Іле Қазақ аутономиялық облысы

 Басқа мағыналар үшін Іле деген бетті қараңыз.

Іле Қазақ автономиялық облысы ((төте жазу): ىله قازاق اۆتونوميالىق وبلىسى‎, ұйғ. ئىلى قازاق ئاپتونوم ۋىلايىتى / Ili Qazaq aptonom wilayiti, қыт. 伊犁哈薩克自治州, пінин: Yīlí Hāsàkè zìzhìzhōu) — Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданына кіретін Қытайдың автономия ішіндегі автономиялық әкімшілік-аумақтық бірлігі. Облыс орталығы - Құлжа (қытай транскрипциясында - Инин) қаласы бір мезгілде Іле аймағының да орталығы болып табылады. Қытайдағы бірден бір орынбасар өлке дәрежелі автономиялық облыс.

Автономия ішінде автономиялық облыс
Іле Қазақ автономиялық облысы
ىله قازاق اۆتونوميالىق وبلىسى ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاست 伊犁哈萨克自治州 (пінин: Yīlí hāsàkè Zìzhìzhōu)
Әкімшілігі
Кіреді	Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы
Енеді	2 аймақ, 2 қалалық аудан, 7 аудан, 1 автономиялық аудан
Әкімшілік орталығы	Құлжа қаласы
Тарихы мен географиясы
Координаттары	44°26′59″ с. е. 84°59′09″ ш. б. / 44.44972° с. е. 84.98583° ш. б. / 44.44972; 84.98583 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 44°26′59″ с. е. 84°59′09″ ш. б. / 44.44972° с. е. 84.98583° ш. б. / 44.44972; 84.98583 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	1954
Жер аумағы	273,200 км²
Уақыт белдеуі
Ірі қаласы	Құлжа қаласы
Басқа ірі қалалары	Шәуешек, Алтай
Тұрғындары
Тұрғыны	3,880,000 адам (2000)
Тығыздығы	14,2 адам/км²
Ұлттық құрамы	Қытайлар — 45,2 %, Қазақтар — 25,4 %, Ұйғырлар — 15,9 %, Дүңгендер — 8,3 %, Моңғолдар — 1,69 %, — 0,83 %
Телефон коды	0906
Пошта индекстері	836500
xjyl.gov.cn
Координаттар: 44°26′59″ с. е. 84°59′09″ ш. б. / 44.44972° с. е. 84.98583° ш. б. / 44.44972; 84.98583 ^(G) ^(O) ^(Я)

Шекараласуы

Іле Қазақ автономиялық облысы Қазақстанның Алматы, Шығыс Қазақстан облыстарымен, Моңғолияның Баян-Өлгей Қобда аймақтарымен, (Алтай тау жүйесінің орталық биік таулы бөлігі арқылы Ресей Федерациясының Алтай Республикасымен және Қырғызстанмен шекараласады.

Шекара кеден бекеттері

Іле Қазақ автономиялық облысында 8 кеден бекеті қызмет атқарады:

•  Қазақстанмен
  • (阿黑木别克) Алтай аймағында
  • Бақты (巴克图), 17 км Тарбағатай аймағынан;
  • Дулат (都拉塔);
  • Жеменей (吉木乃) Алтай аймағында；
  • Қорғас (霍尔果斯);
  • Музарт (木扎尔特)
•  Моңғолиямен
  • Қызылтау (红山嘴) Алтай аймағында
  • (塔克什肯) Алтай аймағында

Әкімшілік-аумақтық бөлінісі

Іле Қазақ автономиялық облысы Алтай аймағы (орталығы Алтай қаласы) , , Тарбағатай аймағы орталығы (Шәуешек қаласы) сынды үш аймақтан құралады. Әрбір аймақ ауылдық аудандарға бөлінген және мәртебесі бойынша бұрынғы одақтас республика облысының мәртебесіндей.

Іле аймағында 9 аудан, Тарбағатай аймағында 6 аудан, Алтай аймағында 8 аудан бар. Шен туралы әкімшілік-аумақтық табельде ІҚАО Шыңжаң округтеріне қарағанда жоғары сатыда: оның аймағы мәртебесі жағынан округке тең. Сондықтан облыстық өкімет қосымша қондырғы сияқты және жергілікті билікке мәселені тікелей Үрімжіде шешкен оңай.

Үрімжіде бұған кедергі жасамайды, әсіресе 1982-жылы ІҚАО Бейжіңге ҚХР үкіметіне тікелей бағынуды сұрап, ШҰАА юрисдикциясынан шықпақ болған шешімінен кейін ІҚАО басында облыс үкіметінің төрағасы тұрады, оны қазақша «үкімет төрағасы» емес, «облыс бастығы» немесе «облыс үкіметі бастығы» деп атайды, өйткені төраға Қытайда біреу – ол ҚХР Төрағасы. Аймақты (округті) губернатор басқарады, оны мұнда «әкім» емес, «уәли» деп атайды, ал қала мэрлерін «қала бастығы» деп атайды, есесіне аудан әкімдерін көбінесе «аудан әкімі» деп атайды. 1990 жылға дейін «аудан бастығы» термині қолданылатын. Болыс әкімін көбінесе жайғана «ауылбасы» деп атайды.

Қытайдағы қазақ автономиясының сақталу перспективалары бүгінде бірыңғай емес. Хань халқының тарапынан аз ұлт өкілдері пайдаланатын жеңілдіктерді сақтап қалудың құқық тарапынан дұрыстығы туралы мәселе жиі қойылып жүр. Қытай үкіметі мен ҚКП қазақ диаспорасы мен ирредентасына қатысты ұлттық саясаты қаншалықты бірмәндес болатындығы белгісіз. Қазақтар лауазымды этнос болатын және басшылық басында ресми тұрған, қазақтардың әлемдегі екінші әкімшілік-аумақтық құрылымы болып табылатын Іле Қазақ автономиялық облысының Қазақстан үшін маңызы орасан.

#	Дәрежесі	Атауы	Иероглифпен	Пиньинь	Ұйғыр тілі (араб шрифт)	Ұйғыр тілі (латынша)	Халқы (2003 шамамен.)	Ауданы (км²)	Халық тығыздығы (/км²)
*	Аймақ	Алтай	阿勒泰地区	Ālètài Dìqū	تارباغاتاي ۋىلايىتى	Altay Wilayiti	561,667	117,800	5
	Аймақ	Тарбағатай	塔城地区	Tǎchéng Dìqū	تارباغاتاي ۋىلايىتى	Tarbaghatay Wilayiti	994.776	104,546	16
1	Қалалық аудан	Құлжа	伊宁市	Yīníng Shì	غۇلجا شەھىرى	Ghulja Shehiri	430,000	629	684
2	Қалалық аудан	Қойтүн	奎屯市	Kuítún Shì	كۈيتۇن شەھىرى	Küytun Shehiri	300,000	1,171	256
3	Аудан		伊宁县	Yīníng Xiàn	غۇلجا ناھىيىسى	Ghulja Nahiyisi	360,000	4,486	80
4	Қалалық аудан	Қорғас	霍城县	Huòchéng Xiàn	قورغاس ناھىيىسى	Qorghas Nahiyisi	360,000	5,466	66
5	Аудан	Тоғызтарау	巩留县	Gǒngliú Xiàn	توققۇزتارا ناھىيىسى	Toqquztara Nahiyisi	160,000	4,124	39
6	Аудан	Күнес	新源县	Xīnyuán Xiàn	كۈنەس ناھىيىسى	Künes Nahiyisi	300,000	7,583	40
7	Аудан		昭苏县	Zhāosū Xiàn	موڭغۇلكۈرە ناھىيىسى	Mongghulküre Nahiyisi	160,000	10,465	15
8	Аудан	Текес (аудан)	特克斯县	Tèkèsī Xiàn	تېكەس ناھىيىسى	Tékes Nahiyisi	160,000	8,080	20
9	Аудан	Нылқы	尼勒克县	Nílèkè Xiàn	نىلقا ناھىيسى	Nilqa Nahiyisi	160,000	10,130	16
10			察布查尔锡伯自治县	Chábùchá'ěr Xībó Zìzhìxiàn	ئاپتونوم يېزىسى چاپچال شىبە	Chapchal Shibe Aptonom Nahiyisi	170,000	4,489	38

Халқы

Қазіргі кезде әртүрлі мәліметтер бойынша Қытайдағы қазақ диаспорасы 1 200 000-нан 2 000 000 адамға дейін. Қытайда тұратын қазақтардың саны туралы әртүрлі мәлімет көздері бір-біріне сәйкес келмейді. Отбасында үш баладан бес балаға дейін болатын қазіргі Қытай аумағында тұратын қазақтардың санын дәл анықтауға кедергі жасайтын факторлардың бірі отбасылардағы балалар санын шектейтін Қытай үкіметінің жүргізіп отырған демографиялық саясаты.

Осыған байланысты халықтың көп бөлігі тіркелмеген. Сол сияқты Қытайда тұратын халықтың жалпы саны туралы дәл статистикалық мәліметтің жоқтығы да қиындық туғызады. Іле Қазақ автономиялық облысында қазақ ирредентасы, яғни өзінің тарихи аумағында қоныстанған этникалық қазақтар тұрады. Қытай мәліметтері бойынша Қытайдағы қазақ диаспорасы саны 1 млн. адамнан асатын он ірі этностардың құрамына кіреді. Қытайда барлығы 56 ұлт өмір сүреді. Қазақ диаспорасы біздің шетелдегі отандастарымыздың ең көбі болып табылады.

Қытайдағы қазақтардың санының өсу қарқыны айтарлықтай жоғары: 1949 ж. – 443 000-нан көп 1979 ж. – 848 000 шамасында 1982 ж. – 907 000 1985 ж. – 964 000 1990 ж. – 1 200 000 2005 ж. – 1 млн. 296 мыңнан 1 млн. 500 мыңға дейін. Қытай Халық Республикасының жүргізген ұлттық аумақтық автономия саясатының нәтижесінде 1954 жылы Іле автономиялық облысы құрылды. Қазақтар негізінен Алтай, Іле, Тарбағатай округтері кіретін автономиялық облыста, сондай-ақ ҚХР ШҰАА Мори Қазақ автономиялық ауданы, Баркөл Қазақ уездерінде, Ганьсу провинциясының Ақсай Қазақ автономиялық уезінде және аз мөлшерде Бейжіңде тұрады.

ҚХР құрылған кезде оның аумағында 420 000 қазақ өмір сүрген, оның 418 000 – Шыңжаңда тұрған, бұл 9% құрайды; үш мыңнан астам қазақ онымен шекаралас Ганьсу және Цинхай провинцияларының аудандарында тұрған. Шыңжаңда қазақтар негізінен Алтай, Іле және Тарбағатай (Чугучак) округтерінің аудандарында көшіп жүрді, бұл барша қазақ көштерінің 3/5 бөлігін құрайтын. Шағындау топтар қазіргі Мори Қазақ автономиялық уезі мен Цинхай уезін (Санджи-Хуэй автономиялық облысы) және Баркөл Қазақ автономиялық уезінің (Хамий округі) аумағында көшіп жүрген. Әдетте көш рулық негізде құрылатын болған.

ШҰАА аумағында қазақтар саны жағынан мен ұйғырлардан кейінгі үшінші орынды иеленіп, жалпы халықтың 7,4% құрайды. ҚХР жарияланғаннан бергі 54 жылда қытайдағы қазақтардың саны үш еседен артық өсті. Қазақтар лауазымды этнос болып табылатын ІҚАО басқа да автономиялық құрылымдар бар: Санжи Дүңген облысындағы Мори Қазақ автономиялық уезі, Хамий округіндегі Баркөл Қазақ автономиялық уезі және Ганьсу провинциясындағы Ақсай Қазақ автономиялық уезі. Цинхай провинциясында Хайси-Тибет-Моңғол-Қазақ автономиялық облысы бар, оны көбінесе жай ғана Хайси-Моңғол-Тибет деп атайды. Сондай-ақ оншақты автономиялық қазақ болыстары бар. Үрімжінің арғы жағындағы Ганьсу мен Цинхай аумақтарына қазақтар 1917 жылғы қазан төңкерісінен кейін көшкен. ІҚАО қазақтары автохтонды халық болып табылады. Бұл аумақты қазақтар жоңғарлармен екі ғасырға созылған күресте қорғап қалды. Басқа елде өмір сүре отырып, қазақтар бұл жерде басқа тарихи шеңберде, басқа әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайда дамыды, қытайдың мәдени ықпалында өмір сүрді. Қазақстандық зерттеушілер мәліметтері бойынша Қытайдағы қазіргі қазақ диаспорасының бірқатар ерекшеліктері бар. Біріншіден, ҚХР аумағында тұратын қазақтардың 80% ҚХР құрылғаннан кейін туылғандар, оның 70% - 1962 жылдан кейін және 50% - «мәдени революциядан» кейін туылғандар.

Бұл, бір жағынан, «тууды реттеу» саясатын жүзеге асыруда қытай емес халықтарға жасалған белгілі бір «жұмсақтық» туралы қорытындыны білдірсе, екінші жағынан – қазақ халқының басым бөлігі ҚХР өз отаны деп қарайтынының көрсеткіші. Қазақ диаспорасы өкілдерінің көпшілігі үшін «мәдени революция» кезеңінің эксперименттері өз тәжірибелерінен таныс және оларда жалпы «мәдени революция буындарына» тән психологиялық ерекшеліктердің бәрі бар. Екіншіден, ҚХР-дағы қазақ этникалық тобының мәдени және жалпы білім беру деңгейін көтеру ісіндегі қол жеткізген елеулі прогреске қарамастан ол төмен күйінде қалуда.

1982 жылғы халық санағы мәліметтері бойынша алты жастан жоғары қазақ ұлты (725 130 адам) арасында әртүрлі жоғары оқу орандарының түлектері тек – 2 547 адам; студенттер – 1 483; екінші сатыдағы орта мектеп түлектері – 41 599; бірінші сатыдағы орта мектеп – 124 781; бастауыш мектеп – 351 272; сауатсыздар мен шала сауаттылар – 203 448 адам немесе автономиялық аудандағы қазақтардың жалпы санының 28,66%, оның ішінде алты жастан он бір жасқа дейінгілердің арасында – 81 325 адам. Қазақ ұлтының 50%-нан астамын құрайтын әйелдер арасында сауатсыздық деңгейі ерлерге қарағанда 1,5 есе артық. Бұл жағдайдың ҚХР-дағы қазақ халқының тиісті жұмыспен қамтылуы саласына әсері ететіні сөзсіз. Елдің халық шаруашылығында жұмыс істейтін 294 923 қазақтың 243 557-сі немесе экономикалық белсенді қазақ халқының 82,58% - жер өңдеуде, мал, балық және орман шаруашылықтарында шоғырланған; кеніштерде, ағаш өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарында – 3659; зауыттар мен фабрикаларда – 3781; құрылыста – 2016; көлік және байланыста – 2224; сауда мен қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында – 9152; денсаулық сақтау мен әлеуметтік қамсыздандыруда – 16045; мемлекеттік және партиялық органдарда – 9460 қазақ жұмыс істейді [3]. 80 жылдардың басындағы ҚХР қазақтары кәсібі жағынан былай бөлінген: әртүрлі кәсіпорындардың техникалық персоналы – 32 889, мемлекеттік органдардың, кәсіпорындардың, партиялық және қоғамдық ұйымдардың жауапты қызметкерлері – 5 821, іс қағаздарын жүргізушілер мен осы санаттағы қызметкерлер – 5 809, сауда қызметкерлері – 3 816, қызмет көрсету саласы қызметкерлері – 4 812, жер өңдеушілер, мал өсірушілер, орманшылар – 219 752, өндіріс жұмысшылары, көлік жұмысшылары және осыған сәйкес санаттағы жұмысшылар – 21 295 немесе ҚХР халық шаруашылығындағы жұмыс істейтін қазақтардың 7,43%. 1982 жылдың ортасында ҚХР аумағында тұратын қазақтардың құрылымы және олардың ҚХР-ның 56 ұлты құрылымындағы жағдайы осындай болатын.

Өткен реформалар жылында бұл құрылым айтарлықтай өзгеріске ұшырай қойған жоқ; сөз жоқ, ҚХР қазақ халқының мәдени және білім деңгейінің көтерілуі аясындағы әлеуметтік прогресс байқалады. Техника саласындағы ұлттық кадрларды дайындау, ана тіліндегі мектеп білімін одан әрі дамыту және т.б. бұған куә. ҚХР-дағы қазақтардың мәдени және жалпы білім деңгейі өсіп келеді. ІҚАА тұрғындарының көпшілігі Бейжің, Шанхай және Қытайдың басқа да ірі қалаларындағы, шетелдерде, соның ішінде Қазақстанда жоғары оқу орындарында оқып жатқандары да бар. Осыған қарамастан, қазақтардың әлеуметтік те, кәсіби де, саяси да құрылымдары ҚХР қазақ қауымдастығының даму үрдісі туралы куәландыратын және оның келешегін анықтайтын елеулі сапалы өзгерістерге ие болмай отыр. Соңғы уақытта Қазақстан тарапынан қазақтардың бұрынғы өткені туралы мәліметтер бар. Қытайдағы тарихи ескерткіштерге деген қызығушылық артып келеді. Осыған байланысты Қытайдағы қазақтардың мұрасын зерделеу жұмыстары басталып кетті. Мүдде ортақ, өйткені Қытайда ғалым, артист, суретші, музыкант қазақтар тұрады, олар кейбір жобалардың бастамашысы болды және оларды жүзеге асыруға жәрдемдесуде. Олардың қатысуымен қазіргі кезде кітап басып шығару, тарихи материалдарды жинау және т.б. жұмыстар ұйымдастырылды. Бұл бағытта белсенді жұмыс жүргізуде. Мысал ретінде «Шыңжаңдағы қазақ сазгерлері» кітабының әзірленуін келтіруге болады, оның авторы өнертанушы Құлжада Мұхамед, Майра Мұхамедқызының әкесі.

Мұнымен қатар белгілі күйшілерге, суырып салма ақындарға арналған шығармашылық кештер өткізіледі, компакт-дискілер шығарылады. Мысалға, Қытайда тұрған күй шебері Бейсенбінің туған күнінің құрметіне арнайы компакт-диск шығарылды. Суырып салма ақын Т.Жолдыұлының 100 жылдығына жас орындаушылардың орындауындағы оның әндері жазылған магнитті таспа әзірленді. Қытайда би өнері өте дамыған. Осыған байланысты Қытайда тұрған атақты Тайыр күйшінің қызы белгілі балетмейстер Нағима Тайырқызының есімін атай кеткен жөн. Ол көптеген талантты бишілерді тәрбиеледі.

Н.Тайырқызы Алматы қаласына келіп тұрады, онда облыстық филармонияда сабақ береді. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың және СІМ белсенді сыртқы саяси курсы нәтижесінде Қытай тарапының позициясында Қазақстанның саясатына деген белгілі түсіністік байқалады. Елшілік отандастарға Қазақстанның экономикалық, саяси және мәдени өмірі туралы объективті ақпарат береді, оларды қызықтыратын көші-қон, демографиялық процестерді реттейтін нормативтік актілерді түсіндіреді. Соңғы жылдары Қытайда жергілікті билік органдарында қазақ тілінің қолданылу аясы тарылып келеді, ұлттық мектептер жабылуда. Біздің отандастарымызды Бейжіңнің бала тууын шектеу саясаты да алаңдатуда, ол қазақ халқының өспей қалуына әкеп соғады.

Қазақстан-Қытай шекарасының бойында өзінің үкіметі, жергілікті басқару органдары, қазақ мектептері мен қазақ тіліндегі газеттері, радио және телевидениесі бар Іле Қазақ автономиялық облысы (ІҚАО) Қазақстанмен тұтастай шектесіп жатыр. ҚХР конституциясы бойынша автономиялардағы бірінші әкімшілік лауазымдарды лауазымды этностың өкілдері иеленуі тиіс, ІҚАО бұл қазақтар (аудандықтан бастап қалалық буынға дейінгі парткомның бірінші хатшысы лауазымына бұл қағида жүрмейді). Қазақтардың басым үлес салмағы білім беру, мәдениет, өнер, қаржы, сақтандыру, денсаулық сақтау, спорт және әлеуметтік қызмет көрсету саласында, сондай-ақ партиялық-мемлекеттік қызмет пен құқық қорғау органдарында байқалады. Аз кездесетіні – ғылымға негізделген салалар мен өнеркәсіптік, әсіресе ірі кәсіпорындарда.

Басшылары

Бірінші хатшы

1. Чжао Тянцзе (赵天杰) (2017 - 2020)
2. Чжан Чуньсянь (на 8.3.2011 год)

Губернатор

1. Фатхан (Пәтіхан) Дәлелханұлы Сүгірбаев (1954 жылдың қарашасы – 1955 жыл, маусым). Керей, Абақ, Шеруші
2. Жағда Бабалықұлы 1955 жылдың маусым айынан 1957 жылдың ақпанына дейін Іле Қазақ автономиялық облысының уақытша бастығы, 1958 жылдың мамырына дейін.
3. Құрманәлі Оспанұлы 1958 жылы маусым айынан, 1963 жылы қыркүйекке дейін.
4. Ерғали Әбілқайырұлы 1963 жылдың қыркүйек айынан 1969 жылғы мамырға дейін.
5. Чұң Лияң Шо 1969 жылдың мамырынан, 1970 жылдың мамырына дейін (әскери түзіммен басқарылды).
6. Уаң Жын Жұң 1970 жылы мамыр айынан 1975 жылдың шілдесіне (әскери түзіммен басқарылды).
7. Шие Гау Жұң 1975 жылы шілдеден 1975 жылғы қыркүйекке дейін (әскери түзіммен басқарылды).
8. Жәнәбіл Смағұлұлы 1975 жылдың қыркүйегінен, 1978 жылғы ақпанға дейін. Керей, Абақ, Шұбарайғыр
9. Қасымбек Сейітжанұлы 1979 жылғы наурыздан 1983 жылғы сәуірге дейін.
10. Дияр Құрмашұлы, (1983 жылы сәуір айынан 1988 жылы мамыр айына дейін).
11. Асхат Керімбайұлы, Іле Қазақ автономиялық облысының бастығы, парткомның орынбасар хатшысы (1988 жылы мамыр айынан 1993 жылы мамыр айына дейін).
12. Бекмұхамет Мұсаұлы, 1993 жылы сәуір айынан бастап 1998 жылы наурыз айына дейін Іле Қазақ автономиялық облыстық партком хатшысының орынбасары, облыс бастығы болған.
13. Алпысбай Рахымұлы, (1998 жылы наурыз айынан 2001 жылы маусым айына дейін).
14. Нұрлан Әбілмәжінұлы, 2002 жылы наурыздан 2003 жылы қаңтарға дейін Іле Қазақ автономиялық облыстық парткомның орынбасар хатшысы, облыс бастығы.
15. Қызайжан Сейілқожаұлы, 2003 жылы наурыздан 2007 жылы қарашаға дейін Іле Қазақ автономиялық облыстық партком хатшысының орынбасары, облыс бастығы.
16. Мәукен Сейітқамзаұлы 2007 жылы қаршадан 2012 жылы қаңтарға дейін Іле Қазақ автономиялық облыстық парткомның орынбасар хатшысы, облыс бастығы .
17. Мәнен Зейнелұлы 2012 жылы ақпаннан 2016 жылы қаңтарға дейін Іле Қазақ автономиялық облыстық парткомның орынбасар хатшысы, облыс бастығы болған. Керей, Абақ, Қарақас
18. Құрмаш Сыржанұлы 2016 жылы ақпан айынан 2021 дейін Іле Қазақ автономиялық облыстық парткомның орынбасар хатшысы, облыс бастығы міндетін атқарып келеді.
19. Қаден Қабенұлы 2021.4 бастап

Дереккөздер

1. Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region Мұрағатталған 28 шілденің 2012 жылы.  (ағыл.)
2. Секретарь парткома Синьцзяна Чжан Чуньсянь преисполнен уверенности в сохранении стабильности в регионе. газета "Жэньминь Жибао" (8/03/2011).
3. ҚЫТАЙДАҒЫ ІЛЕ ҚАЗАҚ АВТОНОМИЯЛЫҚ ОБЛЫСЫН БАСҚАРҒАНДАР.
4. Ауыт Мұқибек. О, менің Іле Қазақ облысым!. Абай ақпарат порталы.
5. Үлгінің {{cite web}} барлық параметрлері жазылуы тиіс. Қытайдағы Қазақ облысы басшыларының қысқаша өмірбаяны, Іле Қазақ автономиялық облысы құрылғаннан бергі облыс бастықтарының қысқаша өмірбаяны. Жүңгө қазақ радио торабы.

Сыртқы сілтемелер

• Ресми сайты ( )
• Бөлімделген ақпарат (Жеңілдетілген қытайша)
• A TALE OF TWO CITIES: NEW MUSEUMS FOR YINING AND URUMQI Мұрағатталған 4 ақпанның 2012 жылы. "CHINA HERITAGE NEWSLETTER", China Heritage Project, The Australian National University. ISSN 1833-8461. No. 3, September 2005. (Құлжадағы Іле Қазақ аутономиялық облысы Мұражай туралы әңгімелер).

Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Ili Kazakh Autonomous Prefecture