Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Матабеле (матебеле, амандебеле) — Оңтүстік-батыс Зимбабвенің жергілікті тұрғындары. жатады. Жалпы саны 1,7 миллион адам. (2010, бағалау), елдегі екінші үлкен халық. Олар сондай-ақ Ботсвананың солтүстік-шығысында тұрады (60 мыңнан астам адам).
| Матабеле | |
| матебеле, амандебеле | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
| 1,7 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
|
| |
| Діні | |
| дәстүрлі нанымдар |
Тілі
сөйлейді (Зулу диалектісі).
Діні
Жергілікті дәстүрлі нанымдарды сақтайды, кейбіреулері христиандар.
Тарихы
Ежелгі тарихы жөнінде мәліметтер тым аз. 1830 ж. Матабелелер шона тайпасын бағындырып, солардың мәдениетін қабылдаған. 19 ғасырдың аяғында Англияның отары болды. 1980 жылдан Зимбабве мемлекеті құрамында.
Кәсібі
Дәстүрлі кәсіптері – мал шаруашылығы (ірі қара және ұсақ мал), тауық өсіру, қолмен атқарылатын егіншілік (құмай, жүгері, жержаңғақ, елеусина, тәтті картоп, бау-бақша және бақша дақылдары). Қазіргі кезде сонымен қатар мақта, күріш, темекі егеді. Зауыттарда, шахталарда жалдамалы жұмыс істейді. Дәстүрлі қолөнері - тері өңдеу, қыш күйдіру, ағаш ою.
Өмір салты
XIX ғасырдың аяғында олар алғашқы қауымдық жүйенің ыдырау сатысында болды, зұлу ұйымына ұқсас әскери ұйым құрылды. Құлдарға, мыңдаған мал табындарына иелік еткен әскери ақсүйектер элитасы ерекшеленді. Жалпы экзогамия сақталады, некені сатып алу жүйесі бар (лобода). Бұрын полигиния кең таралған.
Елді мекендерді (крааль) сақиналы пішінде орналасқан. Тұрғын үйлері аласа, күмбезді, қабырғалары балшықпен сыланған шыбықтардан қаланған, төбесі конус тәрізді шөппен жабылған, едені сазды (саз және сиыр тезегі қоспасымен үнемі жаңартылып отырады).
Дәстүрлі киімдері: әйелдер - алжапқыш, белдемше, жабынды (каросс), аяққа киетін теріден жасалған сандал секілді киімдерімен ерекшеленеді. Бастарына түйеқұс қауырсынынан жасалған бас әшекейлері, темір мен мыстан жасалған моншақтармен, қол, аяқ және мойын сақиналарымен безендірілген. Ерлері кең шалбар, қамзол киеді.
Тағамның негізі - көкөніс дәмдеуіштері қосылған ботқа, олар құмайдан сыра ішеді, сонымен қатар ет және сүт өнімдерін пайдаланады.
Ауыз әдебиеті қиял-ғажайып ертегілер мен аңыздар, батырлар жырына бай.
Дереккөздер
- Большая советская энциклопедия МАТАБЕЛЕ https://bse.slovaronline.com/18838-MATABELE
- Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2191772
- Матабеле http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1329
- Большая Советская энциклопедия Матабеле https://my-dict.ru/dic/bolshaya-sovetskaya-enciklopediya/55861-matabele/
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том
- Народы и культуры Матабеле https://travel-journal.ru/ethno/40/1001/(қолжетпейтін сілтеме)
- народы мира / Матабеле http://www.etnolog.ru/people.php?id=MATA
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Matabele matebele amandebele Ontүstik batys Zimbabvenin zhergilikti turgyndary zhatady Zhalpy sany 1 7 million adam 2010 bagalau eldegi ekinshi үlken halyk Olar sondaj ak Botsvananyn soltүstik shygysynda turady 60 mynnan astam adam Matabelematebele amandebeleBүkil halyktyn sany1 7 mln En kop taralgan ajmaktar Zimbabve BotsvanaTilderiDinidәstүrli nanymdarTilisojlejdi Zulu dialektisi DiniZhergilikti dәstүrli nanymdardy saktajdy kejbireuleri hristiandar TarihyEzhelgi tarihy zhoninde mәlimetter tym az 1830 zh Matabeleler shona tajpasyn bagyndyryp solardyn mәdenietin kabyldagan 19 gasyrdyn ayagynda Angliyanyn otary boldy 1980 zhyldan Zimbabve memleketi kuramynda KәsibiDәstүrli kәsipteri mal sharuashylygy iri kara zhәne usak mal tauyk osiru kolmen atkarylatyn eginshilik kumaj zhүgeri zherzhangak eleusina tәtti kartop bau baksha zhәne baksha dakyldary Қazirgi kezde sonymen katar makta kүrish temeki egedi Zauyttarda shahtalarda zhaldamaly zhumys istejdi Dәstүrli koloneri teri ondeu kysh kүjdiru agash oyu Өmir saltyXIX gasyrdyn ayagynda olar algashky kauymdyk zhүjenin ydyrau satysynda boldy zulu ujymyna uksas әskeri ujym kuryldy Қuldarga myndagan mal tabyndaryna ielik etken әskeri aksүjekter elitasy erekshelendi Zhalpy ekzogamiya saktalady nekeni satyp alu zhүjesi bar loboda Buryn poliginiya ken taralgan Eldi mekenderdi kraal sakinaly pishinde ornalaskan Turgyn үjleri alasa kүmbezdi kabyrgalary balshykpen sylangan shybyktardan kalangan tobesi konus tәrizdi shoppen zhabylgan edeni sazdy saz zhәne siyr tezegi kospasymen үnemi zhanartylyp otyrady Dәstүrli kiimderi әjelder alzhapkysh beldemshe zhabyndy kaross ayakka kietin teriden zhasalgan sandal sekildi kiimderimen erekshelenedi Bastaryna tүjekus kauyrsynynan zhasalgan bas әshekejleri temir men mystan zhasalgan monshaktarmen kol ayak zhәne mojyn sakinalarymen bezendirilgen Erleri ken shalbar kamzol kiedi Tagamnyn negizi kokonis dәmdeuishteri kosylgan botka olar kumajdan syra ishedi sonymen katar et zhәne sүt onimderin pajdalanady Auyz әdebieti kiyal gazhajyp ertegiler men anyzdar batyrlar zhyryna baj DerekkozderBolshaya sovetskaya enciklopediya MATABELE https bse slovaronline com 18838 MATABELE Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2004 2017 https old bigenc ru ethnology text 2191772 Matabele http www etnosy ru taxonomy term 1329 Bolshaya Sovetskaya enciklopediya Matabele https my dict ru dic bolshaya sovetskaya enciklopediya 55861 matabele Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VI tom Narody i kultury Matabele https travel journal ru ethno 40 1001 kolzhetpejtin silteme narody mira Matabele http www etnolog ru people php id MATA