Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Радий (лат. Radium; Ra) — химиялық радиоактивті ІІ-топқа жататын, атомдық номері — 88, атомдық салмағы 226,0254, құрамында салмақтык сандары 213-тен 230-ға дейін және жартылай ыдырау кезеңдері 10"3 секундтан бастап. 1600 жылға дейін созылатын изотоптар болатын элемент. Массалық саны 226-дан тұратын радий изотопы медициналы, гамма-терапиялы емшаралар жүргізу үшін пайдаланады.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| күмісті-ақ түсті металлик  | |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі | Радий, 88 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок | 2, 7, s | ||||||||||||||
| Атомдық масса () | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация | [Rn] 7s2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 32, 18, 8, 2 | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| 221±2 | |||||||||||||||
| 283 | |||||||||||||||
| (+2e) 143 | |||||||||||||||
| 0,9 (Полинг шкаласы) | |||||||||||||||
| Ra←Ra2+ −2,916 В | |||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері | +2 (күшті негіз оксидінің болуы күтілуде) | ||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық () | (к. т. кезінде) 5,5 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы | 1233 K | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы | 2010 K | ||||||||||||||
| 8,5 кДж/моль | |||||||||||||||
| Булану жылуы | 113 кДж/моль | ||||||||||||||
| 29,3 Дж/(K·моль) | |||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Кубтық көлемдік орталықтанған | |||||||||||||||
| 5,148 Å | |||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| Магниттік құрылымы |
| ||||||||||||||
| (300 K) (18,6) Вт/(м·К) | |||||||||||||||
| 7440-14-4 | |||||||||||||||
Француз ғалымдары Пьер мен Мария Кюри уран кенінен уранды бөлгеннен кейін қалған қалдықтар (Чехия, Иоахимсталь қаласында өндірілген уран шайыры) таза уранға қарағанда радиоактивті екенін анықтады. Бұл қалдықтардан күйеуі Кюри бірнеше жылдан кейін екі қатты радиоактивті элемент: полоний және радий бөліп алды.
Кюри радийдің ашылғаны туралы бірінші хабарды (бариймен қоспа түрінде) Француз ғылым академиясының 1898 жылдың 26 желтоқсанында жасады. 1910 жылы Мария Кюри және Андре Дебьерн сынапты катодта радий хлоридінің электролизі және сутегіде дистилляциялау жолымен таза радий бөлді.
Бөлінген элемент қазір белгілі болғандай, радий изотопы-226, уран ыдырауының өнімі-238. Радия мен полония ашқаны үшін Кюри жұбайлары Нобель сыйлығына ие болды. Радий уран-238 изотопының радиоактивті ыдырауы кезінде көптеген аралық сатылар арқылы түзіледі және сондықтан уран кенінде аз мөлшерде болады.
Табиғатта кездесуі
Радиум өте сирек кездеседі. Ашылғаннан бері – ғасырдан астам уақыт – бүкіл әлемде бар болғаны 1,5 кг таза радий өндірілді. Кюрилер радий алған бір тонна уран шайырында небәрі 0,1 г радий-226 бар. Барлық табиғи радий радиогенді – уран-238, уран-235 немесе торий-232 ыдырауынан пайда болады;
Табиғатта кездесетін төрт изотоптың ішінде ең көп таралған және ұзақ өмір сүретін изотоп (жартылай ыдырау периоды 1602) уран-238 радиоактивті қатарының бөлігі болып табылатын радий-226 болып табылады. Тепе-теңдік жағдайында рудадағы уран-238 және радий-226 мөлшерінің қатынасы олардың жартылай ыдырау периодының қатынасына тең: (4,468⋅109 жыл) / (1602 жыл) = 2,789⋅106. Сонымен, табиғаттағы әрбір үш миллион уран атомына бір ғана радий атомы келеді; радийдің кларк саны (жер қыртысындағы мазмұны) ~ 1 мкг/т.
Дереккөздер
- О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
 | Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Radij lat Radium Ra himiyalyk radioaktivti II topka zhatatyn atomdyk nomeri 88 atomdyk salmagy 226 0254 kuramynda salmaktyk sandary 213 ten 230 ga dejin zhәne zhartylaj ydyrau kezenderi 10 3 sekundtan bastap 1600 zhylga dejin sozylatyn izotoptar bolatyn element Massalyk sany 226 dan turatyn radij izotopy medicinaly gamma terapiyaly emsharalar zhүrgizu үshin pajdalanady 88 Francij Radij AktinijBa Ra Periodicheskaya sistema elementov88 RaZhaj zattyn syrtky bejnesikүmisti ak tүsti metallikAtom kasietiAtauy simvol nomiriRadij 88Top tipiSiltilik zher metaldarTop period blok2 7 sAtomdyk massa 226 226 0254 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Rn 7s2Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 18 32 18 8 2Himiyalyk kasietteri221 2283 2e 1430 9 Poling shkalasy Ra Ra2 2 916 VTotygu dәrezheleri 2 kүshti negiz oksidinin boluy kүtilude 1 shi 509 3 kDzh mol eV 2 shi 979 0 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaҚatty deneTygyzdyk k t kezinde 5 5 g sm Balku temperaturasy1233 KҚajnau temperaturasy2010 K8 5 kDzh molBulanu zhyluy113 kDzh mol29 3 Dzh K mol Molyarlyk kolem45 0 sm molkysymy P Pa 1 10 100 1000 10 000 100 000T K 819 906 1037 1209 1446 1799Zhaj zattyn kristalldyk toryKubtyk kolemdik ortalyktangan5 148 ABaska da kasietteriMagnittik kurylymy 300 K 18 6 Vt m K 7440 14 4Radij Ra Francuz galymdary Per men Mariya Kyuri uran keninen urandy bolgennen kejin kalgan kaldyktar Chehiya Ioahimstal kalasynda ondirilgen uran shajyry taza uranga karaganda radioaktivti ekenin anyktady Bul kaldyktardan kүjeui Kyuri birneshe zhyldan kejin eki katty radioaktivti element polonij zhәne radij bolip aldy Kyuri radijdin ashylgany turaly birinshi habardy barijmen kospa tүrinde Francuz gylym akademiyasynyn 1898 zhyldyn 26 zheltoksanynda zhasady 1910 zhyly Mariya Kyuri zhәne Andre Debern synapty katodta radij hloridinin elektrolizi zhәne sutegide distillyaciyalau zholymen taza radij boldi Bolingen element kazir belgili bolgandaj radij izotopy 226 uran ydyrauynyn onimi 238 Radiya men poloniya ashkany үshin Kyuri zhubajlary Nobel syjlygyna ie boldy Radij uran 238 izotopynyn radioaktivti ydyrauy kezinde koptegen aralyk satylar arkyly tүziledi zhәne sondyktan uran keninde az molsherde bolady Tabigatta kezdesuiRadium ote sirek kezdesedi Ashylgannan beri gasyrdan astam uakyt bүkil әlemde bar bolgany 1 5 kg taza radij ondirildi Kyuriler radij algan bir tonna uran shajyrynda nebәri 0 1 g radij 226 bar Barlyk tabigi radij radiogendi uran 238 uran 235 nemese torij 232 ydyrauynan pajda bolady Tabigatta kezdesetin tort izotoptyn ishinde en kop taralgan zhәne uzak omir sүretin izotop zhartylaj ydyrau periody 1602 uran 238 radioaktivti katarynyn boligi bolyp tabylatyn radij 226 bolyp tabylady Tepe tendik zhagdajynda rudadagy uran 238 zhәne radij 226 molsherinin katynasy olardyn zhartylaj ydyrau periodynyn katynasyna ten 4 468 109 zhyl 1602 zhyl 2 789 106 Sonymen tabigattagy әrbir үsh million uran atomyna bir gana radij atomy keledi radijdin klark sany zher kyrtysyndagy mazmuny 1 mkg t DerekkozderO D Dajyrbekov B E Altynbekov B K Torgauytov U I Kenesariev T S Hajdarova Aurudyn aldyn alu zhәne saktandyru bojynsha oryssha kazaksha terminologiyalyk sozdik Shymkent Ғasyr Sh 2005 zhyl ISBN 9965 752 06 0 Bul himiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz