Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Лузитания (лат. Lusitania, порт. Lusitania) — Римдік Испанияның провинциясы, қазіргі Португалия мен Испанияның көп бөлігінде (оңтүстік-батыс: Испанияның қазіргі автономиялық аймағының бөліктері Естремадура, сондай-ақ Саламанка және Авила провинцияларында) орналасқан. Лузитанияның астанасы Мерида қаласы болған (лат. Augusta Emerita). Бұл аумақты мекендеген лузитандар тайпасы, олар лузитан тілінде сөйлейтін.
| Лузитания провинциясы монархия | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
 Provincia Hispania Lusitania | ||||
| Астанасы | Аугуста Эмерита | |||
| Тіл(дер)і | де-юре: латын тілі, де-факто: латын тілі және лузитан тілі | |||
| Халқы | 1000000 адамдар | |||
Сипаттама
Провинцияның атауы классикалық ежелгі дәуірде ауыр романизациядан өтіп, кейін қазіргі португал ұлтының бір бөлігі болған лузитандықтардың үнді-еуропалық тайпасынан шыққан. Луситания біздің дәуірімізге дейінгі Рим Испания провинциясынан бөлінгеннен кейін 15 жылы құрылды. Португалия анықтамалық кітабына сәйкес, Луситания аумағы негізінен Дуро және Тагус өзендерінің арасындағы жерлерге жатады. Римдіктер Испания деп атаған бүкіл Пиреней түбегінің аумағын басып алған кезде, олар батыс шеттерін үш үлкен провинцияға бөлді: Таррагонеза, Лузитания және Бетика. Оның алғашқы екеуі императорлық, ал үшіншісі сенаторлық. Лузитания солтүстігінде Дуро өзенінің бойымен және шығысында Испанияның Тарракон провинциясымен, оңтүстігінде Бетика провинциясымен шектеседі. Осылайша, Лузитанияға Миньо өзенінің аңғары мен қазіргі Португалияға жататын Траз-уш-Монтиш таулы аймағы кірмеді.
Өз кезегінде Луситания үш аймаққа бөлінді, олардың астаналары Эмерита (Мерида), Пакс Юлия (қазіргі Бежа) және Скалабис (лат. Scalabis, қазіргі Сантарем). 930-950 жылдар аралығында ескі Луситания Португалия деп атала бастады, ал 10 ғасырдың аяғында Португалия атауы жиі қолданыла бастады, бұл кезде көптеген лузитандықтар өздерін португал деп атаған. Ұлы Фердинанд I 1067 жылы патшалықты ұлы Гарсияға бергенде ресми түрде Португалия деп атады. Сол кезден бастап ресми құжаттарда Лузитания атауы қолданысын тоқтатты.
Лузитанияның экономикалық маңыздылығы римдіктер көп іздеген күміс пен темірдің бай қорына негізделген. Бүкіл Пиреней түбегін римдіктер жаулап алғанын және күшті римизациядан өткенін, сондай-ақ байтақ Атлант мұхитының Лузитания үшін табиғи қорғаныс тосқауылына айналғанын ескере отырып, оны милитаризациялау қажеттілігі көп ұзамай жойылып, барлық Рим легиондары провинциядан шығарылды. Ол өзінің географиялық орналасуына байланысты империяның ең тыныш аймағына айналды. Рим әскерлерінің негізгі бөлігі Германия мен Дакияға шығарылды.
Португал тілі
Қазіргі Португалиямен, португал мәдениетімен және португал тілімен (португал тілінде сөйлейтіндер лузофондар деп аталады) ұзақ тарихи байланысына қарамастан, Луситания португал тілінің шыққан жері емес. Ерте галисия-португал тілі Дуро өзенінің солтүстігінде Испанияның Тарракон провинциясында (қазіргі Галисия — Испанияның автономды бірлестігі) пайда болды және (француз тілі сияқты) үнді-еуропалықтардың күшті іздері бар, кельт субстраты. Роман Луситания оңтүстіктегі Бетика провинциясымен әлдеқайда ұқсас болды. Арабтардың қол астында түбектің оңтүстік жартысында деп аталатын мосараб тілі. Португал тілі бірте-бірте ауыстырылды туыс, бірақ ерекше мосараб тілі, ол араб алфавитін пайдаланды. Оның таралу аймағы іс жүзінде ежелгі провинцияның аумағымен сәйкес келді.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- Portugal, 1909, p. 587
- Portugal, 1909, p. 588
Әдебиеттер
- Peteira E., Rodriques G. Lusitania // Portugal: diccionario historico, chorographico, heraldico, biographico, bibliographico, numismatico e artistico: [порт.]: in VII vol. / Peteira, Esteves & Rodriques, Guilherme. — Lisboa: J. Romano Torres, 1909. — Vol. IV. — P. 587—588. — 1355 p.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Luzitaniya lat Lusitania port Lusitania Rimdik Ispaniyanyn provinciyasy kazirgi Portugaliya men Ispaniyanyn kop boliginde ontүstik batys Ispaniyanyn kazirgi avtonomiyalyk ajmagynyn bolikteri Estremadura sondaj ak Salamanka zhәne Avila provinciyalarynda ornalaskan Luzitaniyanyn astanasy Merida kalasy bolgan lat Augusta Emerita Bul aumakty mekendegen luzitandar tajpasy olar luzitan tilinde sojlejtin Luzitaniya provinciyasy monarhiyaProvincia Hispania LusitaniaAstanasy Augusta EmeritaTil der i de yure latyn tili de fakto latyn tili zhәne luzitan tiliHalky 1000000 adamdarSipattamaLuzitaniya Rimdik Ispaniyanyn kartasyndagy Cezar Avgust reformasynan kejingi bizdin dәuirmyzga dejingi 27 zh Provinciyanyn atauy klassikalyk ezhelgi dәuirde auyr romanizaciyadan otip kejin kazirgi portugal ultynyn bir boligi bolgan luzitandyktardyn үndi europalyk tajpasynan shykkan Lusitaniya bizdin dәuirimizge dejingi Rim Ispaniya provinciyasynan bolingennen kejin 15 zhyly kuryldy Portugaliya anyktamalyk kitabyna sәjkes Lusitaniya aumagy negizinen Duro zhәne Tagus ozenderinin arasyndagy zherlerge zhatady Rimdikter Ispaniya dep atagan bүkil Pirenej tүbeginin aumagyn basyp algan kezde olar batys shetterin үsh үlken provinciyaga boldi Tarragoneza Luzitaniya zhәne Betika Onyn algashky ekeui imperatorlyk al үshinshisi senatorlyk Luzitaniya soltүstiginde Duro ozeninin bojymen zhәne shygysynda Ispaniyanyn Tarrakon provinciyasymen ontүstiginde Betika provinciyasymen shektesedi Osylajsha Luzitaniyaga Mino ozeninin angary men kazirgi Portugaliyaga zhatatyn Traz ush Montish tauly ajmagy kirmedi Өz kezeginde Lusitaniya үsh ajmakka bolindi olardyn astanalary Emerita Merida Paks Yuliya kazirgi Bezha zhәne Skalabis lat Scalabis kazirgi Santarem 930 950 zhyldar aralygynda eski Lusitaniya Portugaliya dep atala bastady al 10 gasyrdyn ayagynda Portugaliya atauy zhii koldanyla bastady bul kezde koptegen luzitandyktar ozderin portugal dep atagan Ұly Ferdinand I 1067 zhyly patshalykty uly Garsiyaga bergende resmi tүrde Portugaliya dep atady Sol kezden bastap resmi kuzhattarda Luzitaniya atauy koldanysyn toktatty Luzitaniya kartasy Luzitaniyanyn ekonomikalyk manyzdylygy rimdikter kop izdegen kүmis pen temirdin baj koryna negizdelgen Bүkil Pirenej tүbegin rimdikter zhaulap alganyn zhәne kүshti rimizaciyadan otkenin sondaj ak bajtak Atlant muhitynyn Luzitaniya үshin tabigi korganys toskauylyna ajnalganyn eskere otyryp ony militarizaciyalau kazhettiligi kop uzamaj zhojylyp barlyk Rim legiondary provinciyadan shygaryldy Ol ozinin geografiyalyk ornalasuyna bajlanysty imperiyanyn en tynysh ajmagyna ajnaldy Rim әskerlerinin negizgi boligi Germaniya men Dakiyaga shygaryldy Portugal tiliҚazirgi Portugaliyamen portugal mәdenietimen zhәne portugal tilimen portugal tilinde sojlejtinder luzofondar dep atalady uzak tarihi bajlanysyna karamastan Lusitaniya portugal tilinin shykkan zheri emes Erte galisiya portugal tili Duro ozeninin soltүstiginde Ispaniyanyn Tarrakon provinciyasynda kazirgi Galisiya Ispaniyanyn avtonomdy birlestigi pajda boldy zhәne francuz tili siyakty үndi europalyktardyn kүshti izderi bar kelt substraty Roman Lusitaniya ontүstiktegi Betika provinciyasymen әldekajda uksas boldy Arabtardyn kol astynda tүbektin ontүstik zhartysynda dep atalatyn mosarab tili Portugal tili birte birte auystyryldy tuys birak erekshe mosarab tili ol arab alfavitin pajdalandy Onyn taralu ajmagy is zhүzinde ezhelgi provinciyanyn aumagymen sәjkes keldi Tagy karanyzDerekkozderPortugal 1909 p 587 Portugal 1909 p 588ӘdebietterPeteira E Rodriques G Lusitania Portugal diccionario historico chorographico heraldico biographico bibliographico numismatico e artistico port in VII vol Peteira Esteves amp Rodriques Guilherme Lisboa J Romano Torres 1909 Vol IV P 587 588 1355 p