Абай — Қарағанды облысындағы қала, Абай ауданының орталығы (1997 жылдан).
Қала | |
Абай | |
Әкімшілігі | |
---|---|
Ел | |
Статусы | аудан орталығы |
Облысы | |
Ауданы | |
Әкімі | Оспанов Сәбит Тимишевич |
Тарихы мен географиясы | |
Координаттары | 49°38′ с. е. 72°51′ ш. б. / 49.633° с. е. 72.850° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°38′ с. е. 72°51′ ш. б. / 49.633° с. е. 72.850° ш. б. (G) (O) (Я) |
Құрылған уақыты | 1949 |
Бұрынғы атаулары | Шерубайнұра |
Қала статусы | 1961 |
Жер аумағы | 200 км² |
Орталығының биiктігі | 504 м |
Уақыт белдеуі | UTC+5:00 |
Тұрғындары | |
Тұрғыны | 28 560 адам (2023) |
Сандық идентификаторлары | |
Телефон коды | +7 +7 72131 |
Пошта индексі | 100101 |
Автомобиль коды | 09 |
abay-akimat-karaganda.kz | |
Абай шекарасы | |
Ортаққордағы санаты: Абай |
Тарихы
Қала негізі Қарағанды көмір алабының батыс телімдерінің игерілуіне байланысты 1949 жылы Шерубайнұра кенті ретінде қаланған. 1961 жылы қалаға айналған.
Халқы
2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
25550 | ▲28602 | 111,9 | 12029 | ▲13883 | 115,4 | 13521 | ▲14719 | 108,9 |
Экономикасы
Біздің мемлекетімізде болған қоғамдық-саяси өмірдегі өзгерістер қаланың өміріне де өз әсерін тигізді. Нарыққа өтер тұста бүкіл еліміздегі тәрізді Абай ауданы да қиындықты бастан кешті. Ауданның көлемі қазір 653 мың гектар. Халық санағының мәліметіне сәйкес ауданда 57,3 мың адам тұрады, оның 28,3 мыңы қалалықтар, 29 мыңы ауылдықтар. Нарықтың қиын кезінде көптеген мекемелер мен кәсіпорындар жабылды. Бұрынғы 4 шахтадан біреуі ғана қалды. Басқадай кәсіпорындар мен құрылыс-монтаж ұйымдарының өнімдеріне сұраныс болмай қалды.
Оның есесіне ауданда шағын және орта бизнес жақсы дамып келеді. Қазір мұнда ірі бизнестің жеті, орта бизнестің 36, шағын бизнестің 127-і кәсіпорны жұмыс жасайды. Бұлардың ішінде ырғақты жұмыс істеп жатқан «Қазақмыс» корпорациясының «Абай жылу жүйесі» ЖШС, , жоғары коксты көмірді байытатын «Восточная» байыту фабрикасы, «Тексти-Лайн» ЖШС-ін айтуға болады. Жеке меншік кәсіпорындардың ішінде «Эдельвейс» өндірістік кооперативі, агроөндірістік ұн комбинаты, «Медео» ЖШС-ларын ерекше атап өткен жөн.
Инфрақұрылым
Ауданда қазір 39 мектеп бар. Абай спорт мектебінің спортшылары республикалық қана емес, әлемдік жарыстарда жүлде алып жүр. 1980 жылы ұйымдастырылған Абай Құнанбаевтың мұражайы қаланың мақтанышы ғана емес, мәдени-рухани орталықтың бірі болып отыр. Денсаулық сақтау саласына да ерекше көңіл бөлініп келеді. Ауданда 3 емхана, 2 аурухана, 11 селолық фельдшерлік амбулатория, 22 фельдшерлік-акушерлік пункт, 13 дәріхана, 2 туберкулезге қарсы диспансер халыққа медициналық қызмет көрсетіп келеді.
1966 ж. құрылған Олимпиадалық резервтегі балалар мен жасөспірімдердің мамандандырылған мектебі бокстан Еуропа чемпионы С. Нұрқазовты, халықаралық спорт шеберлері Б. Аманбаев, Д. Мұңайтпасов, Әлем чемпионы С. Сәпиевті даярлады. Мұнда Абай Құнанбаевтың әдеби-мемориалдық мұражайы бар. Қапаның орталық бөлігінде Абай ескерткіші орнатылған. Қарағанды—Жезқазған—Қызылорда автомобиль жолы, Қарабас кентінің жанынан Жартас су құбыры өтеді. Ең жақын Қарабас темір жол стансасы 7 км жерде.
Тағы қараңыз
- Абай (шахта)
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
- Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9
- Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Abaj Қaragandy oblysyndagy kala Abaj audanynyn ortalygy 1997 zhyldan ҚalaAbajӘkimshiligiEl Қazakstan ҚazakstanStatusyaudan ortalygyOblysyҚaragandyAudanyAbajӘkimiOspanov Sәbit TimishevichTarihy men geografiyasyKoordinattary49 38 s e 72 51 sh b 49 633 s e 72 850 sh b 49 633 72 850 G O Ya Koordinattar 49 38 s e 72 51 sh b 49 633 s e 72 850 sh b 49 633 72 850 G O Ya Қurylgan uakyty1949Buryngy ataularySherubajnuraҚala statusy1961Zher aumagy200 km Ortalygynyn biiktigi504 mUakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny28 560 adam 2023 Sandyk identifikatorlaryTelefon kody 7 7 72131Poshta indeksi100101Avtomobil kody09abay akimat karaganda kz kaz orys Abaj AbajAbaj shekarasyOrtakkordagy sanaty Abaj Baska magynalar үshin Abaj degen betti karanyz TarihyTeuilsizdikke 10 zhyl koshesi Қala negizi Қaragandy komir alabynyn batys telimderinin igeriluine bajlanysty 1949 zhyly Sherubajnura kenti retinde kalangan 1961 zhyly kalaga ajnalgan HalkySany 2009 2021 2009 2021 2021 2009 ga pajyzben Erler 2009 Erler 2021 2021 2009 ga pajyzben Әjelder 2009 Әjelder 2021 2021 2009 ga pajyzben25550 28602 111 9 12029 13883 115 4 13521 14719 108 9EkonomikasyAbaj koshesi Bizdin memleketimizde bolgan kogamdyk sayasi omirdegi ozgerister kalanyn omirine de oz әserin tigizdi Narykka oter tusta bүkil elimizdegi tәrizdi Abaj audany da kiyndykty bastan keshti Audannyn kolemi kazir 653 myn gektar Halyk sanagynyn mәlimetine sәjkes audanda 57 3 myn adam turady onyn 28 3 myny kalalyktar 29 myny auyldyktar Naryktyn kiyn kezinde koptegen mekemeler men kәsiporyndar zhabyldy Buryngy 4 shahtadan bireui gana kaldy Baskadaj kәsiporyndar men kurylys montazh ujymdarynyn onimderine suranys bolmaj kaldy Ortalyk alan Onyn esesine audanda shagyn zhәne orta biznes zhaksy damyp keledi Қazir munda iri biznestin zheti orta biznestin 36 shagyn biznestin 127 i kәsiporny zhumys zhasajdy Bulardyn ishinde yrgakty zhumys istep zhatkan Қazakmys korporaciyasynyn Abaj zhylu zhүjesi ZhShS zhogary koksty komirdi bajytatyn Vostochnaya bajytu fabrikasy Teksti Lajn ZhShS in ajtuga bolady Zheke menshik kәsiporyndardyn ishinde Edelvejs ondiristik kooperativi agroondiristik un kombinaty Medeo ZhShS laryn erekshe atap otken zhon InfrakurylymOrtalyk alan Kenshiler Medeniet үji Audanda kazir 39 mektep bar Abaj sport mektebinin sportshylary respublikalyk kana emes әlemdik zharystarda zhүlde alyp zhүr 1980 zhyly ujymdastyrylgan Abaj Қunanbaevtyn murazhajy kalanyn maktanyshy gana emes mәdeni ruhani ortalyktyn biri bolyp otyr Densaulyk saktau salasyna da erekshe konil bolinip keledi Audanda 3 emhana 2 auruhana 11 selolyk feldsherlik ambulatoriya 22 feldsherlik akusherlik punkt 13 dәrihana 2 tuberkulezge karsy dispanser halykka medicinalyk kyzmet korsetip keledi 1966 zh kurylgan Olimpiadalyk rezervtegi balalar men zhasospirimderdin mamandandyrylgan mektebi bokstan Europa chempiony S Nurkazovty halykaralyk sport sheberleri B Amanbaev D Munajtpasov Әlem chempiony S Sәpievti dayarlady Munda Abaj Қunanbaevtyn әdebi memorialdyk murazhajy bar Қapanyn ortalyk boliginde Abaj eskertkishi ornatylgan Қaragandy Zhezkazgan Қyzylorda avtomobil zholy Қarabas kentinin zhanynan Zhartas su kubyry otedi En zhakyn Қarabas temir zhol stansasy 7 km zherde Tagy karanyzAbaj shahta DerekkozderҚazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga 2021 zhylgy ulttyk halyk sanagynyn korytyndylary Abaj Enciklopediya Almaty Қazak enciklopediyasynyn Bas redakciyasy Atamura baspasy ISBN 5 7667 2949 9 Қaragandy Қaragandy oblysy Enciklopediya Almaty Atamura 2006 ISBN 9965 34 515 5