б / Алматы: Атамұра,2009
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Siltilik zher metaldar ekinshi topta ornalaskan metaldar Olarga berillij magnij kalcij stroncij barij radij zhatady Bul elementterdin syrtky elektrondyk kabattarynda eki elektrondary bolady olardy onaj berip zhiberip ozinin aldynda turgan bekzat gazdardan ayaktalgan elektrondyk kurylysyn kabyldajdy Atomdyk nomeri Atauy belgilenui Tabigi izotoptar sany Atomdyk massasy Ionizaciya energiyasy kDzh mol 1 Elektronga uksastygy kDzh mol 1 Elektr teristiligi Metalldyk radiusy nm Iondyk radiusy nm tbalku C tkajnau C r g sm DHbalku kDzh mol 1 DHkajnau kDzh mol 14 Berillij Be 1 11a 9 012182 898 8 0 19 1 57 0 169 0 034 1278 2970 1 848 12 21 30912 Magnij Mg 3 19a 24 305 737 3 0 32 1 31 0 24513 0 066 650 1105 1 737 9 2 131 820 Kalcij Ca 5 19a 40 078 589 4 0 40 1 00 0 279 0 099 839 1484 1 55 9 20 153 638 Stroncij Sr 4 35a 87 62 549 0 1 51 0 95 0 304 0 112 769 1384 2 54 9 2 14456 Barij Ba 7 43a 137 327 502 5 13 95 0 89 0 251 0 134 729 1637 3 5 7 66 14288 Radij Ra 46a 226 0254 509 3 0 9 0 2574 0 143 700 1737 5 5 8 5 113Fizikalyk kasietteriHimiyalyk kasietteriTabigatta taraluyBiologiyalyk roliBerillijTolyk makalasy Berillij Berillij lat Beryllium Elementterdin periodtyk zhүjesinin II himiyalyk element atomdyk 4 atomdyk massasy 9 0122 zhenil ashyk sur tүsti metall Turakty bir izotopy 9Ve bar 1798 zh berill mineralynan francuz himigi tapty Metall kүjinde algash ret nemis himigi R Vler aldy Berillij alyuminijden zhenilirek tygyzdygy 1 816 g sm3 balku temperaturasy 12840S kajnau temperaturasy 24500S himiyalyk kosylystarynda 2 valentti betki kabaty totygyp korgauysh kabyrshak tүziletindikten auada ozgermejdi 8000S tan zhogary temperaturada kyzdyrganda zhyldam totygady kyshkyldarda da siltilerde de eridi MagnijTolyk makalasy Magnij Magnij lat Magnesium Mg elementterdin periodtyk zhүjesindegi toptyn elementi atom 12 atom 24 312 Tabigatta үsh izotopy bar 24Mg 25Mg 26Mg 1808 zh agylshyn galymy ashkan Zher kyrtysyndagy massa bojynsha molsh 2 1 Ol barlyk kosylystarynda eki valentti Magnij kүmistej ak ote zhenil berik metall tygyzdygy 1 74 g sm3 balku t 650ӘS kajnau t 1107ӘS Ol korgagysh oksid plenkamen kaptalgandyktan kurgak auada 350ӘS ka dejingi temperaturada totykpajdy birak 600 650ӘS ta ozdiginen tutanyp zharkyraj zhanyp Magnij oksidin MgO zhәne azdap nitridin Mg3N2 tүzedi Қuramynda bos ottek O2 zhok suyk sumen әrekettespejdi kajnap zhatkan sudan N2 ni ygystyrady KalcijTolyk makalasy Kalcij Kalcij IV period II toptyn negizgi topshasynyn elementi Rettik nemiri 20 endeshe yadrosynda 20 proton men 20 nejtrony bar Ar 40 elektrondarynyn zhalpy sany da 20 Kalcijdin elektrondyk formulasy valenttilik elektrondary 4s2 bolgandyktan kalcij kosylystarynda II valentti Kalcij ak tүsti zhenil r 1 55 g sm3 siltilik metaldardan kattyrak zat t balku 851 S kerosinnin astynda saktalady At n 20 at m 40 08 balku t 842 S kajnau t 1495 S tygyzdygy 1 55 g sm2 Kalcijdi 1808 zhyly agylshyn galymy ashkan Tүsi kүmistej ak zhenil metall belgili izotoptary 14 tabigi izotoptary 6 Negizgi mineraldary kalcit angidrit gips flyuorit apatit t b StroncijTolyk makalasy Stroncij Stroncij Strontium Sr Mendeleevtin Periodtyk kestesinin 5 shi periodynyn II shi negizgi tobyndagy himiyalyk element siltik zher metalldar kataryna zhatatyn himiyalyk belsendi element Ret nomiri 38 atomdyk massasy 87 62 Stroncijdin tort turakty izotoptary bar kobirek taralgany 88Sr 88 56 Radioaktivti izotoptary zhasandy zholmen alyngan Zher kyrtysyndagy salmak molsheri 3 4 2 Tabigatta kosylys tүrinde gana kezdesedi Manyzdy mineraldary celestin SrSO4 zhәne stroncianit SrSO3 Az molsherde Stroncij adamnyn agzasynda da tabylady Birak onyn adam үshin bir belgili biologiyalyk manyzy zhok Stroncij tuzdarynyn shipalyk kasietteri zerttelude Sondaj ak bүgingi kүnde stroncijdin ranelatinin osteoporoz auruynyn agymdagy emdik әseri zerttelude BarijTolyk makalasy Barij Barij Barium gr barys auyr Ba himiyalyk elementterdin periodtyk zhүjesinin 6 shy periodynyn II tobyna zhatatyn element rettik nomiri 56 atomdyk massasy 137 34 Zhersiltili elementterge zhatady Tabigatta barit Ba2SO4 zhәne viterit BaCO3 degen mineraldary kezdesedi Barijdi 1774 zhyly Karl Sheele ashkan Barij zhumsak kүmis tүsti metall Himiyalyk aktivtiligi zhogary auada tez totygady sumen reakciyaga tүsip barij gidrototygyn tүzedi Baska da koptegen elementtermen kosyla alady Қosylystarda valenttiligi 2 Onyn korytpalary gaz zhutkyshtar retinde elektrondy lampylarda al onyn oksidi katodtarga kaptau zhasau үshin koldanylady RadijTolyk makalasy Radij Radij himiyalyk radioaktivti II topka zhatatyn atomdyk nomeri 88 atomdyk salmagy 226 0254 kuramynda salmaktyk sandary 213 ten 230 ga dejin zhәne zhartylaj ydyrau kezenderi 10 3 sekundtan bastap 1600 zhylga dejin sozylatyn izotoptar bolatyn element Massalyk sany 226 dan turatyn radij izotopy medicinaly gamma terapiyaly emsharalar zhүrgizu үshin pajdalanady DerekkozderHimiya Zhalpy bilim beretin mekteptin 8 synybyna arnalgan okulyk Usmanova M B Almaty Atamura 2009