Таналық (башқ. Таналыҡ, орыс. Таналык) — Башқұртстан Республикасы мен Орынбор облысындағы өзен, Жайықтың оң саласы.
Таналық | |
---|---|
башқ. Таналыҡ | |
Сипаттамасы | |
Ұзындығы | 225 км |
Су алабының ауданы | 4160 км² |
Су алабы | Ириклі суқоймасы → Жайық → Каспий теңізі |
Су шығыны | 2,96 м³/с |
Бастауы | |
• Орналасқан жері | Ирендік жотасы () |
• Координаттары | 52°46′34″ с. е. 58°13′13″ ш. б. / 52.77611° с. е. 58.22028° ш. б. (G) (O) (Я) |
Сағасы | Ириклі суқоймасы |
• Координаттары | 51°52′10″ с. е. 58°38′26″ ш. б. / 51.86944° с. е. 58.64056° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 51°52′10″ с. е. 58°38′26″ ш. б. / 51.86944° с. е. 58.64056° ш. б. (G) (O) (Я) |
Орналасуы | |
Ел | Ресей |
Аймақ | Башқұртстан, Орынбор облысы |
қаласы, , ауылдары арқылы ағып өтеді.
Атауы
Таналыҡ, анықтамалықта бұл тана – «бір жарым-екі жыл аралығындағы бұзау» және -лыҡ қосымшасын («Өлкетану жинағы», 1930. Б. 70) біріктірген. Келесі түсіндірмесі: қазақтар мен — тана ру атауы сөзінен топоним жасалады.
Географиясы
Ұзындығы — 225 км, су жинау алабы — 4160 км², өзен торабының тығыздығы — 0,24 км/км², жылдық ағын модулі — 2,0 л/с км². Өзеннің ені 2 м-ден 35 м-ге дейін құбылып тұрады, тереңдігі — 0,5–2,0 м. Ағынның жылдамдығы — 0,1–0,2 м/с. Сағадан 59 км жерде орташа су шығыны — 2,96 м³/с.
Таналық Ирендік жотасының етегінен, Талқас көлінен сәл оңтүстікке қарай биік Сақмар-Таналық жазығынан бастау алады. Негізінен қар, ішінара көлдің өзенімен қоректенеді. Жоғарғы ағысында, Талқас көліне жақын — суқоймасы орналасқан. Өзеннің жоғарғы ағысында тау жоталары мен кең тау етегіндегі террасалар бедерінің басым пішіндері болып табылады. Таналық Баймақ қаласынан өтіп, жазық далаға шығады. Орта және төменгі ағысында бедері шоқылы сипат алады. Таулы сілтісізденген қара топырақ басым.
Одан әрі Таналық Первомайский және Уфимский ауылдары арқылы оңтүстікке қарай ағады, ал Хворостянское ауылының маңында Таналық шағын су электр станциясымен бірге ауданы 201 га, тереңдігі 36 метр болатын Таналық су қоймасын құрайды.
Самара ауылынан кейін оң жақтан Таналыққа Бұзаулық ірі саласы, одан әрі Бөрібай, Ақжар ауылдары маңында Еранағас, Ташла салалары Таналыққа құяды. Олардан кейін өзен солтүстік-шығысқа бұрылып, Башқұртстан Республикасы мен Орынбор облысы шекарасындағы Ириклі су қоймасына құйылып, Жайық өзенін қоректендіреді.
Өнеркәсіптік пайдалану
Көктемде Таналықтың суы тасып, күзге қарай құрғап қалады. Бұл су қоймасының есебінен ішінара өтеледі. Таналық суы Баймақ пен Бөрібайда тау-кен өнеркәсібінде, Башқұртстан Республикасының Баймақ және Хайбулла аудандарында ауыл шаруашылығында пайдаланылады.
Өзен арнасы
Түбі тасты-малтатасты келеді. Бірқатар жерлерде сазды (негізінен егістік жерлер өзенге іргелес жатқан жерлерде).
Тармақтары
- 58 км: Мақан өзені
- 76 км: Торат өзені
- 93 км: өзені
- 112 км: Жеранағаш өзені
- 124 км: Бұзаулық
- 173 км: атаусыз өзен
- 178 км: атаусыз өзен
Дереккөздер
- Русско-башкирский словарь водных объектов республики Башкортостан. Составители: Хисаметдинова Ф. Г., Шакуров Р. З., Сиразитдинов З. А., Юлдашбаев Ю. Х. — Уфа: Китап, 2005. — 256 с. ISBN 5-295-03665-05
- Стрельников С. М. Географические названия Оренбургской области — Қуандық, 2002.
- Евгений Михайлович Поспелов Географические названия России: топонимический словарь — Мәскеу: АСТ; Астрель, 2008. — Б. 431. — 523 б. — ISBN 978-5-17-054966-5.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tanalyk bashk Tanalyҡ orys Tanalyk Bashkurtstan Respublikasy men Orynbor oblysyndagy ozen Zhajyktyn on salasy Tanalykbashk TanalyҡSipattamasyҰzyndygy 225 kmSu alabynyn audany 4160 km Su alaby Irikli sukojmasy Zhajyk Kaspij teniziSu shygyny 2 96 m sBastauy Ornalaskan zheri Irendik zhotasy Koordinattary 52 46 34 s e 58 13 13 sh b 52 77611 s e 58 22028 sh b 52 77611 58 22028 G O Ya T Sagasy Irikli sukojmasy Koordinattary 51 52 10 s e 58 38 26 sh b 51 86944 s e 58 64056 sh b 51 86944 58 64056 G O Ya Koordinattar 51 52 10 s e 58 38 26 sh b 51 86944 s e 58 64056 sh b 51 86944 58 64056 G O Ya T OrnalasuyEl ResejAjmak Bashkurtstan Orynbor oblysy kalasy auyldary arkyly agyp otedi AtauyTanalyҡ anyktamalykta bul tana bir zharym eki zhyl aralygyndagy buzau zhәne lyҡ kosymshasyn Өlketanu zhinagy 1930 B 70 biriktirgen Kelesi tүsindirmesi kazaktar men tana ru atauy sozinen toponim zhasalady GeografiyasyҰzyndygy 225 km su zhinau alaby 4160 km ozen torabynyn tygyzdygy 0 24 km km zhyldyk agyn moduli 2 0 l s km Өzennin eni 2 m den 35 m ge dejin kubylyp turady terendigi 0 5 2 0 m Agynnyn zhyldamdygy 0 1 0 2 m s Sagadan 59 km zherde ortasha su shygyny 2 96 m s Tanalyk Irendik zhotasynyn eteginen Talkas kolinen sәl ontүstikke karaj biik Sakmar Tanalyk zhazygynan bastau alady Negizinen kar ishinara koldin ozenimen korektenedi Zhogargy agysynda Talkas koline zhakyn sukojmasy ornalaskan Өzennin zhogargy agysynda tau zhotalary men ken tau etegindegi terrasalar bederinin basym pishinderi bolyp tabylady Tanalyk Bajmak kalasynan otip zhazyk dalaga shygady Orta zhәne tomengi agysynda bederi shokyly sipat alady Tauly siltisizdengen kara topyrak basym Odan әri Tanalyk Pervomajskij zhәne Ufimskij auyldary arkyly ontүstikke karaj agady al Hvorostyanskoe auylynyn manynda Tanalyk shagyn su elektr stanciyasymen birge audany 201 ga terendigi 36 metr bolatyn Tanalyk su kojmasyn kurajdy Samara auylynan kejin on zhaktan Tanalykka Buzaulyk iri salasy odan әri Boribaj Akzhar auyldary manynda Eranagas Tashla salalary Tanalykka kuyady Olardan kejin ozen soltүstik shygyska burylyp Bashkurtstan Respublikasy men Orynbor oblysy shekarasyndagy Irikli su kojmasyna kujylyp Zhajyk ozenin korektendiredi Өnerkәsiptik pajdalanuTatyrozek pen Boribaj arasyndagy Tanalyk ozeni arkyly otetin kopir Koktemde Tanalyktyn suy tasyp kүzge karaj kurgap kalady Bul su kojmasynyn esebinen ishinara oteledi Tanalyk suy Bajmak pen Boribajda tau ken onerkәsibinde Bashkurtstan Respublikasynyn Bajmak zhәne Hajbulla audandarynda auyl sharuashylygynda pajdalanylady Өzen arnasyTүbi tasty maltatasty keledi Birkatar zherlerde sazdy negizinen egistik zherler ozenge irgeles zhatkan zherlerde Tarmaktary58 km Makan ozeni 76 km Torat ozeni 93 km ozeni 112 km Zheranagash ozeni 124 km Buzaulyk 173 km atausyz ozen 178 km atausyz ozenDerekkozderRussko bashkirskij slovar vodnyh obektov respubliki Bashkortostan Sostaviteli Hisametdinova F G Shakurov R Z Sirazitdinov Z A Yuldashbaev Yu H Ufa Kitap 2005 256 s ISBN 5 295 03665 05 Strelnikov S M Geograficheskie nazvaniya Orenburgskoj oblasti Қuandyk 2002 Evgenij Mihajlovich Pospelov Geograficheskie nazvaniya Rossii toponimicheskij slovar Mәskeu AST Astrel 2008 B 431 523 b ISBN 978 5 17 054966 5