Шымбай қарақ Shımbay Шымбай өзб Chimboy Чимбой Қарақалпақстандағы Өзбекстан қала 1926 ж бастап ҚалаШымбайқарақ ShımbayӘк

Шымбай (қарақ. Shımbay, Шымбай, өзб. Chimboy, Чимбой) — Қарақалпақстандағы (Өзбекстан) қала (1926 ж. бастап).

Әкімшілігі
Қала
Шымбай
қарақ. Shımbay
Ел	ӨзбекстанӨзбекстан
Аймағы	Қарақалпақстан
Ауданы	Шымбай
Тарихы мен географиясы
Координаттары	42°56′09″ с. е. 59°46′31″ ш. б. / 42.93583° с. е. 59.77528° ш. б. / 42.93583; 59.77528 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 42°56′09″ с. е. 59°46′31″ ш. б. / 42.93583° с. е. 59.77528° ш. б. / 42.93583; 59.77528 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	XVII ғасыры
Бұрынғы атаулары	Шаһтемір
Қала статусы	1974 жылы
Орталығының биiктігі	64 ± 1 м
Тұрғындары
Тұрғыны	50 400 адам (2016)
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	(+998) 6144
Шымбай
Шымбай шекарасы

Ол аймақ астанасы Нүкіс қаласынан 56 шақырым жерде орналасқан. 1991 жылы 28,8 мың адам тұрды. Қалада мақта тазарту, азық-түлік кәсіпорындары орналасқан.

Тарихы

Шымбай XVII ғасырда балықшылар мен малшыларға арналған бекініс ретінде салынған. 1976-77-жылдары қарақалпақ археологтарының қазба жұмыстары кезінде VII және VIII ғасырларға жататын жәдігерлер табылды. Тарихи деректерде қала алғашында Шаһтемір деп аталған. 1643 жылы Хиуа хандығының құрамында болған Арал теңізінде бекініс салынды. Шымбай жағалаудағы аудандардың орталығы болды. 1740 жылы лейтенант Гладышев Шаһтемірге келіп, кейіннен былай дейді: «Бұл қаланың үйлері саздан тұрғызылған, айнала ормен қоршалған, олардың жанында көл бар, халық құдықтан су ішеді, маңайында қамыстар жалғыз өседі, теңіз бен қаланың арасы екі күн». 1741 жылы геодезияшы Муравин жасаған картада да Шаһтемір көрсетілген.

1890 жылы мектеп пен медициналық орталық ашылды. XX ғасырдың бірінші ширегінде қалада 80 дүкен болды, шымбай көпестері Орынбордан маталар мен басқа да тауарлар әкелді. 1907-08 жылдары жоңышқа тұқымы мен басқа да өнімдер Ресейге, АҚШ-қа, Германияға жөнелтілді. Бұл кезеңде Шымбайда мақта цехтары, майжуаздар, тері өңдеу зауыттары салынды. 1913 жылы жоңышқа тұқымын өңдейтін зауыт іске қосылды. 1916 жылы патша үкіметінің жергілікті тұрғындарды пайдалануына қарсы халық көтеріліске шықты. 1919 жылы Шымбайда жаңа мектептер ашылды. Шымбай 1927 жылы ауыл, 1974 жылы қала мәртебесін алды. 1980 жылы теміржол салынды.

Қалада Қарақалпақ ауыл шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, сұрыптау станциясы, жалпы білім беру мектептері, кәсіптік-техникалық училище, кітапханалар, клубтар, мәдениет үйлері, студенттер мәдениеті сарайы, ауруханалар, перзентхана және басқа да емдеу мекемелері орналасқан.

Климаты

Орташа жылдық температура — +11,9 C°
Желдің орташа жылдық жылдамдығы — 2,4 м/с
Ауаның орташа жылдық ылғалдылығы — 57 %

Шымбайдың ауа райы
Көрсеткіш	Қаң	Ақп	Нау	Сәу	Мам	Мау	Шіл	Там	Қыр	Қаз	Қар	Жел	Жыл
Абсолюттық максимум, °C	17	24	35	37	41	43	45	46	41	34	27	29	46
Орташа максимум, °C	1	4	11	22	28	34	35	34	27	19	10	3	19
Орташа температура, °C	−4	−2	5	14	21	26	28	26	19	11	4	−2	12
Орташа минимум, °C	−8	−7	−1	7	14	18	20	18	11	4	−1	−6	6
Абсолюттық минимум, °C	−34	−30	−23	−9	−1	5	8	7	−4	−13	−26	−30	−34
Жауын-шашын нормасы, мм	12	12	20	18	21	7	4	3	3	7	15	12	134
Дерекнама: Ауа райы және климаты

Дереккөздер

Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси (өзб.) (PDF).

[:0-1] Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси (өзб.) (PDF).