Абд әл-Қадыр

Абд әл-Қадыр (Абд әл-Қадар (Кадир), Насыр-ад-дин ибн Мұхиддин әл-Хасани араб.: عبد القادر الجزائري‎; (06.09.1808 — 25.05.1883, Дамаск) — Алжир халқының Франция отаршыларына қарсы күресінің (1832 — 1847) көсемі, қолбасшы, ғалым, ақын.

• Алжир халқы 1832 ж. АБД ул-ҚАДЫР-ды сұлтан, кейін әмір сайлады.
• 1832 — 1834 жылдардағы француздарға қарсы көтерілісте үлкен жеңістерге жетті. Франция 2 жылға бейбіт бітім жасауға мәжбүр болды.

Абд ул-Қадыр Дамаскіде

Алжирдің ішкі бөлігінде әмірлік құрылды. АБД ул-ҚАДЫР елде реформа жүргізіп, мектептер аштырды, сирек кітаптар мен қолжазбаларды жинатты, тұрақты армия құрды, бекіністер салдырып, қару-жарақ жасаттырды.

• 1835 ж. қайта жанданған соғыста француз әскерлері тағы жеңіліс тапты.
• 1837 ж. 30 мамырда әмір билігіне Алжир жерін түгел дерлік қайтаруға мәжбүр болған шартқа қол қойды.
• 1843 ж. француздар келісімді бұзып, Алжирге қайта шабуыл жасады.
• 1847 ж. олар Алжир жерін түгелдей басып алды.
• АБД ул-ҚАДЫР 1847 — 1852 ж. Францияда тұтқында болды. Босағаннан кейін Дамаскіде тұрды.
• Дамаскіде 1860 ж. француз жансыздары ұйымдастырған христиандарға қарсы бүлікте АБД ул-ҚАДЫР жауласқан екі жақты арашалап, 1,5 мың христианның өмірін аман алып қалды. Бұл үшін оны Франция үкіметі Құрметті Легионның үлкен кресімен, Ресей Ақ Қыран орденімен марапаттады.

Дереккөздер

1. Қазақ ұлттық энциклопедиясы