Емдеу профилактикалық мекемелерін жоспарлау мен жабдықтау гигиенасы халыққа қолайлы жағдайды қамтамасыз ету және қолайсы

Емдеу-профилактикалық мекемелерін жоспарлау мен жабдықтау гигиенасы – халыққа қолайлы жағдайды қамтамасыз ету және қолайсыз жағдайлардың алдын алу талаптары мен гигиеналық негіздерін қамтитын коммуналдық гигиена бағытындағы жасалынатын шаралар.

Емдеу-профилактикалық мекемелерінің (ЕПМ) учаскелеріне қойылатын талаптар ЕПМ бекітілген бас жоспар мен елді мекеннің егжей-тегжейлі жоспарлау жобасына сәйкес келетін аумақта орналасуы қажет. Осыған сәйкес жалпы соматикалық ауруханаларды елді мекеннің орталығында орналастырмаған жөн. Әйелдер босанатын үйлер, емханалар, ауруханасы (ЖМЖКА) қызмет көрсетілетін тұрғын елге барынша жақын болуы есепке алынуы қажет. Маманданған ауруханаларды (, туберкулездік, онкологиялық) және ірі стационарлық ауруханаларды (1000-нан астам кереуеті бар) қала маңайындағы аймақта, шетте, мүмкіндігінше селитебті аумақтан 1000 м алыстатып, жасыл алқапта орналастырған дұрыс болып табылады.

Құрылысқа қажет учаскені таңдаған кезде үстем желдердің бағыты мен санитарлық жағдайды ескеру керек. Аурухана учаскесі ірі автомагистралдар, әуежай, темір жолдардан алыс орналасуы қажет. Бекітілген санитарлық нормаларды сақтау үшін шу деңгейін есептеу жүргізіледі. Селитебтік аймақта аурухана корпустары ЕПМ ғимараттарының қабат санына байланысты қызыл сызықтан 30 м және тұрғын үйлерден 30-60 м қашықтықта орын алуы қажет.

Ауруханалардың құрылыс жүйелері

Қазіргі кезде ауруханалардың мақсатына, қуаттылығына, елді мекенге және басқа ерекшеліктеріне байланысты 3 негізгі құрылыс жүйелері қолданылады: орталықтандырылған, орталықтандырылмаған және аралас.

Орталықтандырылған жүйеде аурухананың барлық емдеу, диагностикалық және көмекші бөлімдері бір ғимаратта немесе біріктірілген корпустарда шоғырланады. Мұндай жүйе бөлімдердің бір-бірімен қолайлы қатынасын, емдеу-диагностикалық бөлімдерін (операциялық, рентген кабинет, зертханалар, функционалдық диагностика бөлмесі т.б.) орталықтандыру, дайындалған тағамды палаталарға тез жеткізу мүмкіншілігін тудырады. Сонымен қатар инженерлік коммуникациялардың ұзындығын қысқартады.
Орталықтандырылмаған жүйеде әрбір жеке корпустарда әртүрлі сала бойынша аурухана бөлімдерін орналастыруға болады. Бұл жүйенің жағымды жағы бөлімдердің жақсы оқшаулауын, аурухана ішілік инфекцияның алдын алу шараларын және науқастардың таза ауада жүруіне жағдай жасауын қамтамасыз етеді. Бірақ мұндай жүйеде коммуникациялар ұзындығы ұлғая түседі.
Аралас жүйеде учаскеде емдеу, патологиялық-анатомиялық және шаруашылық корпусынан басқа, әйелдер босанатын, балалар және емханалық бөлімдері орналасады.

Стационарлардың жер учаскелерінің көлемі ҚР ҚНжЕ 3.01-01-2002 "Қала құрылысы. Қалалық және ауылдық мекендерді жоспарлау және құрылыстарын салу" ережелерімен белгіленеді және төсек санына байланысты болады: 50 төсекке дейін – 300 м²/төсекке, 100-ден 200 төсекке дейін 200-140 м²/төсекке, 1000 төсек – 60 м²/төсекке. Балалар стационарлары үшін 1,5 коэффициенті қолданылады.

Тұрғын үй құрылысы аумақтарындагы ауруханалар учаскелерінде периметрі бойынша 2 қатар болып отырғызылған ағаштар мен бұталардан тұратын ені 15 м-лік жасыл алқап болуы қажет. Бұл аумақ пен бөлмелер ішінде шу деңгейінің төмендеуіне ықпал етеді. Бүкіл учаскені көгалдандырудың ауданы – 60 пайыздан кем болмауы керек.

Ауруханалар учаскелері бөлінетін аймақтары:

жұқпалы емес емдеу корпустары;
жұқпалы емдеу корпустары;
педиатриялық корпустар;
перзентхана мен акушерлік бөлімдер;
туберкулездік корпустар;
тері-венерологиялық корпустар;
радиологиялық корпустар;
патологиялық-анатомиялық корпустар;
емханалар;
бау-бақшалық;
шаруашылық;
ағынды суларды зарарсыздандыру.

**Учаскелік аурухананың бас жоспары:** 1 – басты корпус; 2 – инфекциялық корпус; 3 – емханалық корпус; 4 – шаруашылық корпусы; 5 – гараж; 6 – сарай; 7 – мәйітхана.

ЕПМ аумағында осы ЕПМ-ге ешқандай қатысы жоқ қандай-да бір мекемелер мен құрылыстар орналастыруға рұқсат етілмейді. Барлық аумақтардың жеке кіретін жолдары болуы тиіс. Патологиялық-анатомиялық корпус пен ритуалды аймақтар палаталардың және қоғамдық ғимараттар мен тұрғын үйлер терезелерінен көрінбеуі қажет. Осы корпустан емдеу бөлімдері, сондай-ақ асхана арасындағы қашықтық 30 м-ден кем болмауы керек. Осы аймаққа кіру шаруашылық аймағымен бірге ортақ болуы мүмкін. Терезелері бар палаталар корпустарының қабырғалары арасындағы ара қашықтық 24 м-ден кем болмауы тиіс. Радиологиялық корпус басқа ғимараттардан 25 м қашықтықта орналасады. Палаталық корпустар мен қызыл сызық арасындағы, сонымен қатар тұрғын үйлер арасындағы ара қашықтық 30 м-ден кем болмауы қажет.

Санитарлық ережеге сәйкес, тері-венерологиялық, жұқпалы, онкологиялық және хирургиялық бөлімдердің қалдықтарын қоқыс тастайтын жерге шығаруға тыйым салынады. Санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің келісімі бойынша оларды ЕПМ аумағында, газ-тазартқыш құрылымдармен жабдықталған пештерде жағады. Тәулігіне 100 кг-ға дейін қалдықтарды өртеген кезде пеш пен басқа ғимараттар арасындағы қашықтық 30 м-ден кем болмауы керек. Пешке тәулігіне 100 кг-нан артық қалдық салынса, онда бұл ара қашықтық 100 м-ден кем болмауы керек. Бас жоспарды қарастыру кезінде пешті үстем желді есепке ала отырып орналастырады. СЭС-тің талап етуі бойынша желдің бағыты қолайсыз болғанда, көрсетілген ара қашықтықтар ұлғайтылуы мүмкін.

ЕПМ аумағына күнделікті тазарту жүргізілуі қажет. Тығыз қақпақтары бар қоқыс жинағыштар емдеу-диагностикалық корпустардан 25 м-ден кем емес қашықтықта асфальтталған немесе бетондалған кішігірім алаңдарға орнатылады. Қоқыс салғыштарды тазарту мен қоқыстарды шығару күнделікті жүргізілуі қажет. Денсаулық сақтау мекемелерін бағыттау мен орналастыру олардың бөлмелерінің үздіксіз 3 сағаттық инсоляциясын қамтамасыз етуі қажет. Оның өзінде операциялық және перзентханалардың бағытталуы тек солтүстік, солтүстік-шығыс және солтүстік-батыс бағыттарында рұқсат етіледі. Палаталардың ең жақсы бағытталуы – оңтүстік, оңтүстік-шығыс, шығыс бағыттарында. Солтүстік ендіктің 55^о оңтүстікке қарай орналасқан аудандарда батысқа, оңтүстік-батысқа бағытталған бөлмелер күн сәулесінің қыздыруынан қорғауды талап етеді (терезе жапқыштар (жалюзи) немесе басқа құрылымдар).

Сәулеттік-жоспарлау шешімдеріне қойылатын талаптар

ЕПМ кұрылымы мен оның бөлмелерінің жоспарлануы "таза" және "лас" ағымдардың қиылысуын немесе жанасу мүмкіншілігін болдырмауы керек.
Оқыту және ғылыми базалары болып табылатын ЕПМ-дерде медициналық жоғары оқу орындарының, училищелердің, ҒЗИ (Ғылыми-зерттеу институты) қызметкерлеріне, студенттеріне, оқытушыларына арналған осы мекемелердің негізгі функционалдық бөлімшелерінен оңашалау орналасқан бөлмелер қарастырылуы қажет.
Палаталар терезелерінің алдында травматологиялық пунктерді, қабылдау-қарау бокстерін, қабылдау бөліміне кіру, сонымен қатар басқа да көліктер кіруді қажет ететін бөлмелерді орналастыруға тыйым салынады.
Бөлмелердің жобада алдын-ала қарастырылған жоспарлануын санитарлық бақылау мекемелерінің келісімінсіз өзгертуге, сонымен қатар бөлмелерді олардың тікелей белгіленген мақсатына сәйкес келмейтін мақсаттарға қолдануға тыйым салынады.
Жобада қарастырылған ЕПМ қуаттылығынан артық аурухана төсектерін ұйымдастыруға, сонымен қатар науқастарды палаталық секциялардың коридорларында орналастыруға тыйым салынады.

Қабылдау бөлімдері мен ауруханадан шығарылуға арналған бөлмелер

1. Қабылдау бөлімдерінің негізгі мақсаттары:

науқастарды қабылдау, тіркеу және таратып бөлу;
алдын ала диагноз қою;
алғашқы медициналық көмек көрсету;
жұқпалы емес бөлімге жатқызылатын науқастарды санитарлық тазалаудан өткізу;
жұқпалы аурулардың кіруін және таралуын болдырмау.

2. Балалар, акушерлік, жұқпалы, тері-венерологиялық, туберкулездік, психиатриялық бөлімдер үшін қабылдау бөлімдері өз алдына бөлек болуы керек. Ал қалған бөлімдер үшін қабылдау бөлімдерін барлығына жалпы етіп жобалайды және басты емдеу корпусында немесе төсек саны ең көп корпуста орналастырады.

3. Қабылдау бөліміне тәулік ішінде түсетін науқастар саны ауруханадағы немесе сәйкес бөлімдегі төсек санына байланысты:

туберкулездік, психиатриялық – 2 %;
жедел медициналық көмек көрсету ауруханасы, перзентханаларда – 15 %;
қалған ауруханаларда – 10 %.

4. Қабылдау бөлімдерінде аурухананың мақсатына байланысты науқастардың қабылдану ағымдары:

туберкулез ауруханаларында – 1 ағымда 800 төсек;
жедел медициналық көмек көрсету ауруханасында – 1 ағымда 150 төсек;
қалғандарына – 1 ағымда 250 төсек.

Барлық ауруханаларда (балалар, жұқпалы және акушерлік ауруханалардан басқа) науқастардың әрбір ағымына – 1 қарайтын бөлме және 1 санитарлық өткізгіш болуы керек.

5. Науқастарды балалар және жұқпалы ауруханаларға (бөлімдерге) қабылдау үшін қабылдап-қарау бокстары қарастырылады.

6. Акушерлік стационарларда қабылдау бөлмелері екіге бөлінеді – физиологиялық және жүктілік патологиясы бөлімі үшін "таза", ал обсервациялық пен гинекологиялық бөлімдер үшін "ластанған" болып бөлінеді. Аурухана ішілік инфекцияны анықтау үшін барлық бөлмелер (кіре берістен басқа) "таза" және "ластанған" ағымдар үшін жекеленіп қарастырылады.

7. Қабылдап қарау бокстары – балалар мен жұқпалы ауруханалардың қабылдау бөлімдерінің негізгі бөлмесі болып табылады. Көп салалы аурухананың қарау кабинетінің кызметтерін атқарады. Тамбуры және шлюзы (сыртқы тамбур – науқастар үшін, ішкі шлюз – қызметкерлер үшін), қарау бөлмесі және санитарлық аймақ бар.

8. Санитарлық өткізгіш – ауруханаға түскен науқастарды гигиеналық тазалау, жеке киімін өткізіп, аурухана киімін кигізуге арналған бөлме. Ол науқастың палаталық бөлмеге бағытталу жолында, қарау бөлмесімен шектеліп немесе жеке орналасады.

Палаталық бөлімдер

Палаталық бөлімдер стационарлардың негізгі құрылымдық элементі болып табылады және 2 палаталық секция мен жалпы бөлмелерден (емдеу, диагностикалық, қызметкерлерге арналған бөлме, асхана, буфет) тұрады.
Палаталық секция – бір салалы науқастар үшін палаталар мен көмекші бөлмелерден тұратын оңашаланған кешен болып табылады. 1 секциядағы төсектер саны - 20-дан кем емес және 30-дан аспауы қажет.
1 жастан асқан балалар мен ересек адамдар үшін жұқпалы емес бөлімдердің палаталарының сыйымдылығы 4 төсектен, ал 1 жасқа дейінгі балалар үшін – 2 төсектен аспауы керек. 3 жастан асқан балалар үшін төсектердің 50 %-ы тәулік бойына немесе күндіз аналардың балаларымен бірге болуы үшін қарастырылады.
7 жасқа дейінгі балалар палаталарының қабырғалары мен қалқаларында шыныланған ойықтар қарастырған жөн.
Бөлімдерге төсек-жабдық, ішке киетін киім және медикаменттерді жеткізу арнайы "таза" лифтпен график бойынша, ал қалдықтарды шығару "ластанған" лифтпен жүргізіледі. Ал буфет бөлмесіне тамақ арнайы лифтпен жеткізіледі.
Бір бөлімге – 1 асхана ұйымдастырылады. Асханадағы орын саны туберкулездік, психиатриялық, тері-венерологиялық, босанғаннан кейінгі бөлімдерде төсек санына байланысты 80 %-ға, ал басқа бөлімдерде 60 пайызға есептеледі. Балалар бөлімдерінде асхананы тек қана 3 жастан жоғары балаларға есептеп ұйымдастырады. Буфетте ас үйден алып келетін асты жылытады, бөлікке бөледі және ыдыс жуады.
Санитарлық аймақ (блок) – жуынатын бөлмеден, былаудан, дәретханалардан және санитарлық бөлмеден тұрады. Санитарлық бөлмеде анализге алынған материалды сақтау, клеенкаларды жуу, кірленген төсек орын, киімдерді уақытша сақтау, дәрет ыдыстарын жуу мен зарарсыздандыру жүргізіледі.
Жұқпалы емес бөлімдер терапевтік, хирургиялық және маманданған (офтальмологиялық, психиатриялық, наркологиялық, тері-венералогиялық және т.б.) болып бөлінеді. Маманданған бөлімдерді жоспарлауда ерекше талаптар қойылады (офтальмологиялық пен ортопедиялық т.б. бөлімдердің коридорлары мен палаталарында тұтқалар болады).
Терапевтік бөлімдердің палаталық секцияларының арнайы ерекшелігі жок, ал хирургиялық бөлімдердің құрамына қосымша таңып-байлау бөлмелері кіреді.
Хирургиялық бөлімдердің маңызды құрылыстық бірлігіне операциялық блок жатады. Оны бөлек ғимаратта, қосымша құрылыста немесе оңашаланған секцияларда вертикалдық коммуникациялардан (лифт, қоқым жинағыш, техникалық шахталар) барынша алыстатып орналастырады.

оперблокқа қызметкерлер санитарлық өткізу арқылы, науқастар шлюз арқылы өтеді;
оперблоктың бір-бірімен тікелей қатынасы жоқ, жекеленген 2 бөлімі (асептикалық және септикалық) болуы керек және ішкі бөлмелері қатаң бөлінулері қажет (стерильді аймақ, қатаң тәртіп аймағы).

Оперблоктарда тек асептикалық (кардиохирургия, нейрохирургия) бөлім болуы да мүмкін. Егер екі бөлімнен тұрса, септикалық бөлімді асептикалық бөлімнің үстіне орналастырған жөн.

Оперблоктағы ағымдар қатаң түрде бөлінуі керек:

"стерильді" – хирургтар мен операциялық мейірбикелерді өткізу;
"таза" – науқасты алып келу, анестизиологтар, кіші және техникалық қызметкерлерді өткізу;
"лас" – қалдықтарды, қолданылған құралдар мен материалдарды алып шығу; ол басқа заттармен араласпауы және жанаспауы керек;

Оперблокқа жақын жерде операциядан кейінгі науқастар палатасын орналастырады (1 операцияға – 2 төсек есебінен). Ауруханадағы операциялық орын саны – хирургиялық бағыты 30 төсекке сәйкес келу есебінен жасалады.

Инфекциялық ауруханаларды (бөлімдерді) жобалау және пайдалану

Инфекциялық аурухана әр түрлі бактериялық және вирустық инфекциялары бар науқастарды емдеуге арналған. Инфекциялық ауруханалардың сәулеттенуі мен жоспарлануы кезінде гигиеналық тұрғыдан алғанда қамтамасыз етілетін жағдайлар:

әр түрлі инфекциялық аурулары бар науқастарды бір-бірінен оқшаулау;
қазіргі заманғы диагностикалаумен емдеу жүргізу мүмкіндігі;
науқастардың бір-бірінен өзара ауру жұқтыруын болдырмау;
қаладағы эпидемиялық жағдайға байланысты инфекциялық аурулардың кез-келген түрімен ауырған науқастарды қабылдау үшін аурухана саласын керегінше өзгертуге жоғары дәрежеде дайын болу;
санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы тәртіптерге сөйкес келу.

Инфекциялық ауруханалардың ғимараттары мен бөлмелерінің, кіру, шығу есіктерінің орналасуы негізгі ережені қатаң түрде сақтауға сәйкес келуі керек: "лас" және "таза" қозғалыс маршруттарының жанаспауы (науқастар, қызметкерлер, заттар, материалдар үшін) қажет.
Көп қабатты (4-5 қабат) және науқастарды қабылдау мүмкіндігі жоғары инфекциялық ауруханалар құрылысын жоспарлау барысындағы талаптар:

бөлімдерді бір-бірінен барынша оқшаулау;
науқастар мен қызметкерлер жүріп-тұратын маршрутты тиімді ұйымдастыру;
палаталық секцияға кірер алдында шлюздер орнату;
әрбір палаталық секцияларға, дәліздерге, бокс, жартылай боксқа алып келетін желдету жүйесін және әрбір секцияға, боксқа, жартылай боксқа сорып шығаратын желдету жүйесін орналастыру қажет.

Аумақты ұйымдастыру

Жүқпалы аурулар ауруханасының ғимараттар кешені оңаша аумақта орналасуы қажет. Көп салалы аурухана құрамындағы жұқпалы бөлімді жеке тұрған корпуста орналастыру керек.
Жұқпалы аурухана (корпус) аумағы учаске периметрі бойынша ені 15 м жасыл өсімдіктер алқабымен қоршалған болуы тиіс. "Таза" аймақ "лас" аймақтан жасыл өсімдіктер алақабымен бөлінуі керек.
Аурухана аумағын аймақтарға бөлу мен жоспарлауда функционалдық аймақтарды қатал оқшаулауды сақтау қажет.
Аумақта ауруханаға ешқандай қатысы жоқ мекемелерді орналастыруға рұқсат етілмейді.
Көп салалы аурухананың жұқпалы корпус учаскесіне жеке кіретін есігі болуы керек.
"Лас" аймақтан шыға берісте санитарлық көлікті залалсыздандыруды қарастыру қажет.
"Лас" маршрутпен байланысты барлық қозғалыс графиктері (науқастардың, қызметкерлердің, көліктің) барынша қысқа болуы керек.
Қызметкердің аурухана ғимаратына (бөліміне) кіруі мен шығуы "таза" аймақ жағынан ұйымдастырылуы қажет.
Қызметкерлердің "лас" аймақтан "таза" аймаққа өтуі санитарлық өткізгіш арқылы жүзеге асырылады.
Бокстан шығарылатын адамдар "таза" аймаққа тек қана бокста санитарлық тазалаудан өткеннен кейін жіберіледі.
Ас дайындау блогынан асты (тағамды) және кір жуатын үйден (төсек, киім) жуылған заттарды стационарға тек жоғарғы жолдармен тасымалдайды. Корпустарды туннель арқылы байланыстыруға тыйым салынады.

Емдеу ғимараттарын жоспарлауға қойылатын гигиеналық талаптар

Жұқпалы аурулар ауруханасын жоспарлау кезіңце сатылы-лифтілік арналар мен палаталық секциялар арасында бейтарап аймақтар, секцияларға кірер жерде шлюздер, бокс және жартылай бокс бөлімдер қызметкерлерінің санитарлык өткізгіштерін қарастыру қажет.
60-қа дейін төсегі бар стационарларда барлық төсектерді бокстер мен жартылай бокстерге орналастырған жөн.
Ереже бойынша, бокстар 1 қабатта орналасуы керек, егер олар жоғары орналасса, оларға кіру үшін пандустары немесе көтеріп шағаратын лифтілері бар галерея ұйымдастырылуы қажет.
Дәлізді 2 жақты етіп салған ретте бокстарды, жартылай бокстарды және палаталарды тек бір жағына ғана орналастырған дұрыс.
Әрбір бөлімде көшеден кіретін оңашаланған есігі және сатылы-лифтілі ағымы болуы қажет:

"лас" маршрут үшін – ауруларды жеткізу, кірленген киімді, төсек орынды, тамақ қалдықтарын, анализге арналған сынамаларды, қолданылған таңу материалдарын шығару;
"таза" және "шартты таза" маршруттар үшін – қызметкерлер, студенттерді жеткізу, таза киімді, төсекті, дәрі-дәрмектерді, тамақты, ауруға алып келген заттарды жеткізу.

Әр түрлі бөлімдердің қызметкерлері мен науқастарының "лас" маршрутқа арналған жалпы сатыларды, лифтілерді пайдалануына жол берілмейді.
Қызметкерлердің сырт киімін шешетін шешінетін жер ғимараттың барлық бөлімдеріне ортақ етіп жоспарланады.

Бөлімдердің кұрылымдық элементтеріне қойылатын гигиеналық талаптар

Жұқпалы аурулар стационарының негізгі құрылымдық элементтеріне бокстар, жартылай бокстар және бокстелген палаталар жатады.
Бокс шлюздан, палатадан, санитарлық блоктан және сыртқы тамбурдан тұрады. Шлюз бен санитарлық блокта қол жуғыштар, сондай-ақ ванна болуы қажет. Бокстың палаталары 1-2 төсекке есептелген. Науқас тамбур арқылы бокске өтеді, онда ол ауруханадан шыққанға дейін болады. Қызметкерлер шлюзде арнайы киім киіп, қолдарын жуып және залалсыздандырған соң бокске өтеді.

**Бокстың жоспары:** 1 – тамбур; 2 – санитарлық блок; 3 – палата; 4 – шлюз; 5 – тамақ беретін терезе; 6 – көшеден кіретін есік; 7 – бөлімнен кіретін есік.

Жартылай бокстардың (1-2 төсектік болады) бокстан айырмашылығы сыртқы тамбуры болмайды. Науқас адамдар жартылай бокстерге дәлізден санитарлық өткізгіш арқылы өтеді. Бокстар мен жартылай бокстарды жобалау кезінде, палаталардың дәлізбен шлюзге жақсы көрінуін қамтамасыз ету қажет. Тамақ пен дәрі-дәрмектер палатаға шлюзден арнайы шкаф арқылы беріледі.
Бокстелген палаталардың жартылай бокстерден айырмашылығы палатада қол жуғыштың болуы, әжетханаға шлюз арқылы кіруі және ваннаның болмауы. 7 жасқа дейінгі балалар палаталарының қабырғалары мен қалқаларында шыныланған ойықтары болуы қажет.

ЕПМ бөлмелерінің ішкі әрлеу жұмыстарына қойылатын талаптар

Бөлмелердің ішкі беті тегіс және залалсыздандыру мен ылғалды жууға жеңіл әрі қолайлы болуы қажет.
Бөлмелердің ішкі әрлеу жұмыстарына, желдету жүйесіне, сүзгілерге, ауа тасымалдағыштарға қолданатын барлық материалдар санитарлық-эпидемиологиялық қызметі рұқсат еткен заттар тізімінен болуы тиіс.
Құрғақ тәртіптегі палаталар, кабинеттер және басқа да емдеу-диагностикалық бөлмелердің қабырғасын силикатты бояулармен бояу ұсынылады. Нитробояуларды пайдалануға тыйым салынады. Бұл бөлмелердің төбесі әкпен немесе сулы эмульсиялы бояулармен боялуы қажет, едендерінің жылу өткізбеуі жоғары болу керек. Вестибюльдердің едені механикалық әсерлерге төзімді (мәрмәр, мәрмәрлі ұнтақ және т.б.) болуы қажет. Ылғалды бөлмелер, сонымен қатар ылғалды залалсыздандыру жүргізілетін (операциялық, тану, процедуралық, ванна, санитарлық блок) бөлмелер қабырғасын глазурленген плитамен және басқа да ылғалға төзімді материалдармен бүкіл биіктігі бойынша қапталуы керек. Едендері су өткізбейтін материалмен төселіп, төбесі суға төзімді бояулармен боялуы қажет.
Едендегі линолеум төсеніштері ақаусыз болуы және шеттері плинтус астына кіріп тұруы қажет.
Қабырғалардың ылғалдануына байланысты бөлмелерде санитарлық аспаптарға жақын қабырғалар еденнен 1,6 м биіктікке және аспаптардан 20 см ендікке тең көлемде глазурленген плитамен қапталуы тиіс.

Жылыту жүйесіне, желдетуге, микроклиматқа қойылатын талаптар

ЕПМ ғимараттарының жылыту жүйесі орталықтандырылған және сумен жылытумен қамтамасыз етілуі қажет. Бумен жылыту тек балалардың сүт дайындайтын үйлерінде ғана рұқсат етіледі.
Жылу жеткізуші ретінде қолданылатын судың температурасы: ауруханалардың (психиатрия ауруханаларынан басқасы), диспансерлердің, стационарлардың, әйелдер босанатын үйлердің ғимараттары үшін – 85^оС; психиатрия және наркология ауруханаларының емдеу бөлмелері мен палаталары үшін 95^оС болуы керек.
ЕПМ бөлмелерінің есептік температурасы: дәрігерлердің кабинеттерінде, қызметкерлердің бөлмелерінде, ересек жастағы аурулар палаталарында бөлме температурасы – 20^оС; операциядан кейін болатын бөлмелерде, балаларға арналған палаталарда, босанғаннан кейінгі палаталарда – 22^оС; шала туған балаларға арналған палаталарда – 25^оС; санитарлық өңдеуге, манипуляцияларға арналған бөлмелерде – 25^оС; зертханалық бөлмелерде, ЛФК залдарында – 18^оС.
Жылыту жүйелерінің қыздыру аспаптары терезелердің астында орналасулары керек және тазалауға жеңіл болуы үшін олардың беті тегіс болуы қажет.
Жылыту жүйелерінің радиаторлы бетонды панельдері операциялық, реанимациялық, наркоздық палаталарда, шала туған, жаңа туған және емшектегі балаларға арналған палаталарда, бокстерде, жартылай бокстерде, психиатриялық палаталарда қолданылады.
Асептикалық бөлімдерде өткізгіш құбырлар мен арматуралар жабық, жасырынды түрде орналастырылуы керек.
Емдеу стационарлары мен әйелдер босанатын үйлердің бөлмелерінде механикалық қоздырғышы бар, ауа енгізетін және ауаны сорып шығаратын желдету жүйелерімен жабдықталуы қажет, бұл тек жұқпалы бөлімдерде ғана қолданылмайды. Жұқпалы бөлімдерде ауаны сорып шығаратын желдету әрбір бокста, жартылай бокста және палаталық секцияларда жеке-жеке табиғи қоздырғышы бар және дефлектор орналастырылған болуы қажет, сонымен қатар ауаны енгізу қондырғысының механикалық қоздырғышы бар және ауа коридорға еніп тұруы керек.
ЕПМ-нің операция жасайтын бөлмеден басқа барлық бөлмелерінде, механикалық қоздырғышы бар желдетумен қатар, табиғи желдету де орналастырылуы қажет, олар желдеткіштер, фрамугалар, желдету каналдары арқылы жүргізіледі.
Желдету жүйелері "лас" аймақтан "таза" аймақтарға ауаның енуіне жол бермеулері керек және палаталардың, бөлімдердің, қатарлас қабаттардың өзара ауа ағындарын максималды түрде шектеулері қажет.
Палатаға енетін ауаның мөлшері бір төсекке 80м³ болуы тиіс.
Стационарлардың сәулеттік-жоспарлау шешімдері және ауа алмастыру жүйелері басқа бөлмелердегі ауаның операциялық блокқа енуін болдырмауы қажет. Бұл үшін көрсетілген бөлмелер мен оперблоктың арасында ауаны ұстайтын шлюз орналастырылады.
Ауа ағымдарының қозғалысы операция жасайтын бөлмелерден және онымен жалғасып жатқан бөлмелерден дәлізге қарай жылжуы қажет, ал ол жерде ауаны сорып алатын желдету қондырғысы орнатылады.
Операция жасайтын бөлменің төменгі аймағынан шығарылатын ауаның мөлшері 60 %, ал жоғары аймақтан шығатын мөлшері 40 % болуы керек. Ал таза ауа жоғарғы аймаққа беріледі, сонымен қатар енгізілетін ауаның мөлшері сорып шығарылатын ауаның мөлшерінен 20 пайызға көп болуы керек. Енгізілетін ауа сүзгілерде тазартылады, ал операция, наркоз жүргізілетін, реанимациялық палаталарда, босануға дейінгі, босанатын палаталарда қосымша бактерицидті сүзгілерден өткізіліп тазартылады.
Операция, наркоз жүргізілетін, операциядан кейінгі, босанатын, реанимация палаталарының салыстырмалы ылғалдылығы 55-60 % аралығында, ал басқа палаталарда 30-50 %, жылдың жылы мезгілінде басқа бөлмелерде 30-60 %, суык кезде 30-45 % болуы керек. Ауаның қозғалу жылдамдығы 0,2 м/сек.

Жарықтандыруға қойылатын талаптар

Ауруханалардың, әйелдер босанатын үйлердің және басқа емдеу стационарларының бөлмелері табиғи жарықтанумен қамтамасыз етілуі тиіс. Екінші жарық немесе тек жасанды жарықтандыру палаталардағы санитарлық орындарда, клизма жасайтын жерлерде, зат қоятын бөлмелерде, жеке гигиена бөлмелерінде, душтарда, операция, наркоз жүргізілетін және басқа бөлмелерде рұқсат етіледі, себебі оларды пайдалануда табиғи жарықтандырлудың қажеті жоқ.
Табиғи жарықтаңдыруы жобада қарастырылған операция жасалатын бөлмелер көкжиектің солтүстік бағытына бағытталуы қажет (СБ, С, СШ).
Жалпы жасанды жарықтандыру барлық бөлмелерде қарастырылуы керек. Жекеленген функционалдық аймақтар үшін жергілікті жарықтандыру қарастырылады.
Жалпы жарықтандыруды көбінесе люминесцентті шамдар арқылы жүргізеді. Қыздыру шамдары жергілікті жарықтандыру үшін ғана қарастырылады.
Палаталарды жалпы және жерігілікті жарықтандыру үшін (балалар мен психиатриялық бөлімшелерден басқа) қабырғаға ілінетін және құрамды шырақтар қолданылады, олар әрбір төсектің бас жағында еденнен 1,7 м биіктікке орналастырылады. Бір төсектік палаталарда қосымша ретінде төбеден жалпы жарықтандыратын шырақ қарастырылады.
Балалар және психиатрия бөлімдерінде палаталар тек төбедегі шырақтармен ғана жарықтандырылады.
Дәрігерлердің қарайтын бөлмелерінде ауруларды қарау үшін стол үстіне жарықтар орналастырылады.

ЕПМ-леріндегі санитарлық-техникалық қондырғыларға қойылатын талаптар

Барлық аурухана мекемелері су өткізгіш, канализация және ыстық сумен қамтамасыз ететін қондырғылармен жабдықталуы қажет. Жаңадан салынып жатқан ЕПМ үшін және қайтадан жөндеуден өтіп жатқан ЕПМ үшін қосалқы (апаттық) ыстық сумен қамтамасыз ететін жабдықтар қарастырылуы керек және олар электр арқылы үздіксіз жылытылып тұруы қажет.
Санитарлық-техникалық жабдықтар (крандар, раковиналар, ванналар, унитаздар) дұрыс жұмыс істеп тұрулары тиіс.
Науқастарға арналған палаталарда, дөрігерлердің бөлмелерінде, дәретханаларда, бокстар мен жартылай бокстардың шлюздарында, манипуляция жасайтын бөлмелерде ыстық және суық суы бар қол жуғыштар орнатылулары қажет. Балалар жататын палаталардағы ыстық судың температурасы 37^оС-тан аспауы тиіс.
Ауруханалардан және басқа стационарлардан шыққан ағынды суларды тазарту мен залалсыздандыру (мұның ішінде инфекциялық бөлімдер де кіреді) жалпы қалалық канализациялық тазарту қондырғыларында жүргізіледі.
Егер жалпы қалалық тазарту қондырғылары болмаған жағдайда, ауруханалардың ағынды суларын тазарту және залалсыздандыру жергілікті канализациялық қондырғыларда толық биологиялық тазарту арқылы жүргізіледі.

Күнделікті санитарлық бақылау

Ауруханалар – санитарлық бақылаудың өте маңызды нысаны, оған жалпы және арнайы сұрақтар енеді. Жалпы аймақтарға бөлу – аймақтың санитарлық жағдайы, көгалдандыру, аймақтарға бөлу, қалдықтарды жинау және шығару, сумен қамтамасыз ету, канализация және т.б.. Арнайы мәселелер – жабдықтарға, қондырғыларға және аурухана бөлімдерінің таза ұсталу жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар.

Санитарлық бақылауда қарастырылатын ережелер:

ЕПМ-не санитарлық бақылау жұмыстары кешенді және жоспарлы тексеру жолдарымен жүргізіледі.
Кешенді тексерулер ең кемінде жылына бір рет жүргізілуі қажет және оған міндетті түрде коммуналдық гигиена бойынша дәрігер, эпидемиологтар, бактериологтар, дезинфекционистер қатысулары керек, ал қажет болып қалған жағдайда басқа мамандар да кірістіріледі. Әдетте, мұндай тексерулер елді мекеннің барлық ЕПМ-інде рейдпен жүргізіледі.
Жоспарлы тексерулер ең кемінде тоқсанына 1 рет, сонымен қатар қажет болып қалған жағдайларда жүргізіледі. Денсаулық сақтау мекемелерінің кішігірім нысандары жылына 1 рет және де қажет болып қалған жағдайда тексеріледі.
ЕПМ-ін тексеруді маман санитарлық дәрігерлер және орта білімді медицина қызметкерлері (санитарлық дәрігердің көмекшісі, лаборанттар) жүргізеді. Орта білімді медицина қызметкерлері ірі ЕПМ-ін жеке тексерген кезде тек бұрынғы тексерулерде көрсетілген нұсқаулардың орындалғанын ғана тексереді және аспапты-лабораториялық зерттеулер жүргізеді.
Коммуналдық гигиена бөлімінің дәрігері балалар мен үлкендерге арналған емдеу стационарларында арнайы ауруханаларға, инфекциялық емес диспансерлерге, әйелдер босанатын мекемелерге, амбулаториялық-емханалық мекемелеріне және дәріханаларға санитарлық бақылау жүргізеді.
Коммуналдық гигиена бөлімінің дәрігері жүргізетін тексерулер:

ғимараттар мен бөлмелердің сәулеттік-жоспарлау шешімдері нормативтерінің сақталуы;
бөлмелер мен инженерлік жабдықтардың санитарлық-техникалық жағдайы;
бөлмелердің жарықтандырылуы мен ықшам климат нормативтерінің сақталуы;
ғимараттар мен оның аумағының ішкі, сыртқы жайластырылуының жалпы жағдайы;
бөлмелердің жалпы санитарлық-гигиеналық тәртібінің сақталуы (жинау, ауа алмасуы және т.б.);
шудан қорғауға арналған шаралардың орындалуы;
төсек жапқыштармен, инвентарьмен, жиһаздармен, жуғыш заттармен және т.б. қамтамасыз етілу жағдайлары;
аурухананың кір жуатын орындарының, дәріхана, шаруашылық және басқа да көмекші қызметтерінің жұмыс тертібі;
ағынды суларды тазарту жағдайлары;
қалдықтар мен қоқыстарды жинауды, сақтауды, шығаруды және пайдаға асыруды ұйымдастыру мен олардың орындалу тәртібі;
атмосфералық ауаның ластануын алдын-ала ескерту бойынша шаралардың орындалуы.

Дереккөздер

Неменко Б. А. Коммуналдық гигиена. — Алматы: "Ғылым" ғылыми баспа орталығы, 2004. 432 б. ISBN 9965-07-336-8

[1] Неменко Б. А. Коммуналдық гигиена. — Алматы: "Ғылым" ғылыми баспа орталығы, 2004. 432 б. ISBN 9965-07-336-8