Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Гейзерлер — (исландша: geysir — лақылдау) жер астынан мезгіл-мезгіл фонтан тәрізді атқылап шығатын ыстық бұлақтар. Гейзер (Ресей), Исландияда, АҚШ-тағы , Калифорнияда, Канадада, Қытайда, Жаңа Зеландияның солтүстік аралында және кейбір жерлерінде кездеседі.
Орналасуы
Гейзерлер Исландия, Солтүстік Америка, Жаңа Зеландия, Камчатка секілді қазіргі заманғы жанартаулы аймақтарда көп. Әрекетінің үзақтығы тұрақты деуге болатын жүйелі және ұзақтығы құбылмалы жүйесіз гейзерлер болып бөлінеді. АҚШ-та (Йеллоустон паркінде) шамамен 200-дей Гейзер болса, Ресейде 100-дей (Камчаткадағы гейзерлер аңғарында), Гейзерлер магма ошағынан үздіксіз жылу келіп тұратын жанартау белсенділігі бар аймақтарда кездеседі. Гейзерлердің сырт пішіні кішігірім қиылған конус, аласа, жайпак шұңқыр, кейде әр түрінде болуы мүмкін. Атқылау үзақтығы ондаған минуттармен өлшенеді, тыныштык кезеңі бірнеше минуттан бірнеше сағатқа немесе күндерге дейін созылады. Гейзерлердің көмейінен алдымен ыстық бу, оған ілесе ондаған метр биіктікке ыстық су атқылайды. Оған қоса, қатты күркіреген дыбыс шығады. Исландияда (30-дай), Жаңа Зеландияда және т.б. кездеседі. Гейзердің ыстык суы үйлерді, жылыжайды жылыту, алу үшін пайдаланылады (буының биіктігі шамамен 150 метрге дейін жетеді).
Гейзер— оқтын-оқтын ыстық су мен бу атқылап тұратын су көзі (қайнар, бұлақ). Магма ошағынан үздіксіз жылу келіп тұратын жанартаулық әрекеті тоқтамаған немесе таяуда тоқтаған аймақтарда кездеседі. Гейзердің сырт пішіні кішігірім қиылған конус, аласа, жайпақ шұңқыр, кейде ор түрінде болуы мүмкін. Атқылау циклінің (оралымының) ұзақтығы тұрақты Гейзерді жүйелі Гейзер, өзгермелісін — жүйесіз Гейзер деп атайды. Атқылау циклінің ұзақтығы минуттармен және ондаған минуттармен өлшенеді, тыныштық кезеңі бірнеше минуттан бірнеше сағатқа немесе күндерге дейін созылады. Гейзерден лықсып шығатын, көбінесе, жауын-шашынның жерге сіңуінен пайда болатын су біршама таза, аз минералданған (1 — 2 грамм/литр), температурасы 100 — 130°С, құрамында хлоридтер, карбонаттар, кремнеземдер басым болып келеді. Гейзерлер Камчаткада (Ресей), Исландияда, Канадада, АҚШ-та, , Жапонияда, Қытайда бар. Камчаткада ірі Гейзер жанартауының маңында, Гейзерная өз-нің аңғарында 1941 жылы табылды. Мұнда барлығы 100-ге жуық Гейзер бар. Ең үлкен “Великан” гейзері ыстық суды 40 метр, буды бірнеше жүз метр биіктікке дейін атқылайды. Исландияда 30-ға жуық Гейзер бар. АҚШ-тағы Йеллоустон ұлттық саябағында 200-ге жуық Гейзер бар. Олардың ең ірі екеуі бу мен суды әрбір 53 — 70 минут және 3 күндік ырғақпен 40 — 42 метр биіктікке атқылайды. Жаңа Зеландияда 1904 жылға дейін бүкіл жер жүзі бойынша ең үлкен Ваймангу гейзері әрекет етті. Күшті атқылау кезінде оның суы 450 метр биіктікке дейін көтеріліп, әр дүркін сайын 800 тоннаға жуық ыстық су шығып тұрды. Гейзердің пайда болуы жер астында (100 — 150 метр тереңдікте) суға толы үңгірлердің, қуыстардың және оларды бір-бірімен байланыстыратын арналардың болуымен түсіндіріледі. Тереңдегі жанартау ошағынан келетін қызудың әсерінен су ысиды, оның температурасы қайнау нүктесінен (100°С) жоғары болғандықтан, лезде буға айналады. Будың қысымы мен күші зор болғандықтан, үстіндегі суды жоғары лақтырып, жер бетінде ыстық судың үлкен фонтаны пайда болады, бу будақтап шығып жатады. Гейзердің буы мен ыстық суы тұрғын үйлерді, ғимараттарды, көшетханаларды жылытуға және электр қуатын өндіретін қондырғыларда пайдаланылады.
Қосымша
Гейзер — 60 м-лік биіктікке дейін дүркін-дүркін ыстық су мен бу атқылап тұратын қайнар. Гейзер, негізінен, қазіргі кездегі жанартаулар тараған атыраптарда пайда болады. АҚШ-та (Йеллоустон саябағында 200-ге жуық), Ресейде (Камчаткадағы Гейзер аңғары 100-ге жуық), Исландияда (30-ға жуық), Жаңа Зеландияда тараған. Гейзерді әрекетінің ұзақтығына байланысты тұрақты және тұрақсыз (өзгермелі) деп бөледі. Гейзерлердің-жер астындағы ыстық судың сыртқа шапшу мезгілі мен күші әр түрлі болып келеді.Мысалы,Камчаткадағы бір гейзер әрбір 4 минут сайын "жұмысқа" кіріседі,сондықтан да оны Сағат гейзер деп атаған.Ал Эллоу-стоун саябағындағы Қарт Қызметші сағат сайын,Шаршамас гейзері әрбір жарты минутта шапшып тұрады.
Гейзер – оқтын-оқтын ыстық су мен бу атқылап тұратын су көзі (қайнар, бұлақ). Магма ошағынан үздіксіз жылу келіп тұратын жанартаулық әрекеті тоқтамаған немесе таяуда тоқтаған аймақтарда кездеседі. Гейзердің (исландша geysa – саулау, шапшу) сырт пішіні кішігірім қиылған конус, аласа, жайпақ шұңқыр, кейде ор түрінде болуы мүмкін. Атқылау циклінің (оралымының) ұзақтығы тұрақты гейзерді жүйелі гейзер, өзгермелісін – жүйесіз гейзер деп атайды. Атқылау циклінің ұзақтығы минуттармен және ондаған минуттармен өлшенеді, тыныштық кезеңі бірнеше минуттан бірнеше сағатқа немесе күндерге дейін созылады. Гейзерден лықсып шығатын, көбінесе, жауын-шашынның жерге сіңуінен пайда болатын су біршама таза, аз минералданған (1 – 2 г/л), температурасы 100 – 1300С, құрамында хлоридтер, карбонаттар, басым болып келеді. Камчаткада ірі гейзер жанартауының маңында, аңғарында 1941 ж. табылды. Мұнда барлығы жүзге жуық гейзер бар. Ең үлкен «Великан» гейзері ыстық суды 40 м, буды бірнеше жүз метр биіктікке дейін атқылатады. Исландияда отызға жуық гейзер бар. АҚШ-тағы Йеллоустон ұлттық саябағында екі жүзге жуық гейзер бар. Олардың ең ірі екеуі бу мен су әрбір 53 – 70 минут және үш күндік ырғақпен 40 – 42 м биіктікке атқылайды. Жаңа Зеландияда 1904 жылға дейін бүкіл жер жүзі бойынша ең үлкен Ваймангу гейзері әрекет етті. Күшті атқылау кезінде оның суы 450 м биіктікке дейін көтеріліп, әр дүркін сайын сегіз жүз тоннаға жуық ыстық су шығып тұрды. Гейзердің пайда болуы жер астында (100 – 150 м тереңдікте) суға толы үңгірлердің, қуыстардың және оларды бір-бірімен байланыстыратын арналардың болуымен түсіндіріледі. Тереңдегі жанартау ошағынан келетін қызудың әсерінен су ысиды, оның температурасы қайнау нүктесінен (1000С) жоғары болғандықтан, лезде буға айналады. Будың қысымы мен күші зор болғандықтан, үстіндегі суды жоғары шапшытып, жер бетінде ыстық судың үлкен фонтаны пайда болады, бу будақтап шығып жатады. Гейзердің буы мен ыстық суы тұрғын үйлерді, ғимараттарды, көшетханаларды жылытуға және электр қуатын өндіретін қондырғыларда пайдаланылады.
Дереккөздер
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология/Жалпы редакциясын басқарған — түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайышов — Алматы: "Мектеп" баспасы" ЖАҚ , 2003. — 248 бет. ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2
- Балалар энциклопедиясы, III-том
- Балалар энциклопедиясы
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007 жыл. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6
- Русско-казахский толковый географический словарь. Под общей редакцией академика АН КазССР, проф. С. К. Кенесбаева и кандидата филол. наук А. А. Абдрахманова. Алма-Ата, Изд-во «Наука», 1966, стр. 204. (Академия наук Казахской ССР. Институт языкознания. Сектор физической географии). Составители: Ж. Аубакиров, С. Абдрахманов, К. Базарбаев.
 | Бұл — география бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Gejzerler islandsha geysir lakyldau zher astynan mezgil mezgil fontan tәrizdi atkylap shygatyn ystyk bulaktar Gejzer Resej Islandiyada AҚSh tagy Kaliforniyada Kanadada Қytajda Zhana Zelandiyanyn soltүstik aralynda zhәne kejbir zherlerinde kezdesedi OrnalasuyGejzerler Islandiya Soltүstik Amerika Zhana Zelandiya Kamchatka sekildi kazirgi zamangy zhanartauly ajmaktarda kop Әreketinin үzaktygy turakty deuge bolatyn zhүjeli zhәne uzaktygy kubylmaly zhүjesiz gejzerler bolyp bolinedi AҚSh ta Jellouston parkinde shamamen 200 dej Gejzer bolsa Resejde 100 dej Kamchatkadagy gejzerler angarynda Gejzerler magma oshagynan үzdiksiz zhylu kelip turatyn zhanartau belsendiligi bar ajmaktarda kezdesedi Gejzerlerdin syrt pishini kishigirim kiylgan konus alasa zhajpak shunkyr kejde әr tүrinde boluy mүmkin Atkylau үzaktygy ondagan minuttarmen olshenedi tynyshtyk kezeni birneshe minuttan birneshe sagatka nemese kүnderge dejin sozylady Gejzerlerdin komejinen aldymen ystyk bu ogan ilese ondagan metr biiktikke ystyk su atkylajdy Ogan kosa katty kүrkiregen dybys shygady Islandiyada 30 daj Zhana Zelandiyada zhәne t b kezdesedi Gejzerdin ystyk suy үjlerdi zhylyzhajdy zhylytu alu үshin pajdalanylady buynyn biiktigi shamamen 150 metrge dejin zhetedi Gejzer oktyn oktyn ystyk su men bu atkylap turatyn su kozi kajnar bulak Magma oshagynan үzdiksiz zhylu kelip turatyn zhanartaulyk әreketi toktamagan nemese tayauda toktagan ajmaktarda kezdesedi Gejzerdin syrt pishini kishigirim kiylgan konus alasa zhajpak shunkyr kejde or tүrinde boluy mүmkin Atkylau ciklinin oralymynyn uzaktygy turakty Gejzerdi zhүjeli Gejzer ozgermelisin zhүjesiz Gejzer dep atajdy Atkylau ciklinin uzaktygy minuttarmen zhәne ondagan minuttarmen olshenedi tynyshtyk kezeni birneshe minuttan birneshe sagatka nemese kүnderge dejin sozylady Gejzerden lyksyp shygatyn kobinese zhauyn shashynnyn zherge sinuinen pajda bolatyn su birshama taza az mineraldangan 1 2 gramm litr temperaturasy 100 130 S kuramynda hloridter karbonattar kremnezemder basym bolyp keledi Gejzerler Kamchatkada Resej Islandiyada Kanadada AҚSh ta Zhaponiyada Қytajda bar Kamchatkada iri Gejzer zhanartauynyn manynda Gejzernaya oz nin angarynda 1941 zhyly tabyldy Munda barlygy 100 ge zhuyk Gejzer bar En үlken Velikan gejzeri ystyk sudy 40 metr budy birneshe zhүz metr biiktikke dejin atkylajdy Islandiyada 30 ga zhuyk Gejzer bar AҚSh tagy Jellouston ulttyk sayabagynda 200 ge zhuyk Gejzer bar Olardyn en iri ekeui bu men sudy әrbir 53 70 minut zhәne 3 kүndik yrgakpen 40 42 metr biiktikke atkylajdy Zhana Zelandiyada 1904 zhylga dejin bүkil zher zhүzi bojynsha en үlken Vajmangu gejzeri әreket etti Kүshti atkylau kezinde onyn suy 450 metr biiktikke dejin koterilip әr dүrkin sajyn 800 tonnaga zhuyk ystyk su shygyp turdy Gejzerdin pajda boluy zher astynda 100 150 metr terendikte suga toly үngirlerdin kuystardyn zhәne olardy bir birimen bajlanystyratyn arnalardyn boluymen tүsindiriledi Terendegi zhanartau oshagynan keletin kyzudyn әserinen su ysidy onyn temperaturasy kajnau nүktesinen 100 S zhogary bolgandyktan lezde buga ajnalady Budyn kysymy men kүshi zor bolgandyktan үstindegi sudy zhogary laktyryp zher betinde ystyk sudyn үlken fontany pajda bolady bu budaktap shygyp zhatady Gejzerdin buy men ystyk suy turgyn үjlerdi gimarattardy koshethanalardy zhylytuga zhәne elektr kuatyn ondiretin kondyrgylarda pajdalanylady ҚosymshaGejzer 60 m lik biiktikke dejin dүrkin dүrkin ystyk su men bu atkylap turatyn kajnar Gejzer negizinen kazirgi kezdegi zhanartaular taragan atyraptarda pajda bolady AҚSh ta Jellouston sayabagynda 200 ge zhuyk Resejde Kamchatkadagy Gejzer angary 100 ge zhuyk Islandiyada 30 ga zhuyk Zhana Zelandiyada taragan Gejzerdi әreketinin uzaktygyna bajlanysty turakty zhәne turaksyz ozgermeli dep boledi Gejzerlerdin zher astyndagy ystyk sudyn syrtka shapshu mezgili men kүshi әr tүrli bolyp keledi Mysaly Kamchatkadagy bir gejzer әrbir 4 minut sajyn zhumyska kirisedi sondyktan da ony Sagat gejzer dep atagan Al Ellou stoun sayabagyndagy Қart Қyzmetshi sagat sajyn Sharshamas gejzeri әrbir zharty minutta shapshyp turady Gejzer oktyn oktyn ystyk su men bu atkylap turatyn su kozi kajnar bulak Magma oshagynan үzdiksiz zhylu kelip turatyn zhanartaulyk әreketi toktamagan nemese tayauda toktagan ajmaktarda kezdesedi Gejzerdin islandsha geysa saulau shapshu syrt pishini kishigirim kiylgan konus alasa zhajpak shunkyr kejde or tүrinde boluy mүmkin Atkylau ciklinin oralymynyn uzaktygy turakty gejzerdi zhүjeli gejzer ozgermelisin zhүjesiz gejzer dep atajdy Atkylau ciklinin uzaktygy minuttarmen zhәne ondagan minuttarmen olshenedi tynyshtyk kezeni birneshe minuttan birneshe sagatka nemese kүnderge dejin sozylady Gejzerden lyksyp shygatyn kobinese zhauyn shashynnyn zherge sinuinen pajda bolatyn su birshama taza az mineraldangan 1 2 g l temperaturasy 100 1300S kuramynda hloridter karbonattar basym bolyp keledi Kamchatkada iri gejzer zhanartauynyn manynda angarynda 1941 zh tabyldy Munda barlygy zhүzge zhuyk gejzer bar En үlken Velikan gejzeri ystyk sudy 40 m budy birneshe zhүz metr biiktikke dejin atkylatady Islandiyada otyzga zhuyk gejzer bar AҚSh tagy Jellouston ulttyk sayabagynda eki zhүzge zhuyk gejzer bar Olardyn en iri ekeui bu men su әrbir 53 70 minut zhәne үsh kүndik yrgakpen 40 42 m biiktikke atkylajdy Zhana Zelandiyada 1904 zhylga dejin bүkil zher zhүzi bojynsha en үlken Vajmangu gejzeri әreket etti Kүshti atkylau kezinde onyn suy 450 m biiktikke dejin koterilip әr dүrkin sajyn segiz zhүz tonnaga zhuyk ystyk su shygyp turdy Gejzerdin pajda boluy zher astynda 100 150 m terendikte suga toly үngirlerdin kuystardyn zhәne olardy bir birimen bajlanystyratyn arnalardyn boluymen tүsindiriledi Terendegi zhanartau oshagynan keletin kyzudyn әserinen su ysidy onyn temperaturasy kajnau nүktesinen 1000S zhogary bolgandyktan lezde buga ajnalady Budyn kysymy men kүshi zor bolgandyktan үstindegi sudy zhogary shapshytyp zher betinde ystyk sudyn үlken fontany pajda bolady bu budaktap shygyp zhatady Gejzerdin buy men ystyk suy turgyn үjlerdi gimarattardy koshethanalardy zhylytuga zhәne elektr kuatyn ondiretin kondyrgylarda pajdalanylady gejzeri Islandiyaphase of demonstrates primary and secondary and inDerekkozderҚazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi Қ 17 Geologiya Zhalpy redakciyasyn baskargan tүsindirme sozdikter toptamasyn shygaru zhonindegi gylymi baspa bagdarlamasynyn gylymi zhetekshisi pedagogika gylymdarynyn doktory professor Қazakstan Respublikasy Memlekettik syjlygynyn laureaty A Қ Қusajyshov Almaty Mektep baspasy ZhAҚ 2003 248 bet ӀSVN 5 7667 8188 1 ӀSVN 9965 16 512 2 Balalar enciklopediyasy III tom Balalar enciklopediyasy Қazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi Geografiya zhәne geodeziya Almaty Mektep baspasy 2007 zhyl 264 bet ISBN 9965 36 367 6Russko kazahskij tolkovyj geograficheskij slovar Pod obshej redakciej akademika AN KazSSR prof S K Kenesbaeva i kandidata filol nauk A A Abdrahmanova Alma Ata Izd vo Nauka 1966 str 204 Akademiya nauk Kazahskoj SSR Institut yazykoznaniya Sektor fizicheskoj geografii Sostaviteli Zh Aubakirov S Abdrahmanov K Bazarbaev Bul geografiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet