Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Криптон (ежелгі грек. κρυπτός; лат. kryptos – "жасырын"; Kr) — элементтердің периодтық жүйесінің VІІІ тобындағы хим. элемент; инертті газ, ат. н. 36, ат. м. 83,3. Тұрақты 6 изотопы (78 – 86), жасанды жолмен алынған 18 радиоактивті изотопы бар. К-ды 1898 ж. ағылш. химиктері У.Рамзай мен М.Траверс сұйық ауаны буландырғаннан қалған бөлігінен тапқан. К. түссіз, иіссіз газ, балқу t –157,1C, қайнау t –153,2C. Молекуласы бір атомнан тұрады. К. табиғатта атмосферада (салмақ бойынша 0,0003%) кездеседі.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Инертті газ түсі, дәмі мен иісі жоқ  | |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі | Криптон / Krypton (Kr), 36 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок | 36, период 4, p-блок | ||||||||||||||
| Атомдық масса () | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация | [Ar] 3d10 4s2 4p6 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 8 | ||||||||||||||
| Атом радиусы | 198 пм; 88 | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| 116±4 | |||||||||||||||
| 202 | |||||||||||||||
| 169 | |||||||||||||||
| 3,0 (Полинг шкаласы) | |||||||||||||||
| 0 | |||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері | 0, +2 (фтормен) | ||||||||||||||
| 1-ші: 1350,0 (13,99) кДж/моль (эВ) | |||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық () | (сұйық, -153 °C кезінде) 2,155 г/см3< / sup>, қалыпты және стандартты шарттар кезінде 0,003749 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы | 115,78 К (−157,37 °C) | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы | 119,93 К (−153,415 °C) | ||||||||||||||
| 1,6 кДж/моль | |||||||||||||||
| Булану жылуы | 9,05 кДж/моль | ||||||||||||||
| 20,79 Дж/(K·моль) | |||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| 5,638 | |||||||||||||||
| 5,638 Å | |||||||||||||||
| 72 K | |||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| (300 K) 0,0095 Вт/(м·К) | |||||||||||||||
| 7439-90-9 | |||||||||||||||
Сыртқы электрондық қабатының 8 электроны тұрақты болғандықтан хим. реакцияға өте баяу түседі. К. молекулааралық күштер әсерінен қосылыстар түзеді. К. газ ажыратқыш түтіктерде, лазерлерде, криптонды шамдарда, т.б. қолданылады.
Табиғатта кездесуі
Атмосфералық ауаның құрамы көлемі бойынша 1,14⋅10-4%, атмосферадағы жалпы қоры 5,3⋅1012м³. 1 м³ ауада шамамен 1 см³ криптон бар.
Ауадан криптон алу энергияны қажет ететін процесс. Сұйытылған ауаны ректификациялау арқылы криптонның бірлік көлемін алу үшін миллионнан астам ауа көлемін өңдеу қажет.
Жердің литосферасында криптонның тұрақты изотоптары (тұрақсыз нуклидтердің ыдырау тізбегі арқылы) ұзақ өмір сүретін радиоактивті элементтердің (торий, уран) өздігінен ядролық ыдырауы кезінде түзіледі, бұл процесс атмосфераны осы газбен байытады. Құрамында уран бар минералдардың газдарының құрамында 2,5-3,0% криптон (салмағы бойынша).
Әлемнің қалған бөлігінде криптон литий, галлий және скандиймен салыстыруға болатын жоғары пропорцияда кездеседі. Әлемдегі криптонның сутегіге қатынасы негізінен тұрақты. Бұдан жұлдыз аралық материя криптонға бай деген қорытынды жасауға болады. Криптон ақ ергежейлі RE 0503-289 да табылған. Өлшенген мөлшер күннен 450 есе көп болды, бірақ криптонның мұндай көп болуының себебі әлі белгісіз.
 | Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
- Size of krypton in several environments (ағыл.). www.webelements.com. Тексерілді, 6 тамыз 2009.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kripton ezhelgi grek kryptos lat kryptos zhasyryn Kr elementterdin periodtyk zhүjesinin VIII tobyndagy him element inertti gaz at n 36 at m 83 3 Turakty 6 izotopy 78 86 zhasandy zholmen alyngan 18 radioaktivti izotopy bar K dy 1898 zh agylsh himikteri U Ramzaj men M Travers sujyk auany bulandyrgannan kalgan boliginen tapkan K tүssiz iissiz gaz balku t 157 1 C kajnau t 153 2 C Molekulasy bir atomnan turady K tabigatta atmosferada salmak bojynsha 0 0003 kezdesedi 36 Brom Kripton RubidijAr Kr Xe Periodicheskaya sistema elementov36 KrZhaj zattyn syrtky bejnesiInertti gaz tүsi dәmi men iisi zhokAtom kasietiAtauy simvol nomiriKripton Krypton Kr 36Top tipiInertti gazTop period blok36 period 4 p blokAtomdyk massa 83 798 2 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Ar 3d10 4s2 4p6Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 18 8Atom radiusy198 pm 88Himiyalyk kasietteri116 42021693 0 Poling shkalasy 0Totygu dәrezheleri0 2 ftormen 1 shi 1350 0 13 99 kDzh mol eV 2 shi 2350 4 kDzh mol eV 3 shi 3565 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaGazTygyzdyk sujyk 153 C kezinde 2 155 g sm3 lt sup gt kalypty zhәne standartty sharttar kezinde 0 003749 g sm Balku temperaturasy115 78 K 157 37 C Қajnau temperaturasy119 93 K 153 415 C 1 6 kDzh molBulanu zhyluy9 05 kDzh mol20 79 Dzh K mol Molyarlyk kolem22 4 103sm molkysymy P Pa 1 10 100 1000 10 000 100 000T K 59 65 74 84 99 120Zhaj zattyn kristalldyk tory5 6385 638 A72 KBaska da kasietteri 300 K 0 0095 Vt m K 7439 90 9Kripton Kr Syrtky elektrondyk kabatynyn 8 elektrony turakty bolgandyktan him reakciyaga ote bayau tүsedi K molekulaaralyk kүshter әserinen kosylystar tүzedi K gaz azhyratkysh tүtikterde lazerlerde kriptondy shamdarda t b koldanylady Tabigatta kezdesuiAtmosferalyk auanyn kuramy kolemi bojynsha 1 14 10 4 atmosferadagy zhalpy kory 5 3 1012m 1 m auada shamamen 1 sm kripton bar Auadan kripton alu energiyany kazhet etetin process Sujytylgan auany rektifikaciyalau arkyly kriptonnyn birlik kolemin alu үshin millionnan astam aua kolemin ondeu kazhet Zherdin litosferasynda kriptonnyn turakty izotoptary turaksyz nuklidterdin ydyrau tizbegi arkyly uzak omir sүretin radioaktivti elementterdin torij uran ozdiginen yadrolyk ydyrauy kezinde tүziledi bul process atmosferany osy gazben bajytady Қuramynda uran bar mineraldardyn gazdarynyn kuramynda 2 5 3 0 kripton salmagy bojynsha Әlemnin kalgan boliginde kripton litij gallij zhәne skandijmen salystyruga bolatyn zhogary proporciyada kezdesedi Әlemdegi kriptonnyn sutegige katynasy negizinen turakty Budan zhuldyz aralyk materiya kriptonga baj degen korytyndy zhasauga bolady Kripton ak ergezhejli RE 0503 289 da tabylgan Өlshengen molsher kүnnen 450 ese kop boldy birak kriptonnyn mundaj kop boluynyn sebebi әli belgisiz Ser Uilliam Ramsej kriptondy ashushy Bul himiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Size of krypton in several environments agyl www webelements com Tekserildi 6 tamyz 2009