Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Краниология – антропология ғылымының бас сүйек құрылысын зерттейтін саласы. Ертедегі және қазіргі халықтардың антропологиялық құрамын анықтауда Краниологияның маңызы өте зор. Ғылымда жалпы адам бас сүйегін – cranіum, бас сүйектің төменгі жақсүйексіз түрін – calvarіum, ми сауытының бет сүйексіз түрін – calvarіa деп атайды. Этнологиялық антропологияда Краниологиялық зерттеу жұмысы жиі қолданылады. Нақтылы Краниологиялық зерттеу әдістемелері 19 ғ-да қалыптасты. Оған Дания, Швеция, Франция, Германия, Англия, Ресей ғалымдары бас сүйекті жан-жақты зерттеу арқылы бір морфологиялық жүйеге келтіріп, оны Франкфурт (1882) пен Монако (1906) қ-ларында өткізілген мамандардың халықар. келісімшарты арқылы бекітті. Краниология бойынша арнайы өлшеу мен сипаттамалары жүйеленіп, әлем деңгейінде ортақ зерттеу бағдарламасы ретінде Краниологиялық бланкасы қабылданды. Бас сүйектің ұзындығы, көлденеңін, биіктігін, ми сауытының көлемін, сыртқы морфологиялық құрылымдарын анықтайтын арнайы құрал-саймандар жасалып шығарылды. Сөйтіп, әлем бойынша нақтылы Краниологиялық зерттеу жұмыстары антропология саласында тиісті орын алды. Краниология әдістемелері адам бас сүйегі пішіні бойынша топтарға бөлінеді. Оны анықтау үшін бастың көлденең өлшемін жүзге көбейтіп, одан алынған санды бастың ұзындығына бөледі. Бас сүйек көрсеткішінің осы сандарына қарап бас пішінін үш топқа жүйелейді. Жалпы бас сүйек көрсеткіші 74,9 аспайтынды сопақ бас, яғни долихокрания, 75,0; 79,9 аралығындағы орта жалпақ бас, яғни мезокрания, ал саны 80,0 жоғарғыларды жалпақ бас, яғни брахикрания қатарына жатқызады. Ал қазақтардың бас сүйек көрсеткіштері (екі жыныс бойынша) жалпы 85,0 шамасында, олар жалпақ бастылар болып саналады. Бас сүйек пішінінің эволюциясына қарағанда көне заман адамдарының бас сүйек түрі, көбінесе сопақ немесе орта сопақ бастылар болған. Ал орта ғасырлардан бастап әлем тұрғындарының бас сүйек пішіні, көбінесе жұмырлау (жалпақ басты) болып келеді. Краниология саласында бет, мұрын, көз, маңдай құрылымдары да осы сияқты жүйелерге бөлініп сипатталады.
Дереккөздер
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kraniologiya antropologiya gylymynyn bas sүjek kurylysyn zerttejtin salasy Ertedegi zhәne kazirgi halyktardyn antropologiyalyk kuramyn anyktauda Kraniologiyanyn manyzy ote zor Ғylymda zhalpy adam bas sүjegin cranium bas sүjektin tomengi zhaksүjeksiz tүrin calvarium mi sauytynyn bet sүjeksiz tүrin calvaria dep atajdy Etnologiyalyk antropologiyada Kraniologiyalyk zertteu zhumysy zhii koldanylady Naktyly Kraniologiyalyk zertteu әdistemeleri 19 g da kalyptasty Ogan Daniya Shveciya Franciya Germaniya Angliya Resej galymdary bas sүjekti zhan zhakty zertteu arkyly bir morfologiyalyk zhүjege keltirip ony Frankfurt 1882 pen Monako 1906 k larynda otkizilgen mamandardyn halykar kelisimsharty arkyly bekitti Kraniologiya bojynsha arnajy olsheu men sipattamalary zhүjelenip әlem dengejinde ortak zertteu bagdarlamasy retinde Kraniologiyalyk blankasy kabyldandy Bas sүjektin uzyndygy koldenenin biiktigin mi sauytynyn kolemin syrtky morfologiyalyk kurylymdaryn anyktajtyn arnajy kural sajmandar zhasalyp shygaryldy Sojtip әlem bojynsha naktyly Kraniologiyalyk zertteu zhumystary antropologiya salasynda tiisti oryn aldy Kraniologiya әdistemeleri adam bas sүjegi pishini bojynsha toptarga bolinedi Ony anyktau үshin bastyn koldenen olshemin zhүzge kobejtip odan alyngan sandy bastyn uzyndygyna boledi Bas sүjek korsetkishinin osy sandaryna karap bas pishinin үsh topka zhүjelejdi Zhalpy bas sүjek korsetkishi 74 9 aspajtyndy sopak bas yagni dolihokraniya 75 0 79 9 aralygyndagy orta zhalpak bas yagni mezokraniya al sany 80 0 zhogargylardy zhalpak bas yagni brahikraniya kataryna zhatkyzady Al kazaktardyn bas sүjek korsetkishteri eki zhynys bojynsha zhalpy 85 0 shamasynda olar zhalpak bastylar bolyp sanalady Bas sүjek pishininin evolyuciyasyna karaganda kone zaman adamdarynyn bas sүjek tүri kobinese sopak nemese orta sopak bastylar bolgan Al orta gasyrlardan bastap әlem turgyndarynyn bas sүjek pishini kobinese zhumyrlau zhalpak basty bolyp keledi Kraniologiya salasynda bet muryn koz mandaj kurylymdary da osy siyakty zhүjelerge bolinip sipattalady DerekkozderBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet