Абай ауданы Қарағанды облысының орталық бөлігіндегі әкімшілік бөлініс 1973 жылы құрылған Алғашында Мичурин ауданы болып

Абай ауданы — Қарағанды облысының орталық бөлігіндегі әкімшілік бөлініс. 1973 жылы құрылған. Алғашында "Мичурин ауданы" болып, 1997 жылдан Абай ауданы аталады. Жер аумағы 6,5 мың км². Аудан орталығы – Абай қаласы.

Әкімшілігі
Қазақстан ауданы
Абай ауданы
Облысы	Қарағанды облысы
Аудан орталығы	Абай
Ауылдық округтер саны	11
Кенттік әкімдіктер саны	3
Қалалық әкімдіктер саны	1
Ауыл саны	31
Қала саны	1
Әкімі	Сәбит Темешұлы Оспанов
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Абай қаласы, Жеңіс даңғылы, №3
Тарихы мен географиясы
Координаттары	49°37′52″ с. е. 72°50′17″ ш. б. / 49.63111° с. е. 72.83806° ш. б. / 49.63111; 72.83806 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 49°37′52″ с. е. 72°50′17″ ш. б. / 49.63111° с. е. 72.83806° ш. б. / 49.63111; 72.83806 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	1973
Жер аумағы	6,5 мың км²
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	59 000 адам (2023)
Ұлттық құрамы	қазақтар (40,99%), орыстар (39,21%), украиндар (5,07%), татарлар (3,62%), немістер (3,3%), беларустар (1,67%), басқа ұлт өкілдері (6,14%)
Сандық идентификаторлары
Пошта индексі	100100-100118
Автомобиль коды	09
Абай ауданының әкімдігі

Басқа мағыналар үшін Абай ауданы деген бетті қараңыз.

Географиялық орны, жер бедері

Аудан батысында Нұра ауданымен, солтүстігінде Бұқар жырау ауданымен және Қарағанды, Шахтинск, Саран қалаларымен, оңтүстігінде Шет және Ұлытау облысының Жаңаарқа аудандарымен шектеседі.

Аудан Сарыарқаның орта тұсында, қуаң дала белдемінде орналасқан. Батыс бөлігі аласа белесті, жазық. Тек Ақшоқы (588 м), Қоянды (725 м) сияқты аласа шоқылар кездеседі. Шығысы ұсақ төбелі (орташа биікт. 600 – 800 м). Кен байлықтарынан тас көмір, барит, әктас, т.б. құрылыс материалдары кездеседі.

Тарихы

Абай ауданы 1973 жылы 21 наурызда Мичурин ауданы атауымен құрылды. Орталығы Топар кенті болып, құрамына Абай қалалық кеңесінің Топар, Южный кенттері мен Тельман ауданының Ақбастау, Дзержинский, Ильич, Қарағанды, Көксу, Самар, Топар ауылдық кеңестері енді. Сол жылы Топар ауылдық кеңесі Құлаайғыр ауылдық кеңесі болып өзгертіліп, Мичурин және Құрма ауылдық кеңестері құрылды.

1981 жылы құрылған Ертіс-Қарағанды-Жезқазған каналының құрылысшылар кентіне Изумрудный атауы берілді.

1997 жылы 23 мамырда аудан орталығы Топар кентінен Абай қаласына көшіріліп, Мичурин ауданының атауы Абай ауданы болып өзгертілді.

2016 жылы Бұқар жырау ауданының Дубов ауылдық округі Абай ауданына берілді.

Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі

Климаты тым континенттік, қысы суық қары аз, жазы ыстық, құрғақ. Қаңтарда ауаның орташа температурасы –15 – 16°С, шілдеде 20 – 21°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 250 – 350 мм. Нұра, Шерубайнұра өзендері мен олардың салалары – Есен, Соқыр осы аудан аумағынан өтеді. Сасықкөл, Сопақсор, Сарыбұлақ, Шұбаркөл, Шұбар, Шерубайнұра, Ынтымақ, т.б. көлдер мен бөгендер бар. Ауданның шығысы қара қоңыр, батысы ашық қоңыр, сортаң топырақты болып келеді. Өсімдіктерден селеу, бетеге, жусан, өзен және тау аңғарларында қызғылт боз, қыраттарда қараған, тобылғы, т.б. өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қарсақ, суыр, атжалман, ондатр мекендейді. Суларында табан, мөңке, оңғақ, нәлім, алабұға, торта, шортан, аққайран өседі.

Өнеркәсібі мен шаруашылығы

Ауданда өнеркәсіп ерте дамыған. 1863 – 1917 жылдары аудан жерінде Орталық Қазақстандағы алғашқы өнеркәсіп орындарының бірі – Спасск мыс балқыту зауыты жұмыс істеді. 1974 жылдан ауданда "За коммунистический труд" газеті шығарылды. Абай ауданында көмір өндіретін 5 шахта, «Шығыс» кен байыту фабрикасы, темір-бетон бұйымдар зауыттары, құрылыс материалдары мен құралымдар комбинаты, тігін фабрикасы, нан зауыттары, тұрмыстық қызмет көрсету комбинаттары, құрылыс және көлік мекемелері; «Испат Кармет» АҚ-ның шикізат базасы, әктас кеніші бар. Ауыл шаруашылығы кәсіпорындары ет, сүт, жұмыртқа, картоп, көкөніс өндіруге бейімделген. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жер аумағы 611,7 мың га (2006). Оның 48%-ына дәнді дақылдар, 3%-ына картоп пен көкөніс, 49%-ына жемшөп дақылдары егіледі. Мал шаруашылығы саласы бойынша ірі қара, жылқы, құс өсіру мен 8 кәсіпорын, 1 құс фабрикасы, 1 арнайы шаруашылық бірлестігі, агрофирма-техникум шұғылданады. Аудан аумағы арқылы Қарағанды – Шу темір жолы, Астана – Қарағанды – Алматы, Қарағанды – Атасу – Жезқазған автомобиль жолдары өтеді.

Халқы

1979	1989	1999	2009	2021
32215	▲36892	▲65306	▼53214	▲59241

Тұрғындары 73 760 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 39,53%, орыстар – 40,20%, украиндар – 5,40%, немістер – 3,38%, татарлар – 3,67%, беларустар – 1,78%, башқұрттар – 0,80%, шешендер – 0,72%, әзербайжандар – 0,75%, корейлер – 0,50%, поляктар – 0,34%, чуваштар – 0,21%, латыштар – 0,27%, молдовандар – 0,27%, өзбектер – 0,39%, мордвалар – 0,17%, гректер – 0,40%, басқа ұлт өкілдері – 1,57%.

Әкімшілік бөлінісі

32 елді мекен 1 қалалық, 3 кенттік әкімдік пен 11 ауылдық округке біріктірілген:

Халқының саны (2009, 2021)
Ауылдық округтері	2009	2021	2021 2009-ға пайызбен	Ерлер 2009	Ерлер 2021	2021 2009-ға пайызбен	Әйелдер 2009	Әйелдер 2021	2021 2009-ға пайызбен
Абай қалалық әкімдігі	25550	▲28602	111,9	12029	▲13883	115,4	13521	▲14719	108,9
Ақбастау ауылдық округі	579	▼481	83,1	286	▼252	88,1	293	▼229	78,2
Дзержинский ауылдық округі	1246	▼929	74,6	621	▼485	78,1	625	▼444	71
Дубов ауылдық округі	3993	▼3702	92,7	1911	▼1805	94,5	2082	▼1897	91,1
Есенгелді ауылдық округі	1025	▼847	82,6	532	▼438	82,3	493	▼409	83
Ильич ауылдық округі	1264	▼1122	88,8	639	▼582	91,1	625	▼540	86,4
Көксу ауылдық округі	1899	▲2165	114	878	▲888	101,1	1021	▲1277	125,1
Қарабас кенттік әкімдігі	2484	▲3122	125,7	1236	▲2006	162,3	1248	▼1116	89,4
Қарағанды ауылдық округі	1736	▼1690	97,4	857	▲860	100,4	879	▼830	94,4
Құлаайғыр ауылдық округі	1668	▼1640	98,3	824	▲845	102,5	844	▼795	94,2
Құрма ауылдық округі	1507	▼1407	93,4	758	▼705	93	749	▼702	93,7
Мичурин ауылдық округі	1334	▼1188	89,1	671	▼606	90,3	663	▼582	87,8
Самар ауылдық округі	1205	▼933	77,4	592	▼470	79,4	613	▼463	75,5
Топар кенттік әкімдігі	9314	▲9329	100,2	4345	▼4340	99,9	4969	▲4989	100,4
Южный кенттік әкімдігі	2403	▼2084	86,7	1185	▼1023	86,3	1218	▼1061	87,1
ЖАЛПЫ САНЫ	57207	▲59241	103,6	27364	▲29188	106,7	29843	▲30053	100,7

Дереккөздер

Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
Қарағанды облысының әкімшілік-аумақтық құрылысының тарихы бойынша анықтамалық (29 шілде 1936 ж. - 1 қаңтар 2006 ж.)
“Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
Ресей империясы, КСРО халық санақтары
ҚР халық санақтары
2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары

[1] Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)

[2] Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)

[3] Қарағанды облысының әкімшілік-аумақтық құрылысының тарихы бойынша анықтамалық (29 шілде 1936 ж. - 1 қаңтар 2006 ж.)

[4] “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9

[5] Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8

[6] Ресей империясы, КСРО халық санақтары

[7] ҚР халық санақтары

[8] 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары