Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кеплер Иоганн (нем. Johannes Kepler 27.12. 1571, қ. – 15.11.1630, қ.) - Немiс астрономы, математигі. ХVІІ ғ. адамзаттық ғылым-техника төңкерісінің дәуір бөлгіш тұлғаларының бірі. Әйгілі астроном Тихо Брагенің қол астында зерттеумен айналысқан шәкірті. Тихо Браге көптеген астрономиялық құбылыстарды көзеткенімен оларға синтез жасай алмады. Ал Кеплер болса оларды қорытып, анализдеп, әйгілі заңдарды туғызды. Ол әйгілі планеталар қозғалысына қатысты Кеплер заңдарын ашты. Кейінгілер оның "жаңа астрономия", "Әлемнің гармониясы", Коперниг астрономиясы туралы" кітаптары арқылы планеталар қозғалысының үш заңын тұрақтандырды. Ол өзінен кейінгі Ньютон секілді ғалымдардың бүкіл әлемдік тартылыс заңын ашуына тікелей ықпал етті.
| Johannes Kepler | |
|---|---|
 A 1610 portrait of Johannes Kepler by an unknown artist | |
| Туған күні, жері | 1571 ж. желтоқсанның 27 near , Germany |
| Қайтыс болған күні, жері | 1630 ж. қарашаның 15 (58 жаста) , Bavaria, Germany |
| Тұратын жері | ; ; ; |
| Зерттеу салалары | , , and |
| Интитуттары | |
| Alma mater | |
| Еңбегі үшін әйгілі | |
Қолы | |
Иоганн Кеплер 1593 ж. Тюбиген университетiн бiтiредi.
1594-1600 ж.ж. Грацтегi жоғарғы мектепте жұмыс iстейдi. 1600 ж. Прагаға астроном Тихо Брагеге көшiп кетедi, ал 1612 ж. Линцке қоныс аударады.
Кеплердiң зерттеулерi астрономия, механика, оптика және математика салаларына байланысты болады. Тихо Брагенiң және өзiнiң бақылауларын пайдаланып, планеталардың қозғалыс заңдарын ашты (Кеплердiң 3 заңы).
Кеплердiң оптикаға енгiзген жемiсi мол. 1604 ж. шыққан "Вителлияға қосымша" трактатында жаңа оптиканың негiзi және көру механизмi берiлген.
1604 ж. жарықтандыру және жарық көзiне дейiнгi ара қашықтық квадратының арасындағы байланыстың керi пропорционалзаңын ашты.
Кеплер телескоп құрастырушы ретiнде белгiлi оның трактаттарында, сонымен қатар, шағылу заңы, толық iшкi бейнелеу құбылысы, линза формуласы және көру шарты сипатталған.
Кеплер Иоганн – ілімі негізінде планеталар қозғалысының заңдылықтарын ашқан неміс астрономы. 1588 ж. ғибадатхана мектебін, 1589 ж. Тюбинген академиясының жанындағы діни семинарияға түсіп (кейін университет болған), оны дәрежесінде бітірген. Тюбинген академиясын магистр дәрежесінде аяқтағаннан кейін (1593), Грац қаласындағы (Австрия) гимназияға матем. пәнінің оқытушысы етіп жіберілген. Кеплер католиктердің қудалауы салдарынан Грацтан кетуге мәжбүр болған. 1600 ж. Прагаға келіп даниялық астроном бірге жұмыс істеген. Прагада оның оптиканы астрономияға қолдану туралы “Виттелоға толықтыру” (1604), “Диоптрика” (1611) атты трактаттары және “Жаңа астрономия” (1609) атты құнды еңбегі жарық көрген. Кеплер 1612 ж. қ-на қоныс аударған. 1619 ж. оның атты еңбегі жарық көрді. Бұл еңбегінде барлық планеталар қозғалысының теориясын біріктіретін үшінші заңның тұжырымдамасын жасады (қ. Кеплер заңдары). (1 – 3-бөл., 1618 – 22) атты еңбегінің қорытындысында Марс үшін анықталған алғашқы екі заңды барлық планеталар қозғалысы мен Айдың Жерді айнала қозғалысына, ал үшінші заңды Юпитердің 4 серігіне қолдануға болатындығын айтты. 1619 ж. трактатын, 1627 ж. “Рудольф кестелері” атты үлкен еңбегін жазды. Кеплердің жаңалықтары астрономияның ілгері дамуында елеулі рөл атқарды.
Ғылым жолына алғаш қадам басқан жылдары
Алғаш Кеплер протестант уағыздаушысы болғысы келді, бірақ оның матиматикалық қабілеттілігінің арқасында , Кеплерді 1594 ж. Граца (қазіргі Австрия) университетіне дәріс оқуға шақырады. Граца Кеплер 6 жыл өмір сүреді. Осында оның алғаш кітабы «Әлемнің құпия сыры» (1596) шығады. «Әлемнің құпия сыры» кітабын Кеплер Галилеоға және Тихо Брагаға жіберді. Мистикалық нумерологияны қостамағандығыменнен, Галилей Кеплердiң гелиоорталық жолын мақұлдады. Ал Тихо Браге Кеплерді өзіне шақырады. Кеплер католиктердің қудалауы салдарынан Грацтан кетуге мәжбүр болған.
Соңғы жылдары
Кеплер 1612 ж. Линц қ-на қоныс аударған. Осында Кеплер 14 жыл өмір сүрді. Ол император сарайының маңындағы математигі және астрономы атағы берілді. Математикадан сабақ беру және гороскоптар табыс әкелді. 1619 ж. оның Линцте “Әлем гармониясы” атты еңбегі жарық көрді. Бұл еңбегінде барлық планеталар қозғалысының теориясын біріктіретін үшінші заңның тұжырымдамасын жасады (қ. Кеплер заңдары). “Коперник астрономиясын қысқарту”(1 – 3-бөл., 1618 – 22) атты еңбегінің қорытындысында Марс үшін анықталған алғашқы екі заңды барлық планеталар қозғалысы мен Айдың Жерді айнала қозғалысына, ал үшінші заңды Юпитердің 4 серігіне қолдануға болатындығын айтты. 1619 ж. “Кометалар туралы”трактатын, 1627 ж. “Рудольф кестелері” атты үлкен еңбегін жазды. Кеплердің жаңалықтары астрономияның ілгері дамуында елеулі рөл атқарды. Линцте отыз жылдық соғыс жүрісінде 1626 тұтқынға алынғын. 1628 жылда валленштейнге қызметке өтедi.1630ж. Еңбек ақысын алу үшін, Регенсбург императорына аттанады. Жолда, қатты суық тиіп, қайтыс болады.1774ж. Кеплер архивінің көбісін (22 томнан 18-ін) Питербург Академиясы сатып алды.
Кеплердің заңдары
Кеплердің бірінші заңы.
Ұйтқымаған қозғалысқа (яғни екі дене есебінде) қатынасатын нүктенің орбитасы екінші ретті қисық сызықпен өрнектеледі және оның бірфокусында тарту күшінің центрі орналасады. Сонымен ұйтқымаған қозғалыстағы материалдық нүктенің орбитасы конустық қималардың бірі, яғни шеңбер, эллипс (планеталар үшін), парабола не гипербола түрінде болады.
Кеплердің екінші заңы.
Ұйтқымаған қозғалысқа қатынасатын нүктенің радиус-векторы сызатын аудан уақытқа пропорционал болып өзгереді. Кеплердің алғашқы екі заңы тартылыс күші әсерінен пайда болатын және шамасы күш центріне дейінгі қашықтықтың квадратына кері пропорционал болатын ұйытқыма қозғалыстар үшін ғана орындалады.
Кеплердің үшінші заңы.
Орталық нүкте (Күн) айналасындағы екі материалдық нүктенің (планета) ұйтқымаған эллипстікқозғалысы кезіндегі айналу уақытының квадраты мен орт. және айналатын нүктелер массалары қосындысы көбейтінділерінің қатынасы, олардың орбиталарындағы үлкен жарты осьтері кубтарының қатынасына тең, яғни: мұндағы T1 және T2 – екі нүктенің айналу периоды, m1 және m2 – олардың массалары, m0 – орталық нүктенің (Күннің) массасы, a1, a2 – орбита нүктелерінің (планеталардың) үлкен жарты осі. Кеплердің үшінші заңы эллипстік орбита бойымен қозғалатын планеталарға, планеталар серігіне, қос жұлдыздардың құраушыларына қолданылады және аспан шырақтарының кейбір сипаттамаларын анықтауға мүмкіндік береді. Кеплер заңдары Ньютонның бүкіл әлемдік тартылыс заңының ашылуында елеулі рөл атқарды. Бақылаулар нәтижесінде табылған Кеплер заңдарын Ньютон екі дене есебінің дәл шешуі ретінде қорытқан. [
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы
- Еремеева А.И., Выдающиеся астрономы мира, М., 1966;
- Белый Ю.А., Иоганн Кеплер, М., 1971.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kepler Iogann nem Johannes Kepler 27 12 1571 k 15 11 1630 k Nemis astronomy matematigi HVII g adamzattyk gylym tehnika tonkerisinin dәuir bolgish tulgalarynyn biri Әjgili astronom Tiho Bragenin kol astynda zertteumen ajnalyskan shәkirti Tiho Brage koptegen astronomiyalyk kubylystardy kozetkenimen olarga sintez zhasaj almady Al Kepler bolsa olardy korytyp analizdep әjgili zandardy tugyzdy Ol әjgili planetalar kozgalysyna katysty Kepler zandaryn ashty Kejingiler onyn zhana astronomiya Әlemnin garmoniyasy Kopernig astronomiyasy turaly kitaptary arkyly planetalar kozgalysynyn үsh zanyn turaktandyrdy Ol ozinen kejingi Nyuton sekildi galymdardyn bүkil әlemdik tartylys zanyn ashuyna tikelej ykpal etti Johannes KeplerA 1610 portrait of Johannes Kepler by an unknown artistTugan kүni zheri 1571 zh zheltoksannyn 27 1571 12 27 452 zhas near GermanyҚajtys bolgan kүni zheri 1630 zh karashanyn 15 58 zhasta Bavaria GermanyTuratyn zheri Zertteu salalary andIntituttaryAlma materEnbegi үshin әjgiliҚoly Iogann Kepler 1593 zh Tyubigen universitetin bitiredi Kepler balalyk shagynda kuәger bolgan kүlli Europa astronomdarynyn nazaryn audardy 1594 1600 zh zh Gractegi zhogargy mektepte zhumys istejdi 1600 zh Pragaga astronom Tiho Bragege koship ketedi al 1612 zh Lincke konys audarady Keplerdin Vajl der Shtadttagy memorialy Keplerdin zertteuleri astronomiya mehanika optika zhәne matematika salalaryna bajlanysty bolady Tiho Bragenin zhәne ozinin bakylaularyn pajdalanyp planetalardyn kozgalys zandaryn ashty Keplerdin 3 zany Eski kaladagy Karlova koshesindegi Iogann Kepler turgan үj Praga Keplerdin optikaga engizgen zhemisi mol 1604 zh shykkan Vitelliyaga kosymsha traktatynda zhana optikanyn negizi zhәne koru mehanizmi berilgen 1604 zh zharyktandyru zhәne zharyk kozine dejingi ara kashyktyk kvadratynyn arasyndagy bajlanystyn keri proporcionalzanyn ashty Kepler teleskop kurastyrushy retinde belgili onyn traktattarynda sonymen katar shagylu zany tolyk ishki bejneleu kubylysy linza formulasy zhәne koru sharty sipattalgan Astronomiyaga kazhetti optika bilimi kitabyndagy kystyrma suretter Kepler Iogann ilimi negizinde planetalar kozgalysynyn zandylyktaryn ashkan nemis astronomy 1588 zh gibadathana mektebin 1589 zh Tyubingen akademiyasynyn zhanyndagy dini seminariyaga tүsip kejin universitet bolgan ony dәrezhesinde bitirgen Tyubingen akademiyasyn magistr dәrezhesinde ayaktagannan kejin 1593 Grac kalasyndagy Avstriya gimnaziyaga matem pәninin okytushysy etip zhiberilgen Kepler katolikterdin kudalauy saldarynan Gractan ketuge mәzhbүr bolgan 1600 zh Pragaga kelip daniyalyk astronom birge zhumys istegen Pragada onyn optikany astronomiyaga koldanu turaly Vitteloga tolyktyru 1604 Dioptrika 1611 atty traktattary zhәne Zhana astronomiya 1609 atty kundy enbegi zharyk korgen Kepler 1612 zh k na konys audargan 1619 zh onyn atty enbegi zharyk kordi Bul enbeginde barlyk planetalar kozgalysynyn teoriyasyn biriktiretin үshinshi zannyn tuzhyrymdamasyn zhasady k Kepler zandary 1 3 bol 1618 22 atty enbeginin korytyndysynda Mars үshin anyktalgan algashky eki zandy barlyk planetalar kozgalysy men Ajdyn Zherdi ajnala kozgalysyna al үshinshi zandy Yupiterdin 4 serigine koldanuga bolatyndygyn ajtty 1619 zh traktatyn 1627 zh Rudolf kesteleri atty үlken enbegin zhazdy Keplerdin zhanalyktary astronomiyanyn ilgeri damuynda eleuli rol atkardy Ғylym zholyna algash kadam baskan zhyldaryAlgash Kepler protestant uagyzdaushysy bolgysy keldi birak onyn matimatikalyk kabilettiliginin arkasynda Keplerdi 1594 zh Graca kazirgi Avstriya universitetine dәris okuga shakyrady Graca Kepler 6 zhyl omir sүredi Osynda onyn algash kitaby Әlemnin kupiya syry 1596 shygady Әlemnin kupiya syry kitabyn Kepler Galileoga zhәne Tiho Bragaga zhiberdi Mistikalyk numerologiyany kostamagandygymennen Galilej Keplerdin gelioortalyk zholyn makuldady Al Tiho Brage Keplerdi ozine shakyrady Kepler katolikterdin kudalauy saldarynan Gractan ketuge mәzhbүr bolgan Songy zhyldaryEpitome astronomiae copernicanae 1618 Kepler 1612 zh Linc k na konys audargan Osynda Kepler 14 zhyl omir sүrdi Ol imperator sarajynyn manyndagy matematigi zhәne astronomy atagy berildi Matematikadan sabak beru zhәne goroskoptar tabys әkeldi 1619 zh onyn Lincte Әlem garmoniyasy atty enbegi zharyk kordi Bul enbeginde barlyk planetalar kozgalysynyn teoriyasyn biriktiretin үshinshi zannyn tuzhyrymdamasyn zhasady k Kepler zandary Kopernik astronomiyasyn kyskartu 1 3 bol 1618 22 atty enbeginin korytyndysynda Mars үshin anyktalgan algashky eki zandy barlyk planetalar kozgalysy men Ajdyn Zherdi ajnala kozgalysyna al үshinshi zandy Yupiterdin 4 serigine koldanuga bolatyndygyn ajtty 1619 zh Kometalar turaly traktatyn 1627 zh Rudolf kesteleri atty үlken enbegin zhazdy Keplerdin zhanalyktary astronomiyanyn ilgeri damuynda eleuli rol atkardy Lincte otyz zhyldyk sogys zhүrisinde 1626 tutkynga alyngyn 1628 zhylda vallenshtejnge kyzmetke otedi 1630zh Enbek akysyn alu үshin Regensburg imperatoryna attanady Zholda katty suyk tiip kajtys bolady 1774zh Kepler arhivinin kobisin 22 tomnan 18 in Piterburg Akademiyasy satyp aldy Keplerdin zandaryKeplerdin birinshi zany Ұjtkymagan kozgalyska yagni eki dene esebinde katynasatyn nүktenin orbitasy ekinshi retti kisyk syzykpen ornekteledi zhәne onyn birfokusynda tartu kүshinin centri ornalasady Sonymen ujtkymagan kozgalystagy materialdyk nүktenin orbitasy konustyk kimalardyn biri yagni shenber ellips planetalar үshin parabola ne giperbola tүrinde bolady Keplerdin ekinshi zany Ұjtkymagan kozgalyska katynasatyn nүktenin radius vektory syzatyn audan uakytka proporcional bolyp ozgeredi Keplerdin algashky eki zany tartylys kүshi әserinen pajda bolatyn zhәne shamasy kүsh centrine dejingi kashyktyktyn kvadratyna keri proporcional bolatyn ujytkyma kozgalystar үshin gana oryndalady Keplerdin үshinshi zany Ortalyk nүkte Kүn ajnalasyndagy eki materialdyk nүktenin planeta ujtkymagan ellipstikkozgalysy kezindegi ajnalu uakytynyn kvadraty men ort zhәne ajnalatyn nүkteler massalary kosyndysy kobejtindilerinin katynasy olardyn orbitalaryndagy үlken zharty osteri kubtarynyn katynasyna ten yagni mundagy T1 zhәne T2 eki nүktenin ajnalu periody m1 zhәne m2 olardyn massalary m0 ortalyk nүktenin Kүnnin massasy a1 a2 orbita nүktelerinin planetalardyn үlken zharty osi Keplerdin үshinshi zany ellipstik orbita bojymen kozgalatyn planetalarga planetalar serigine kos zhuldyzdardyn kuraushylaryna koldanylady zhәne aspan shyraktarynyn kejbir sipattamalaryn anyktauga mүmkindik beredi Kepler zandary Nyutonnyn bүkil әlemdik tartylys zanynyn ashyluynda eleuli rol atkardy Bakylaular nәtizhesinde tabylgan Kepler zandaryn Nyuton eki dene esebinin dәl sheshui retinde korytkan DerekkozderҚazak enciklopediyasy Eremeeva A I Vydayushiesya astronomy mira M 1966 Belyj Yu A Iogann Kepler M 1971 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet