Мәртөк ауданы Ақтөбе облысының солтүстігіндегі әкімшілік аумақтық бөлік Орталығы Мәртөк ауылы Қазақстан ауданыМәртөк ауд

Мәртөк ауданы — Ақтөбе облысының солтүстігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. Орталығы — Мәртөк ауылы.

Әкімшілігі
Қазақстан ауданы
Мәртөк ауданы
Облысы	Ақтөбе облысы
Аудан орталығы	Мәртөк
Ауылдық округтер саны	13
Ауыл саны	32
Әкімі	Медет Ысқақов
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Мәртөк ауылы, Сейфуллин көшесі, №36
Тарихы мен географиясы
Координаттары	50°46′12″ с. е. 56°30′36″ ш. б. / 50.77000° с. е. 56.51000° ш. б. / 50.77000; 56.51000 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 50°46′12″ с. е. 56°30′36″ ш. б. / 50.77000° с. е. 56.51000° ш. б. / 50.77000; 56.51000 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	1935
Жер аумағы	6,6 мың км²
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	29 608 адам (2023)
Тығыздығы	4,5 адам/км²
Ұлттық құрамы	қазақтар (64,2%), орыстар (17,34%), украиндар (11,25%), немістер (2,69%), татарлар (1,69%), молдовандар (0,35%), беларустар (0,34%), басқалары (2,14%)
Сандық идентификаторлары
Пошта индексі	030600-030616
Автомобиль коды	04
Мәртөк ауданының әкімдігі

Географиялық орны, жер бедері мен климаты

Мәртөк ауданы солтүстігінде Ресей Федерациясының Орынбор облысымен, батысында Қобда, оңтүстігінде Алға ауданы және Ақтөбе қаласымен, шығысында Қарғалы ауданымен шектеседі. Аудан солтүстіктен оңтүстікке 110 шақырымға созылса, бұл көрсеткіш шығыстан батысқа 147 шақырым құрайды. Аудан жері негізінен жазық, солтүстігі сәл қыратты келеді. Ең биік жері ауданның солтүстік-шығысында (414 м). Климаты айқын континенттік, қысы — суық, жазы — ыстық. Ауаның жылдық орташа температурасы қаңтарда –15 — 17С, шілдеде 21 — 23С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 220 — 250 мм.

Халқы

1939	1959	1970	1979	1989	1999	2009	2021
29150	▲32458	▲40990	▼32749	▼31716	▼31084	▼29843	▼29804

Халық саны 29980 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (62,72%), орыстар (17,67%), украиндар (12,15%), немістер (2,78%), беларустар (0,37%), татарлар (1,76%), басқалары (2,55%). Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 4,5 адамнан келеді.

Әкімшілік бөлінісі

Аудандағы 32 елді мекен 13 ауылдық округке біріктірілген:

Әкімшілік бірлік	Орталығы	Елді мекендері	Халқы (2021)
Аққұдық ауылдық округі	Вознесеновка ауылы	5	▼993
Байнассай ауылдық округі	Байнассай ауылы	2	▼664
Байторысай ауылдық округі	Байторысай ауылы	4	▼992
Жайсаң ауылдық округі	Жайсаң ауылы	2	▲2930
Қазірет ауылдық округі	Қазірет ауылы	2	▼440
Қаратоғай ауылдық округі	Қаратоғай ауылы	1	▼1517
Қарашай ауылдық округі	Қаратаусай ауылы	2	▼842
Құрмансай ауылдық округі	Құрмансай ауылы	3	▼487
Қызылжар ауылдық округі	Қызылжар ауылы	3	▼1051
Мәртөк ауылдық округі	Мәртөк ауылы	4	▲11337
Родников ауылдық округі	Родниковка ауылы	1	▼1406
Сарыжар ауылдық округі	Сарыжар ауылы	1	▲4963
Тәңірберген ауылдық округі	Саржансай ауылы	2	▲1713

Ірі елді мекендері

Атауы	Халқы (2009)
Мәртөк	▲ 9795
Сарыжар (Хлебодар)	▲ 3531
Жайсаң	▼ 2304
Родниковка	▼ 1814
Қаратоғай	▲ 1659
Саржансай (Нагорное)	▲ 796
Қазірет	▼ 671
Қызылжар (Андреевка)	▼ 641
Бөрте (Студенческое)	▼ 618
Кеңсахара	▲ 607
Вознесеновка	▼ 594
Аққайың (Коминтерн)	▼ 544
Қазан	▲ 513
Қаратаусай	▼ 511

Өзен-сулары

Ауданның оңтүстік-батыс жерімен Елек өзені және оның салалары Ақсу, Жамансу, Тәңірберген (Танаберген) ағып өтеді. Шығысын бойлай Жайық өзенінің саласы Қиялы Бөрте өзені ағады. Бірнеше ұсақ көлдер бар.

Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі

Аудан аумағында құрғақ дала белдеміне тән топырақ жамылғысы қалыптасқан. Тың және тыңайған жерлерді игеру барысында жерінің көбі жыртылған. Өсімдіктің 300-ден аса түрі бар, оның ішінде боз, бетеге, қара жусан, ши, қамыс, құрақ, бұталы өсімдіктер өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қарсақ, суыр, борсық, сарышұнақ, аламан тышқаны және бауырымен жорғалаушылар, т.б. мекендейді. 160-қа жуық құс түрі ұялап, 27-ісі жыл бойы қалады.

Шаруашылығы, инфрақұрылымы

Ауданда 1996 жылға дейін астық өндіру, оған қосымша сүтті-етті мал, көкөніс, картоп өсіруге маманданған 13 ұжымшар, 4 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі болған. 1996 жылдан АҚ-дар, ӨК және шаруа қожалықтары құрылды. Аудандағы ауыл шаруашылығына жарамды жердің аумағы 480 мың га, оның ішінде жыртылған жері 188,2 мың га, шабындығы 11,0 мың га, жайылымы 265,2 мың га, орманы 5,6 мың га. (2000). Мал шаруашылығында 2000 жылы 35,1 мың сиыр, 14,4 мың қой мен ешкі, 10,2 мың шошқа, 1,5 мың жылқы болды. Жалпы білім беретін 31 орта мектеп, 1 кәсіптік-тех. мектеп, мәдениет үйі, 16 клуб бар. Денсаулық сақтау саласында аурухана мен емхана, 12 фельдшерлік-акушерлік пункт, 4 отбасылық-дәрігерлік амбулатория жұмыс істейді. Аудан жерімен Орынбор — Ташкент т. ж., Ақтөбе — Мәртөк, Ойыл — Мәртөк автомобиль жолдары өтеді.

Дереккөздер

Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
Қазақстан почталық индекстері
Ресей империясы, КСРО халық санақтары
ҚР халық санақтары
«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том

[1] Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)

[2] Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)

[kazindex.ru-3] Қазақстан почталық индекстері

[4] Ресей империясы, КСРО халық санақтары

[5] ҚР халық санақтары

[6] «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том