Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бесағаш — Жамбыл облысы Жамбыл ауданындағы ауыл, Бесағаш ауылдық округінің орталығы.
| Ауыл | |
| Бесағаш | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Статусы | Ауылдық округ орталығы |
| Облысы | |
| Ауданы | |
| Ауылдық округ | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 42°48′40″ с. е. 71°26′01″ ш. б. / 42.81111° с. е. 71.43361° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 42°48′40″ с. е. 71°26′01″ ш. б. / 42.81111° с. е. 71.43361° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Климаты | құрғақ қоңыржай-ыстық агроклиматтық белдемде жатыр |
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | ▲2921 адам (2021) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды | 08 |
Бесағаш шекарасы | |
Басқа мағыналар үшін Бесағаш деген бетті қараңыз.Географиялық орны
Аудан орталығы — Аса ауылының оңтүстік-шығысында 37 км-дей жерде.
Халқы
| 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2496 | ▲2921 | 117 | 1254 | ▲1473 | 117,5 | 1242 | ▲1448 | 116,6 |
Ауыл құрғақ қоңыржай-ыстық агроклиматтық белдемде жатыр. Топырағында баялыш, күйреуік, т.б. астық тұқымдас шөптер өседі. Бесағашта шаруа қожалықтары, өндіріс кооперативтері жұмыс істейді. Орта мектеп, клуб, дәрігерлік-амбулаториялық пункт бар. Тұрғындары басқа елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады.
Тарихы
ХҮІІІ-ғасырда Ахмет атты ірі ноғай байы мол дәулетімен атағы шыққан саудагер болған. Ол Қытай, Орта Азия, Қазақстан елдерімен сауда істерін жүргізіп отырған. Ал оның баласы Сәбит 1748 жылы Қазан қаласынан 300 шақырымдай жердегі Бугульма қаласында дүниеге келген. Сәбит Қазан қаласында ер жетіп, әскери жоғары білім алады. Офицер шеніне ие болғаннан кейін лауазымды қызметте жүргенде орыс патшасы халықтың көңілінен шықпайтын әділетсіз жарлық шығарады. Ал ол жарлыққа татар-ноғай халқы мен әскери шендегі татарлар қарсы көтеріліске шығады. Бұл толқуды басу Сәбит Ахметұлына тапсырылып, бүйрық берілген. Ал Сәбит патшаның бүйрығын орындаудан бас тартады. Өз халқыма, өз ұлтыма қару көтере алмаймын, өз ұлтымның ұл-қыздарын қыруға қолым бармайды деп бүйрықты орындаудан бас тартқаннан кейін Сәбит әскери қызметтен шеттетіледі. Бұл 1773-1775 жылдардағы Дон казагы Емельян Пугачевтің көшбасшылығымен ұйыдастырылған көтеріліс кезеңі екенін архив құжаттары көрсетіп отыр. ІІ Екатерина басқарған Патшалық Ресейдің билігіне Еділ-Кама бойындағы халықтармен бірге, Кіші және Орта жүз қазақтарының қарсылық білдіргенін тарихтан жақсы білеміз. Дәл осы оқиға Сәбит Ахметұлының өмірін күрт өзгертті. Императрица ІІ Екатерина саясатының салқыны оның бағытын басқа арнаға бұрылуына мәжбүр етті. Сәбит енді әке жолын қуып сауда ісімен айнылыса бастайды. Сауда жасап жүріп Қазақстанға келеді де мұндағы әкесінің сенімді досы болған Балпық бидің ерекше ықыласына бөленеді. Алматы жеріне келіп қоныстанып, шапырашты руынан шыққан қызға үйленеді. Одан кейін Әулиеата өңіріне келіп қазіргі Басағаштың негізін қалайды. Бұл жерді Сәбиттің 18 киллограмм алтынға сатып алғандығы айтылады. Мұнда Сәбитті және оның ұрпақтарырын қазақ-қырғыздар «Байноғайлар» деп атап кетеді. Сәбит ноғай ұлтының өкілі болатын. Сол кездегі Патшалық Ресейдің солақай саясатының бірі ретінде ноғай халқына қарсы жүргізілген саясатты атауға болады. Ноғай ұлтын құжаттарға жазылдырмай, көрсетілмеуі, Патшалық Ресейдің ноғайларды ұлт ретінде жою саясатының ендігі бір көрінісі етін. Сәбиттің 4 ұл, 4 қызының ішіндегі ең атақтысы, Байзақ батырдың досы Ескендір бай болатын. Оның мұнда мешіт, медресе, мектеп салдырғаны белгілі. Оның асқан байлығы туралы деректер жетерлік.
Ескендірдің байлығын сынамақ болған орыс көпесі Седовқа ол қағаз ақшамен бір самаурын шай қайнатып бергендігі және тағы да басқа мәліметтер ауызша деректерде айтылады. Ташкент қаласындағы «Бесағаш» базарын Сәбит пен Ескендір салдырғандығын да растауға болады. Ескендір байдың Тараздағы сауда керуені жүрген көше Кеңес үкіметі тұсында Бесағаш деп аталған. Бүгінгі күні де сол көшенің біраз бөлігі Бесағаш деген атауын сақтаған. Сонымен, қазақ жеріне келген Сәбит пен оның серіктері қазіргі Бесағаштың негізін қалайды. Осыдан бастап Бесағаш ноғайларының тарихы басталады. Кеңес дәуірінде ноғай ұлтын паспортқа яғни жеке басты растайтын құжаттарға жазбауына байланысты Бесағаштағы ноғайлардың жартысы татар, енді бір бөлігі қазақ деп ұлттарын көрсетіп жаздыртқан. Бесағаш ноғайлары.
Кеңес үкіметі тұсында мұндағы ноғайларды татармен шатастырып, татар деп атағандар да болды. Бұл ноғай мен татарды бір ұлт деп қате ойлаған ойдан туындаса керек. Жамбыл облысының "Тілдерді дамыту басқармасының" қолдауымен 2007 жылы жарық көрген «Жамбыл облысының топонимикалық атауларының анықтамалығында» Бесағаш ауылына берілген сипаттамада «ноғайлардың келіп қоныстануымен ауыл Бесағаш деп аталған» - деген тұжырым жасалған.
Кеңес дәуірінде
Ауыл атауы бұрынырақта "Ильич" атанған Бесағаш ауылында тәжірбие станциясы болған, онда жаңа сұрыпты дақылдар шығару үшін жүгері, бидай, алма, жүзім, қызанақ сияқты дақылдарға зерттеулер жүргізілген.
Дереккөздер
- 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- Жамбыл облысының топономикалық атауларының анықтамалығы
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Besagash Zhambyl oblysy Zhambyl audanyndagy auyl Besagash auyldyk okruginin ortalygy AuylBesagashӘkimshiligiEl Қazakstan ҚazakstanStatusyAuyldyk okrug ortalygyOblysyZhambylAudanyZhambylAuyldyk okrugBesagashTarihy men geografiyasyKoordinattary42 48 40 s e 71 26 01 sh b 42 81111 s e 71 43361 sh b 42 81111 71 43361 G O Ya Koordinattar 42 48 40 s e 71 26 01 sh b 42 81111 s e 71 43361 sh b 42 81111 71 43361 G O Ya Klimatykurgak konyrzhaj ystyk agroklimattyk beldemde zhatyrUakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny 2921 adam 2021 Sandyk identifikatorlaryAvtomobil kody08Besagash BesagashBesagash shekarasy Baska magynalar үshin Besagash degen betti karanyz Geografiyalyk ornyAudan ortalygy Asa auylynyn ontүstik shygysynda 37 km dej zherde HalkySany 2009 2021 2009 2021 2021 2009 ga pajyzben Erler 2009 Erler 2021 2021 2009 ga pajyzben Әjelder 2009 Әjelder 2021 2021 2009 ga pajyzben2496 2921 117 1254 1473 117 5 1242 1448 116 6 Auyl kurgak konyrzhaj ystyk agroklimattyk beldemde zhatyr Topyragynda bayalysh kүjreuik t b astyk tukymdas shopter osedi Besagashta sharua kozhalyktary ondiris kooperativteri zhumys istejdi Orta mektep klub dәrigerlik ambulatoriyalyk punkt bar Turgyndary baska eldi mekendermen avtomobil zholy arkyly katynasady TarihyHҮIII gasyrda Ahmet atty iri nogaj bajy mol dәuletimen atagy shykkan saudager bolgan Ol Қytaj Orta Aziya Қazakstan elderimen sauda isterin zhүrgizip otyrgan Al onyn balasy Sәbit 1748 zhyly Қazan kalasynan 300 shakyrymdaj zherdegi Bugulma kalasynda dүniege kelgen Sәbit Қazan kalasynda er zhetip әskeri zhogary bilim alady Oficer shenine ie bolgannan kejin lauazymdy kyzmette zhүrgende orys patshasy halyktyn konilinen shykpajtyn әdiletsiz zharlyk shygarady Al ol zharlykka tatar nogaj halky men әskeri shendegi tatarlar karsy koteriliske shygady Bul tolkudy basu Sәbit Ahmetulyna tapsyrylyp bүjryk berilgen Al Sәbit patshanyn bүjrygyn oryndaudan bas tartady Өz halkyma oz ultyma karu kotere almajmyn oz ultymnyn ul kyzdaryn kyruga kolym barmajdy dep bүjrykty oryndaudan bas tartkannan kejin Sәbit әskeri kyzmetten shettetiledi Bul 1773 1775 zhyldardagy Don kazagy Emelyan Pugachevtin koshbasshylygymen ujydastyrylgan koterilis kezeni ekenin arhiv kuzhattary korsetip otyr II Ekaterina baskargan Patshalyk Resejdin biligine Edil Kama bojyndagy halyktarmen birge Kishi zhәne Orta zhүz kazaktarynyn karsylyk bildirgenin tarihtan zhaksy bilemiz Dәl osy okiga Sәbit Ahmetulynyn omirin kүrt ozgertti Imperatrica II Ekaterina sayasatynyn salkyny onyn bagytyn baska arnaga buryluyna mәzhbүr etti Sәbit endi әke zholyn kuyp sauda isimen ajnylysa bastajdy Sauda zhasap zhүrip Қazakstanga keledi de mundagy әkesinin senimdi dosy bolgan Balpyk bidin erekshe ykylasyna bolenedi Almaty zherine kelip konystanyp shapyrashty ruynan shykkan kyzga үjlenedi Odan kejin Әulieata onirine kelip kazirgi Basagashtyn negizin kalajdy Bul zherdi Sәbittin 18 killogramm altynga satyp algandygy ajtylady Munda Sәbitti zhәne onyn urpaktaryryn kazak kyrgyzdar Bajnogajlar dep atap ketedi Sәbit nogaj ultynyn okili bolatyn Sol kezdegi Patshalyk Resejdin solakaj sayasatynyn biri retinde nogaj halkyna karsy zhүrgizilgen sayasatty atauga bolady Nogaj ultyn kuzhattarga zhazyldyrmaj korsetilmeui Patshalyk Resejdin nogajlardy ult retinde zhoyu sayasatynyn endigi bir korinisi etin Sәbittin 4 ul 4 kyzynyn ishindegi en ataktysy Bajzak batyrdyn dosy Eskendir baj bolatyn Onyn munda meshit medrese mektep saldyrgany belgili Onyn askan bajlygy turaly derekter zheterlik Eskendirdin bajlygyn synamak bolgan orys kopesi Sedovka ol kagaz akshamen bir samauryn shaj kajnatyp bergendigi zhәne tagy da baska mәlimetter auyzsha derekterde ajtylady Tashkent kalasyndagy Besagash bazaryn Sәbit pen Eskendir saldyrgandygyn da rastauga bolady Eskendir bajdyn Tarazdagy sauda kerueni zhүrgen koshe Kenes үkimeti tusynda Besagash dep atalgan Bүgingi kүni de sol koshenin biraz boligi Besagash degen atauyn saktagan Sonymen kazak zherine kelgen Sәbit pen onyn serikteri kazirgi Besagashtyn negizin kalajdy Osydan bastap Besagash nogajlarynyn tarihy bastalady Kenes dәuirinde nogaj ultyn pasportka yagni zheke basty rastajtyn kuzhattarga zhazbauyna bajlanysty Besagashtagy nogajlardyn zhartysy tatar endi bir boligi kazak dep ulttaryn korsetip zhazdyrtkan Besagash nogajlary Kenes үkimeti tusynda mundagy nogajlardy tatarmen shatastyryp tatar dep atagandar da boldy Bul nogaj men tatardy bir ult dep kate ojlagan ojdan tuyndasa kerek Zhambyl oblysynyn Tilderdi damytu baskarmasynyn koldauymen 2007 zhyly zharyk korgen Zhambyl oblysynyn toponimikalyk ataularynyn anyktamalygynda Besagash auylyna berilgen sipattamada nogajlardyn kelip konystanuymen auyl Besagash dep atalgan degen tuzhyrym zhasalgan Kenes dәuirindeAuyl atauy burynyrakta Ilich atangan Besagash auylynda tәzhirbie stanciyasy bolgan onda zhana surypty dakyldar shygaru үshin zhүgeri bidaj alma zhүzim kyzanak siyakty dakyldarga zertteuler zhүrgizilgen Derekkozder2021 zhylgy ulttyk halyk sanagynyn korytyndylary Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 Zhambyl oblysynyn toponomikalyk ataularynyn anyktamalygy