Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Сербия және Черногория — Балқан түбегінің орталық бөлігінде орналасқан мемлекет. Жер аумағы 102,3 мың км². Халқының саны 10 млн. 833 мың адам (2006). Негізгі тұрғындары сербтер мен черногориялықтар, одан бөлек хорваттар, албандар және босниялықтардан тұрады. Астанасы — Белград. Ресми тілі — серб тілі. Халқының 80%-ы православие дінін ұстанушылар, 16%-ы мұсылмандар. Мемлекет басшысы — президент. Жоғарғы заң шығарушы органы — скупщина. Әкімшілік бөлініс жағынан екі федеративтік мемлекет пен Сербиядағы екі автономиялық провинцияға (Воеводина және Косово мен Метохия) бөлінеді. Ақша бірлігі — Сербияда серб динары (Косовода еуро), Черногорияда еуро. Сербияның солтүстік бөлігін орта Дунай жазығының оңтүстік шеті, орталығы жағын Серб таулы қыраты мен Шығыс Серб тауларының жоталары, оңтүстігін Косово Поле және Метохия қазан шұңқырлары, таулы, үстіртті өлке алып жатыр. Ең биік жері — Кораби жотасы (2764 м) оңтүстік-шығыс Сербияда. Черногория аумағының көпшілік бөлігін Динар таулы қыраты алып жатыр. Климаты қоңыржай континеттік. Ауаның орташа температурасы қаңтарда 0 — 1ӘС, шілдеде 18 — 23ӘС. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 500 — 1000 мм. Басты өзендері — Дунай, Сава, Тиса, Морава, Дрина. Алқабының 25%-ына жуығы орман. Сербия және Черногория аумағын қола дәуірде иллириялық, фракиялық тайпалар, кейін кельт тайпалары мекендеді. Черногорияның қазіргі жері 11 ғасырға дейін Диоклея (Дукля) кейін Зета деп аталды. Б.з. 1 ғасырында Римнің Далмация провинциясының, ал 297 ж. Превалитан провинциясының құрамына кірді. 6 — 7 ғасырларда Сербия және Черногория аумағында славяндар қоныстанды. 8 — 10 ғасырларда Сербия жерінде алғашқы князьдіктер (Рашка, Хум, т.б.) пайда болды. 9 ғасырдың 2-жартысында сербтер христиан дінін қабылдады. 10 ғасырдың ортасында сербтердің алғашқы ірі мемлекет одағы (Серб князьдігі) құрылды. Ал Черногория болгар патшасы Самуилдың қол астына қарады. 11 ғасырдың басында Сербияны Византия жаулап алды. Князь Стефан Неманя (1170 — 96) тұсында біртұтас серб мемлекеті қалыптасты. 1217 ж. Сербия корольдік болып жарияланды. Стефан Душан (1331 — 55) тұсында серб-грек мемлекеті құрылды. 1459 ж. сербтер, 1499 ж. черногориялықтар Осман сұлтандығына қарады. 19 ғасырдың бас кезіндегі сербтердің тәуелсіздік алу жолындағы күресінде (1804 — 15) Черногория Ресей мен Сербия жағында болды. Ресей Патшалығының дипломаттық қолдауына сүйенген серб халқы Осман сұлтандығын Сербияның автономия құқын мойындауға мәжбүр етті. Дегенмен Сербия жерінің оңтүстік бөлігі Осман сұлтандығының езгісінде, ал солтүстік бөлігі Австрия империясының құрамында қалып қойды. Орыс-түрік соғыстарында Ресейдің жеңіске жетуі нәтижесінде Сербия Берлин конгресінің (1878) шешімі бойынша толық тәуелсіздік алып, оңтүстік аумағын едәуір кеңейтті. Берлин конгресінің (1878) шешіміне сәйкес, Черногория тәуелсіз мемлекет болып танылды. 1881 ж. Австрия-Сербия конвенциясы Сербияны Австрия-Венгрияның іс жүзіндегі протекторатында қалдырды. Австрия-Венгрияның қолдауымен князь Милан 1882 ж. өзін король, Сербияны корольдік деп жариялады. Балқан соғысы (1912 — 13) нәтижесінде Сербия өз аумағын екі есеге жуық ұлғайтты. 1915 жылдың аяғында Сербия аумағын австрия-герман және болгар әскерлері басып алды. 1918 ж. Сербия аумағы азат етілді. 1918 ж. 1 желтоқсанда Белградта біртұтас серб, хорват және словен корольдігінің (1929 жылдан Югославия) құрылғандығы жарияланды. 1941 ж. Сербияны бүкіл Югославиямен бірге фашистік Германия жаулап алды. 1944 ж. Кеңес Армиясы Сербия аумағын толық азат етті. 1945 ж. Сербия Югославия Федерация. Халық Республикасының (1963 ж. Югославия Федерац. Соц. Республикасы аталды) құрамына кірді. 1963 ж. сәуірде оның құрамына Черногория да кірді. 1991 ж. Югославия одағы тарап, оның құрамындағы республикалар тәуелсіздігін жариялаған кезде Сербия және Черногория бірігіп, жаңа Югославия Одақтас Республикасын құрды. 1992 ж. сәуірде Конституциясын қабылдады. Алайда бұрынғы Югославия орнында құрылған олардың бірлескен одағын БҰҰ мен көптеген елдер (әсіресе АҚШ) мойындаудан бас тартты. 2000 ж. олардың БҰҰ-дағы мүшелік құқы қайта қалпына келтірілді. 2002 ж. Сербия және Черногория жаңа келісімге келіп, Югославия атауынан бас тартты. 2003 ж. 4 ақпанда Сербия және Черногория деп аталатын одаққа бірікті. Осы жылы қабылданған конституциясы бойынша екі ел жеке бөлінуге құқылы. Сербия және Черногория — индустриалды-аграрлы ел. Алайда ұзақ уақыт болған соғыстарға байланысты инфрақұрылымы мен өнеркәсіп орындары қирап, экономикасы үлкен зиян шекті. Өнеркәсібінің басты салалары энергетика, металлургия, тау-кен, машина жасау. Ауылшаруашылығында егіншілік, дәнді дақылдар егуге мамандандырылған. Мал шаруашылығында шошқа, етті-сүтті ірі қара өсіру басым. Орман ш. дамыған. Экспортқа түсті металл, ағаш, дәрі-дәрмек, азық-түлік шығарып, сырттан ауыр машина, транспорт құрал-жабдықтарын, химия өнеркәсібінің өнімдерін, т.б. алады.
| Сербия және Черногория Државна Заједница Србија и Црна Гора Državna zajednica Srbija i Crna Gora | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Әнұраны Хеј, словени/Hej, sloveni | |||||||||
 2006 жылғы Сербия және Черногория картасы | |||||||||
| Астанасы | Белград | ||||||||
| Тіл(дер)і | сербше | ||||||||
| Ақша бірлігі | (Сербия) Еуро (Черногория және Косово) | ||||||||
| Аумағы | 102 350 км² (2006 жыл) | ||||||||
| Халқы | 10 832 545 адам (2006 жыл) | ||||||||
| Басқару формасы | Республика | ||||||||
| Президент | |||||||||
| - 2003—2006 | |||||||||
| |||||||||
Экономикасы
Экономикалық санкциялар кезеңімен, Косоводағы соғыс нәтижесінде Югославия инфрақұрылымы мен өнеркәсібінің бұзылуымен қиындаған экономиканы дұрыс басқару ел экономикасын 1990 жылғы деңгейдің жартысына дейін жеткізді.
2000 жылы қазанда Югославияның бұрынғы президенті Слободан Милошевичті экстрадициялаудан кейін Сербияның Демократиялық оппозиция коалициясының үкіметі тұрақтандыру шараларын қабылдады және нарықтық реформалардың агрессивті бағдарламасын бастады. 2000 жылы желтоқсанда Халықаралық валюта қорының мүшелігін қалпына келтіргеннен кейін Югославия Дүниежүзілік банк пен Еуропалық қайта құру және даму банкіне қосылу арқылы халықаралық қоғамдастыққа реинтеграция процесін жалғастырды.
Техникалық жағынан Сербияның бір бөлігі болған Косовоның оңтүстік серб провинциясы (БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің 1244 қарарына сәйкес) Косоводағы БҰҰ Уақытша Әкімшілік Миссиясының қамқорлығымен жергілікті автономияға көшті және халықаралық қауымдастықтың қаржылық және техникалық көмегіне тәуелді болды.
Дереккөздер
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Serbiya zhәne Chernogoriya Balkan tүbeginin ortalyk boliginde ornalaskan memleket Zher aumagy 102 3 myn km Halkynyn sany 10 mln 833 myn adam 2006 Negizgi turgyndary serbter men chernogoriyalyktar odan bolek horvattar albandar zhәne bosniyalyktardan turady Astanasy Belgrad Resmi tili serb tili Halkynyn 80 y pravoslavie dinin ustanushylar 16 y musylmandar Memleket basshysy prezident Zhogargy zan shygarushy organy skupshina Әkimshilik bolinis zhagynan eki federativtik memleket pen Serbiyadagy eki avtonomiyalyk provinciyaga Voevodina zhәne Kosovo men Metohiya bolinedi Aksha birligi Serbiyada serb dinary Kosovoda euro Chernogoriyada euro Serbiyanyn soltүstik boligin orta Dunaj zhazygynyn ontүstik sheti ortalygy zhagyn Serb tauly kyraty men Shygys Serb taularynyn zhotalary ontүstigin Kosovo Pole zhәne Metohiya kazan shunkyrlary tauly үstirtti olke alyp zhatyr En biik zheri Korabi zhotasy 2764 m ontүstik shygys Serbiyada Chernogoriya aumagynyn kopshilik boligin Dinar tauly kyraty alyp zhatyr Klimaty konyrzhaj kontinettik Auanyn ortasha temperaturasy kantarda 0 1ӘS shildede 18 23ӘS Zhauyn shashynnyn zhyldyk molsheri 500 1000 mm Basty ozenderi Dunaj Sava Tisa Morava Drina Alkabynyn 25 yna zhuygy orman Serbiya zhәne Chernogoriya aumagyn kola dәuirde illiriyalyk frakiyalyk tajpalar kejin kelt tajpalary mekendedi Chernogoriyanyn kazirgi zheri 11 gasyrga dejin Diokleya Duklya kejin Zeta dep ataldy B z 1 gasyrynda Rimnin Dalmaciya provinciyasynyn al 297 zh Prevalitan provinciyasynyn kuramyna kirdi 6 7 gasyrlarda Serbiya zhәne Chernogoriya aumagynda slavyandar konystandy 8 10 gasyrlarda Serbiya zherinde algashky knyazdikter Rashka Hum t b pajda boldy 9 gasyrdyn 2 zhartysynda serbter hristian dinin kabyldady 10 gasyrdyn ortasynda serbterdin algashky iri memleket odagy Serb knyazdigi kuryldy Al Chernogoriya bolgar patshasy Samuildyn kol astyna karady 11 gasyrdyn basynda Serbiyany Vizantiya zhaulap aldy Knyaz Stefan Nemanya 1170 96 tusynda birtutas serb memleketi kalyptasty 1217 zh Serbiya koroldik bolyp zhariyalandy Stefan Dushan 1331 55 tusynda serb grek memleketi kuryldy 1459 zh serbter 1499 zh chernogoriyalyktar Osman sultandygyna karady 19 gasyrdyn bas kezindegi serbterdin tәuelsizdik alu zholyndagy kүresinde 1804 15 Chernogoriya Resej men Serbiya zhagynda boldy Resej Patshalygynyn diplomattyk koldauyna sүjengen serb halky Osman sultandygyn Serbiyanyn avtonomiya kukyn mojyndauga mәzhbүr etti Degenmen Serbiya zherinin ontүstik boligi Osman sultandygynyn ezgisinde al soltүstik boligi Avstriya imperiyasynyn kuramynda kalyp kojdy Orys tүrik sogystarynda Resejdin zheniske zhetui nәtizhesinde Serbiya Berlin kongresinin 1878 sheshimi bojynsha tolyk tәuelsizdik alyp ontүstik aumagyn edәuir kenejtti Berlin kongresinin 1878 sheshimine sәjkes Chernogoriya tәuelsiz memleket bolyp tanyldy 1881 zh Avstriya Serbiya konvenciyasy Serbiyany Avstriya Vengriyanyn is zhүzindegi protektoratynda kaldyrdy Avstriya Vengriyanyn koldauymen knyaz Milan 1882 zh ozin korol Serbiyany koroldik dep zhariyalady Balkan sogysy 1912 13 nәtizhesinde Serbiya oz aumagyn eki esege zhuyk ulgajtty 1915 zhyldyn ayagynda Serbiya aumagyn avstriya german zhәne bolgar әskerleri basyp aldy 1918 zh Serbiya aumagy azat etildi 1918 zh 1 zheltoksanda Belgradta birtutas serb horvat zhәne sloven koroldiginin 1929 zhyldan Yugoslaviya kurylgandygy zhariyalandy 1941 zh Serbiyany bүkil Yugoslaviyamen birge fashistik Germaniya zhaulap aldy 1944 zh Kenes Armiyasy Serbiya aumagyn tolyk azat etti 1945 zh Serbiya Yugoslaviya Federaciya Halyk Respublikasynyn 1963 zh Yugoslaviya Federac Soc Respublikasy ataldy kuramyna kirdi 1963 zh sәuirde onyn kuramyna Chernogoriya da kirdi 1991 zh Yugoslaviya odagy tarap onyn kuramyndagy respublikalar tәuelsizdigin zhariyalagan kezde Serbiya zhәne Chernogoriya birigip zhana Yugoslaviya Odaktas Respublikasyn kurdy 1992 zh sәuirde Konstituciyasyn kabyldady Alajda buryngy Yugoslaviya ornynda kurylgan olardyn birlesken odagyn BҰҰ men koptegen elder әsirese AҚSh mojyndaudan bas tartty 2000 zh olardyn BҰҰ dagy mүshelik kuky kajta kalpyna keltirildi 2002 zh Serbiya zhәne Chernogoriya zhana kelisimge kelip Yugoslaviya atauynan bas tartty 2003 zh 4 akpanda Serbiya zhәne Chernogoriya dep atalatyn odakka birikti Osy zhyly kabyldangan konstituciyasy bojynsha eki el zheke bolinuge kukyly Serbiya zhәne Chernogoriya industrialdy agrarly el Alajda uzak uakyt bolgan sogystarga bajlanysty infrakurylymy men onerkәsip oryndary kirap ekonomikasy үlken ziyan shekti Өnerkәsibinin basty salalary energetika metallurgiya tau ken mashina zhasau Auylsharuashylygynda eginshilik dәndi dakyldar eguge mamandandyrylgan Mal sharuashylygynda shoshka etti sүtti iri kara osiru basym Orman sh damygan Eksportka tүsti metall agash dәri dәrmek azyk tүlik shygaryp syrttan auyr mashina transport kural zhabdyktaryn himiya onerkәsibinin onimderin t b alady Serbiya zhәne Chernogoriya Drzhavna Zaјednica Srbiјa i Crna Gora Drzavna zajednica Srbija i Crna Gora 4 akpan 2003 5 mausym 2006 Bajrak EltanbaӘnurany Heј sloveni Hej sloveni source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track noicon2006 zhylgy Serbiya zhәne Chernogoriya kartasyAstanasy BelgradTil der i serbsheAksha birligi Serbiya Euro Chernogoriya zhәne Kosovo Aumagy 102 350 km 2006 zhyl Halky 10 832 545 adam 2006 zhyl Baskaru formasy RespublikaPrezident 2003 2006Podgorica kalasynda Zhogargy Sot mekemesi gana kyzmet atkardy EkonomikasyEkonomikalyk sankciyalar kezenimen Kosovodagy sogys nәtizhesinde Yugoslaviya infrakurylymy men onerkәsibinin buzyluymen kiyndagan ekonomikany durys baskaru el ekonomikasyn 1990 zhylgy dengejdin zhartysyna dejin zhetkizdi 2000 zhyly kazanda Yugoslaviyanyn buryngy prezidenti Slobodan Miloshevichti ekstradiciyalaudan kejin Serbiyanyn Demokratiyalyk oppoziciya koaliciyasynyn үkimeti turaktandyru sharalaryn kabyldady zhәne naryktyk reformalardyn agressivti bagdarlamasyn bastady 2000 zhyly zheltoksanda Halykaralyk valyuta korynyn mүsheligin kalpyna keltirgennen kejin Yugoslaviya Dүniezhүzilik bank pen Europalyk kajta kuru zhәne damu bankine kosylu arkyly halykaralyk kogamdastykka reintegraciya procesin zhalgastyrdy Tehnikalyk zhagynan Serbiyanyn bir boligi bolgan Kosovonyn ontүstik serb provinciyasy BҰҰ Қauipsizdik Kenesinin 1244 kararyna sәjkes Kosovodagy BҰҰ Uakytsha Әkimshilik Missiyasynyn kamkorlygymen zhergilikti avtonomiyaga koshti zhәne halykaralyk kauymdastyktyn karzhylyk zhәne tehnikalyk komegine tәueldi boldy DerekkozderBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet