Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бадам (лат. Prunus dulcis, бұрын — Prunus amygdalus немесе Amygdalus communis) - раушангүлділер тұқымдасына жататын жеміс (бадам жаңғағы) ағашы не әсемдік үшін өсірілетін бұта.
| Бадам | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| ||||||||||
| Prunus dulcis () (1967) |
Таралуы
Ауа райы бір қалыпты жылы болатын және субтропиктік аймақта, Орта Азия мен Монголияда, Қытайдың орталық таулы аудандарында бадамның 40-қа жуық жабайы түрі өседі. КСРО-да мұның 16 түрі бар, оның екеуі жеміс үшін өсіріледі.
Биологиялық сипаттамасы
Бадам - жылу мен жарық сүйгіш әсемдік, қуаңшылық пен аязға да төземдінің өзі қыста 26-27°С суыққа тәзеді, ал шырын жүрген кезде гүл жаратын бүрі 19°С суықта тіршілігің тоқтатады. Сондай-ақ гүл жаруы аяқталар кездегі 2°С, ал жеміс салар кездегі 1°С суықтық бадамның одан әрі өсуіне зор зиян тигізеді. Далалық Бадам ерте гүлдейтін бұта,әсемдік үшін өсіріледі. Қарапайым бадамның биіктігі 6-10 м,жемісі тәтті не қышқылтым, дәнінде 72 % майы бар. Дәні тағам өнеркәсібінде, майы дәрі дайындау үшін пайдаланылады. Бадамды тұқымынан өсіруге не вегетативтік жолмен көбейтуге болады. Оны бақта қатар аралығын 6Х9, ңайтқыш шашылып, топырағы өнделеді, өсімдік зиянкестері мен кеселіне қарсы шаралар жүргізіледі. Бадамның көп тараған сорттары: Десертный, Ялтинский, Никитинский-62, Лангедок (Оңт. Франциядан әкелінді), Дрейк, Нонпарель (Калифорниядан әкелінді), Никитский урожайный, Чуянгинский - 51, Р.Консайский-565.
Синонимдар
- Amygdalus communis
- Amygdalus dulcis
- Prunus amygdalus
- Prunus communis ()
Өндіруі
| Әлемде өндіру көлемі жылдар бойынша (мың тонна) | |
|---|---|
| 1965 | 615 |
| 1970 | 687 |
| 1975 | 762 |
| 1980 | 926 |
| 1985 | 1152 |
| 1990 | 1321 |
| 1995 | 1019 |
| 2000 | 1468 |
| 2005 | 1839 |
| 2006 | 1999 |
| 2007 | 2215 |
| 2008 | 2435 |
| 2009 | 2362 |
| 2010 | 2539 |
| 2011 | 2005 |
| 15 ең ірі бадам өндіретін ел және өндіру көлемі (мың тонна) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ел | 1985 | 1995 | 2005 | 2009 | 2010 | 2011 |
 АҚШ | 352 | 276 | 703 | 1162 | 1414 | 731 |
 Испания | 287 | 159 | 218 | 282 | 221 | 212 |
 Иран | 59 | 79 | 109 | 128 | 158 | 168 |
 Италия | 105 | 90 | 118 | 114 | 108 | 105 |
 Марокко | 30 | 45 | 70 | 104 | 102 | 131 |
 Сирия | 34 | 34 | 229 | 97 | 73 | 130 |
 Тунис | 51 | 35 | 43 | 60 | 52 | 61 |
 Түркия | 38 | 37 | 45 | 55 | 55 | 70 |
 Алжир | 10 | 20 | 45 | 47 | 39 | 50 |
 Грекия | 57 | 57 | 48 | 44 | 33 | 30 |
 Ауғанстан | 9 | 9 | 15 | 43 | 56 | 61 |
 Қытай | 13 | 19 | 25 | 35 | 38 | 42 |
 Ливан | 7 | 28 | 28 | 30 | 28 | 36 |
 Пәкістан | 28 | 49 | 23 | 26 | 22 | 21 |
| Ливан | 15 | 27 | 25 | 25 | 30 | 38 |
 |  |  |  |
| Жалпы түрі | Жапырақтары мен жемісі | Гүлдері | Дәндері |
Дереккөздер
- Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 2 том
![image]()
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Бадам (өсімдік)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Badam lat Prunus dulcis buryn Prunus amygdalus nemese Amygdalus communis raushangүldiler tukymdasyna zhatatyn zhemis badam zhangagy agashy ne әsemdik үshin osiriletin buta BadamDүniesi ӨsimdikterBolimi Zhabyk tukymdylarTaby Қos zharnaktylarTukymdasy Tegi Prunus dulcis 1967 TaraluyAua rajy bir kalypty zhyly bolatyn zhәne subtropiktik ajmakta Orta Aziya men Mongoliyada Қytajdyn ortalyk tauly audandarynda badamnyn 40 ka zhuyk zhabajy tүri osedi KSRO da munyn 16 tүri bar onyn ekeui zhemis үshin osiriledi Biologiyalyk sipattamasyBadam zhylu men zharyk sүjgish әsemdik kuanshylyk pen ayazga da tozemdinin ozi kysta 26 27 S suykka tәzedi al shyryn zhүrgen kezde gүl zharatyn bүri 19 S suykta tirshiligin toktatady Sondaj ak gүl zharuy ayaktalar kezdegi 2 S al zhemis salar kezdegi 1 S suyktyk badamnyn odan әri osuine zor ziyan tigizedi Dalalyk Badam erte gүldejtin buta әsemdik үshin osiriledi Қarapajym badamnyn biiktigi 6 10 m zhemisi tәtti ne kyshkyltym dәninde 72 majy bar Dәni tagam onerkәsibinde majy dәri dajyndau үshin pajdalanylady Badamdy tukymynan osiruge ne vegetativtik zholmen kobejtuge bolady Ony bakta katar aralygyn 6H9 najtkysh shashylyp topyragy ondeledi osimdik ziyankesteri men keseline karsy sharalar zhүrgiziledi Badamnyn kop taragan sorttary Desertnyj Yaltinskij Nikitinskij 62 Langedok Ont Franciyadan әkelindi Drejk Nonparel Kaliforniyadan әkelindi Nikitskij urozhajnyj Chuyanginskij 51 R Konsajskij 565 SinonimdarAmygdalus communis Amygdalus dulcis Prunus amygdalus Prunus communis ӨndiruiӘlemde ondiru kolemi zhyldar bojynsha myn tonna 1965 6151970 6871975 7621980 9261985 11521990 13211995 10192000 14682005 18392006 19992007 22152008 24352009 23622010 25392011 200515 en iri badam ondiretin el zhәne ondiru kolemi myn tonna El 1985 1995 2005 2009 2010 2011 AҚSh 352 276 703 1162 1414 731 Ispaniya 287 159 218 282 221 212 Iran 59 79 109 128 158 168 Italiya 105 90 118 114 108 105 Marokko 30 45 70 104 102 131 Siriya 34 34 229 97 73 130 Tunis 51 35 43 60 52 61 Tүrkiya 38 37 45 55 55 70 Alzhir 10 20 45 47 39 50 Grekiya 57 57 48 44 33 30 Auganstan 9 9 15 43 56 61 Қytaj 13 19 25 35 38 42 Livan 7 28 28 30 28 36 Pәkistan 28 49 23 26 22 21 Livan 15 27 25 25 30 38Zhalpy tүri Zhapyraktary men zhemisi Gүlderi DәnderiDerekkozderҚazak Sovet enciklopediyasy Bas redaktory M Қ Қarataev Almaty 1972 2 tomOrtakkorda bugan katysty mediafajldar bar Badam osimdik