Гектор Берлиоз

Гектор Берлиоз(1803-1869) - XIX ғасырдағы әйгілі француз сазгері, шабытты дирижер, "бүкіл әлемдік музыкалық бағдарламаны құрушы және оның атасы", жалынды музыкалық сыншы-ағартушы.

Гектор Берлиоз
Негізгі ақпарат
Туған күні	Lua error Module:Wikidata ішіндегі 39 жолында: attempt to concatenate field '?' (a nil value).
Қайтыс болған күні	8 наурыз 1869 (1869-03-08)
Қайтыс болған жері	Франция, Париж
Мемлекет	Франция
Мамандықтары	әйгілі француз сазгері, шабытты дирижер, музыкалық сыншы-ағартушы
Аспаптары	гитара, флейта, флажолет
Жанрлары	романтизм

Өмірбаяны

• 1803 жылы 11 желтоқсанда Францияның оңтүстігіндегі шағын қала - Кот-Сен-Андреде туған. Әкесі - дәрігер, анасы - католик дінін ұстанушы болған. Әкесінің арқасында Берлиоз жақсы білім алады: көне және классикалық әдебиетпен тыңғылықты танысады.
• 12 жасынан музыкамен айналыса бастайды.
• 1821 жылы Парижде дәрігерлік мектепте оқиды, бірақ дәрігер болу пікірінен бас тартып музыкаға ден қояды. Оқып жүріп француздық парламент жұмысының жағдайына көңіл бөле бастайды. 1822 жылы дәрігер-студенттер бастаған өкіметке қарсы бүліншілік манифестацияға қатысады. 1826 жылы құрған "Греческая революция" - вокальдық-оркестрлік көрінісі осы оқиғаға үн қосуы болды.
• 1823 жылы франуцздық сазгер Лесюэраның оқушысы болып Париж консерваториясына түсуге дайындалады, 1826 жылы оған түсіп, Лесюэра класында оқитын болады. Консерваторияда оқып жүрген кездерінде (1827, 1828, 1829 жылдары) Римдік сыйлықты алу үшін үш рет академиялық байқауға түсіп, үш рет сәтсіздікке ұшырайды.
• 1828 жылы алғаш рет Бетховеннің симфониясын тыңдайды, оның өнері Берлиозге музыкалық мәдениетті бағалаудың өлшемі болады.
• 1830 жылы "Фантастическая симфония" шығармасынан бастап оның шығармашылық кемелденуі басталады.

Шығармашылық жолдары

1830 жылдар Берлиоз үшін айрықша болады:

• 1830 жылы жаңа байқауға "Сарданапал" кантатасын аяқтап, үш жыл Италия мен Германияда болу мүмкіндігін беретін үлкен Римдік сыйлықты жеңіп алады.
• Үлкен хор мен оркестрге ыңғайланған "Марсельезы" жазылады.
• Көп ұзамай 1834 жылы екінші бағдарламалық симфония "Гарольд в Италии" шығармасы шығады.
• 1837 жылы адамдар тағдыры туралы бейнеленген "Реквием" шығармасы, 1838 жылы бірінші опера ретінде жазылған "Бенвенуто Челлини" шығармалары өмірге келеді.
• 1840 жылы революция құрбандарының мәйіттерін шығару кезінде "Траурно-триумфальной симфонии" шығармасы орындалады.
• 1842 жылдан гастрольдік іс-сапарларға шығады, Германия, Австрия, Венгрия, Россияда болады. Будапеште венгерлік тыңдаушылар Берлиозге алғашқы орындалған "Ракоци-марша" симфониялық өңдеуі үшін ыстық лебізден қошамет көрсетеді. Сапар барысында скептицизм элементтері бар "Осуждением Фауста" шығармасын қолына алып, оны 1846 жылы бітіреді.

Еңбектері

• 1823-1864 жылдар аралығында 40 жылдан астам "Парижской музыкальной газете" және "Журналь де Доба" басылымдарына көптеген музыкалық мақалалар мен фельетондар жазады.
• 1844 жылы "Музыкальное путешествие в Германию и Италию" екі томдық кітабы шығады. Мұнда оның Бетховенге, Глюкке, Веберге арналған және де басқа да жалпы музыкалық, эстетикалық сұрақтарға арналған мақалалары жинақталады. Кейнірек очерктер мен фельетондарының үш жинағы шығады:
  • 1853 жылы "Вечера в оркестре"
  • 1859 жылы "Музыкальные гротески"
  • 1862 жылы "Среди песен"
  • 1903 жылы "Музыканты и музыка".
• 1870 жылы "Мемуары" (2 томдық, Париж, 1870), "Трактат об инструментовке".

Негізгі музыкалық шығармалары

• "Араб и его конь", жуан дауысқа (бас) арналған кантата (сөзі А.Мильвуа, 1822-1823).
• "Беверлей, или Игрок", оркестр мен жуан дауысқа арналған сахналық көрініс (Б.Сореннің аттас драмасы бойынша, 1823).
• "Переход через Чермное море", оратория (1823).
• "Торжественная месса" (1825, жаңа редакциясы - 1827).
• Романстар мен әндер (1825-1827): "Досада пастушки", "Изгнанный горец" және "Ты, что любила меня" (сөзі А.Дюбуа), "Ревнивый мавр" және "Плачь, бедняжка Колетта" (сөзі Бержери), "Рыбак" (А.Дюбуа қайта өңдеген И.В.Гете туралы баллада) және т.б.
• "Греческая революция", хор арқылы жасалынған көрініс (сөзі Э.Феррана, 1826).
• "Смерть Орфея", консерваториялық байқауға жазылған кантанта (1827).
• "Уоверли", симфониялық оркестрге арналған увертюра (В.Скоттың аттас романы бойынша 1827).
• "Тайные судьи" симфониялық оркестрге арналған увертюра (1827-1828).
• Сегіз көріністен тұратын "Фауст" Гете қойылымы (1828).
• Оркестрмен екі дауыста айтылатын "Эрминия и Танкред" Т.Тассоның поэмасы бойынша) (1828).
• Хорға арналған көлеңкелер балеті (сөзі А.Дюбуа).
• Бір және екі дауысқа арналған тоғыз ирландық әуен (сөзі Т.Мура, 1829): "Заход солнца", "Елена", "Волшебная песня", "Прекрасная путешственница", "Застольная песня", "Священная песня", "Рождение арфы", "Прощание Бесси", "Элегия".
• "Клеопатра после битвы при Акциуме", кантата (1829).
• Қос хорға және симфониялық оркестрге арналған "Марсельеза" (1830).
• "Последняя ночь Сарданапала", кантата (1830), Римдік сыйлықпен марапатталған.
• 5 бөлімнен тұратын фантастикалық симфония (1830-1831).
• "Король Лир"- симфониялық оркестрге арналған увертюра (В.Шекспирдің трагедиясы бойынша, 1831).
• "Корсар" - симфониялық оркестрге арналған увертюра (Дж.Г. Байронның поэмасы бойынша, 1831),
• "Роб-Рой" - симфониялық оркестрге арналған увертюра (В.Скоттың романы бойынша, 1831-1832).
• Лирикалық монодрама - "Лелио, или Возвращение к жизни" (1832).
• Оркестрмен әйел дауысына арналған - "Пленница" (1832).
• "Пятое мая", жеке дауысқа, хор мен оркестрге арналған кантата (сөзі П.Ж.Беранже, 1832).
• 4 бөлімнен тұратын симфония "Гарольд в Италии" (1834).
• "Бенвенуто Челлини", опера (1834-1837).
• Реквием (1937).
• "Мечты и каприз" - скрипка мен оркестр (1839).
• "Ромео и Джульетта" - жеке дауысқа, хор және оркестрге арналған драмалық симфония (В.Шекспир бойынша, французша сөзі Э.Дешан, 1839).
• "Летние ночи"- Т.Готьенің сөздеріне жазылған романстар (1840): "Вилланела", "Призрак розы", "На лагунах", "Разлука", "На кладбище", "Неведомый остров".
• "Окровавленная монахиня" операсының нобайы (М.Льюиса романы бойынша, 1841-1847).
• "Римский карнавал" - "Бенвенуто Челлини" операсына арналған жаңа увертюра (1843).
• "Гимн Франции" (сөзі О.Барбье, 1844).
• "Прекрасная Изабо" - әйел дауысқа арналған ән(сөзі А.Дюма(әкесі), 1844).
• "Датский охотник" - еркек дауысқа арналған ән ( сөзі А.де Левен, 1845).
• "Занда" - балеро (сөзі Р.де Бовуара, 1845).
• "Осуждение Фауста", 4 бөлімнен тұратын драмалық аңыз (И.В.Гете бойынша (1846), сөзі сазгердің өзінікі және А.Гондоньердікі).
• "Похоронный марш" - В.Шекспирдің "Гамлет" трагедиясының соңғы көрінісіне арналған шығарма (1847).
• "Смерть Офелии" (1847).
• "Цветы ландов"- жеке дауысқа, хор мен фортепианоға арналған (1848-1849).
• "Te Deum" - үштік хорға, оркестр мен органға арналған (1849).
• "Марш франков" және "Глас народа" ("Угроза франков", "Гимн Франции") - хор мен оркестр (1851).
• "Детство Христа", 3 бөлімді жеке дауыстарға, хор мен оркестрге арналған оратория (1854).
• "Троянцы" - Вергилияның "Энеидесі" бойынша жазылған лирикалық диология, сөзі сазгердің өзінікі (1856-1858).
• "Всемирный храм", кантата (сөзі Ж.Боден, 1860).
• "Беатриче и Бенедикт" 2 көріністі күлкілі опера (В.Шекспирдің "Много шуму из ничего" комедиясы бойынша, либретто сазгердің өзінікі, 1860-1862).

Дереккөздер

1. Гектор Берлиоз. Избранные статьи перевод с французского. Государственное издательство. Москва. 1956.
2. В.Обрам. Гектор Берлиоз. 1803-1869. Краткий очерк жизни и творчесвта. Издательство "Музыка". Ленинград - 1964.