Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Мақтымқұлы (лақап аты - Фрағи) - 18 ғ-да өмір сүрген түрікмен халқының классик ақыны. Есімі Шығыстың ұлы ақындары Фирдоуси , Сағди, Низами, Науаилармен қатар тұратын түрікмен әдебиетінің классигі-Мақтымқұлы. Түркменнің әйгілі ақыны Кеминенің:"Мақтымқұлы ақындық аймақтың астығын түгел орып кетті, біз содан қалған бірді-екілі масақты терушілер ғанамыз",- деген сөздерінен-ақ ақынға деген сүйіспеншілігін, оның талантына деген ерекше ілтипат ықыласты анық көруге болады.
| Мақтымқұлы | |
| түрікм. Magtymguly Pyragy | |
| Мақтымқұлының Ашғабаттағы ескерткіші | |
| Туған күні | Lua error Module:Wikidata ішіндегі 39 жолында: attempt to concatenate field '?' (a nil value). |
|---|---|
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | , , Парсы империясы |
| Азаматтығы | |
| Ұлты | |
| Қызметі | ақын |
Өмірбаяны
Ауыл мектебінде, кейін Хиуадағы Шерғазы медресесінде оқыған.Мақтымқұлы 1724 жылы Геркез ауылында дүниеге келген.Әкесі тек қана түрікмен еліне емес, бүкіл шығысқа танымал ақын боған.Мақтымқұлы әкесінен көп үйренеді, хат танып, ерте есейеді. Мақтымқұлы өмірдің ауыртпашылықтарын көп көреді. Өз өлендерінің қолжазбасын шапқыншылық кезінде жоғалтады.
Шығармалары
Ақын өлендерінің тақырыбы әр алуан. Онда батырлықты мадақтаған жырларда, шығыс үлгісіндегі дидактикалық сарындар да, ескі аңыздар сюжетіне жазылған шығармалар мен табиғатты, адал махаббатты ардақтайтын лирика да мол кездеседі. Ақын түрікмен руларының өзара жауласушылығын аяусыз шенеп, оларды үнемі бірлікке шақырып отырған. Ол елін сүйген, елі сүйген патрио. "Ердің ерлігі еріменен" деген идея оның өлеңдерінде жиі ұшырасады. Ел бастар батыр ұлдарды, олардың елімен ынтымағын ақын сүйсіне жырлаған.
Батыр болса, бола білсін қайырлы Кеудесі кең ақыл-ойға пайымды. Түзде жүрсе қарасын сан қиырға Өз жеріне өнер ісі керекті. Елге біткен батырлықты жүректі, Басқаруға батыл кісі керек-ті.
Оның шығармаларында елдің тәуелсіздігін сақтау үшін тек бірліктің жеткіліксіздігі, ерлік пен батырлық дәстүрді берік сақтау қажеттігі қозғалады. Осыдан барып оның шығармаларының басты кейіпкері-ел үшін еңіреген ердің жаңа образымен толысады. Мұндай жігіттің бейнесінен ақын бірсөзділікті, табандылықты, елін қорғау үшін әрқашан даяр батырлықты көрсетеді
- «Керекті»,
- «Ер»,
- «Толмас»,
- «Елмекен»,
- «,
- «Таусанар»,
- «Қарамас»,
- «Кетіп барады»
Мақтымқұлы шығармалары қазақ тілінде («Таңдамалы өлеңдер», 1947; «Таңдамалы өлеңдер», 1959; «Өлеңдер», 1968) бірнеше рет жеке жинақ болып жарық көрді. Мақтымқұлы мен Абай поэзияларында біріне-бірі етене жақын сарындар мен әуендер жиі көздесіп отырады. Екеуіде елбірлігін, адамдар арасындағы татулықты, ынтымақты айрықша қастерлеген. Мақтымқұлыда:
«Дос келетін болса достың қасына, Тебіренеді топырағы, тасы да Жұрт жиналып бір дастарқан басына, Бағы жанып, тасар журты тұрікменнің».
Абайда:
«Біріңді, қазақ, біріңдос Көрмесең, істің бәрі бос. Малыңды жауға, Басыңды дауға Қор қылма, қорға, татулас».
Екі ақында да адамғершілікті ардақтайтын өлең- дер мол кездеседі. Мақтымқұлыда:
«Адам болып адам қадірін білмесе, Одандағы жайылып жүрген мал жақсы. Сөйлегеңде сөз мәнісін білмесе, Одадағы аузы берік дал жақсы...»
Абайда:
«Жұректе қайрат болмаса, Ұйықтаған ойды кім тұртпек? Ақылға сәуле қонбаса, Хайуанша жүріп күнелтпек...»
Екі ақынның заман, қоғам, өмір жайындағы тебірен істерінде сабақтастық сарындары бірден байқалып тұрады.
Мысалы, дұниенің алдамшылығы тұралы олар мынадай тұйін жасайды: Мақтымқұлыда:
«Қулығыңцы ішке бүгіп аддайсың, Ақыл-ойды шырмайсың оны, дүние-ай! Білгізбейлеп бір сыр бермей кетесің, Бірде жақсы, бірде жаман етесің, Асымызға алдап түрып, көрсетпей, Бал орнына у саласың, дүние-ай!..»
Абайда:
«Сұм дүние тонап жатыр, ісің бар ма? Баяғы күш, баяғы түсің бар ма? Алды - ұміт, арты - өкініш алдамшы өмір, Желігін жерге тықпас кісің бар ма?..»
Дереккөздер
- Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — тұлға туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Maktymkuly lakap aty Fragi 18 g da omir sүrgen tүrikmen halkynyn klassik akyny Esimi Shygystyn uly akyndary Firdousi Sagdi Nizami Nauailarmen katar turatyn tүrikmen әdebietinin klassigi Maktymkuly Tүrkmennin әjgili akyny Keminenin Maktymkuly akyndyk ajmaktyn astygyn tүgel oryp ketti biz sodan kalgan birdi ekili masakty terushiler ganamyz degen sozderinen ak akynga degen sүjispenshiligin onyn talantyna degen erekshe iltipat ykylasty anyk koruge bolady Maktymkulytүrikm Magtymguly PyragyMaktymkulynyn Ashgabattagy eskertkishiTugan kүniLua error Module Wikidata ishindegi 39 zholynda attempt to concatenate field a nil value Қajtys bolgan kүni1807 1807 Қajtys bolgan zheri Parsy imperiyasyAzamattygyParsy imperiyasyҰltytүrikmenҚyzmetiakynӨmirbayanyAuyl mektebinde kejin Hiuadagy Shergazy medresesinde okygan Maktymkuly 1724 zhyly Gerkez auylynda dүniege kelgen Әkesi tek kana tүrikmen eline emes bүkil shygyska tanymal akyn bogan Maktymkuly әkesinen kop үjrenedi hat tanyp erte esejedi Maktymkuly omirdin auyrtpashylyktaryn kop koredi Өz olenderinin kolzhazbasyn shapkynshylyk kezinde zhogaltady ShygarmalaryAkyn olenderinin takyryby әr aluan Onda batyrlykty madaktagan zhyrlarda shygys үlgisindegi didaktikalyk saryndar da eski anyzdar syuzhetine zhazylgan shygarmalar men tabigatty adal mahabbatty ardaktajtyn lirika da mol kezdesedi Akyn tүrikmen rularynyn ozara zhaulasushylygyn ayausyz shenep olardy үnemi birlikke shakyryp otyrgan Ol elin sүjgen eli sүjgen patrio Erdin erligi erimenen degen ideya onyn olenderinde zhii ushyrasady El bastar batyr uldardy olardyn elimen yntymagyn akyn sүjsine zhyrlagan Batyr bolsa bola bilsin kajyrly Keudesi ken akyl ojga pajymdy Tүzde zhүrse karasyn san kiyrga Өz zherine oner isi kerekti Elge bitken batyrlykty zhүrekti Baskaruga batyl kisi kerek ti Onyn shygarmalarynda eldin tәuelsizdigin saktau үshin tek birliktin zhetkiliksizdigi erlik pen batyrlyk dәstүrdi berik saktau kazhettigi kozgalady Osydan baryp onyn shygarmalarynyn basty kejipkeri el үshin eniregen erdin zhana obrazymen tolysady Mundaj zhigittin bejnesinen akyn birsozdilikti tabandylykty elin korgau үshin әrkashan dayar batyrlykty korsetedi Kerekti Er Tolmas Elmeken Tausanar Қaramas Ketip barady Maktymkuly shygarmalary kazak tilinde Tandamaly olender 1947 Tandamaly olender 1959 Өlender 1968 birneshe ret zheke zhinak bolyp zharyk kordi Maktymkuly men Abaj poeziyalarynda birine biri etene zhakyn saryndar men әuender zhii kozdesip otyrady Ekeuide elbirligin adamdar arasyndagy tatulykty yntymakty ajryksha kasterlegen Maktymkulyda Dos keletin bolsa dostyn kasyna Tebirenedi topyragy tasy da Zhurt zhinalyp bir dastarkan basyna Bagy zhanyp tasar zhurty turikmennin Abajda Birindi kazak birindos Kormesen istin bәri bos Malyndy zhauga Basyndy dauga Қor kylma korga tatulas Eki akynda da adamgershilikti ardaktajtyn olen der mol kezdesedi Maktymkulyda Adam bolyp adam kadirin bilmese Odandagy zhajylyp zhүrgen mal zhaksy Sojlegende soz mәnisin bilmese Odadagy auzy berik dal zhaksy Abajda Zhurekte kajrat bolmasa Ұjyktagan ojdy kim turtpek Akylga sәule konbasa Hajuansha zhүrip kүneltpek Eki akynnyn zaman kogam omir zhajyndagy tebiren isterinde sabaktastyk saryndary birden bajkalyp turady Mysaly dunienin aldamshylygy turaly olar mynadaj tujin zhasajdy Maktymkulyda Қulygyncy ishke bүgip addajsyn Akyl ojdy shyrmajsyn ony dүnie aj Bilgizbejlep bir syr bermej ketesin Birde zhaksy birde zhaman etesin Asymyzga aldap tүryp korsetpej Bal ornyna u salasyn dүnie aj Abajda Sum dүnie tonap zhatyr isin bar ma Bayagy kүsh bayagy tүsin bar ma Aldy umit arty okinish aldamshy omir Zheligin zherge tykpas kisin bar ma DerekkozderAbaj Enciklopediya Almaty Қazak enciklopediyasynyn Bas redakciyasy Atamura baspasy ISBN 5 7667 2949 9Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul tulga turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet