Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Виски (ағыл. whisky немесе whiskey) — ашыту, божу, айыру және емен бөшкелерінде ұзақ уақытқа созылған сақтау үрдістерін пайдаланып, әртүрлі астық түрлерінен алынған күшті хош иісті алкогольді сусын. Виски өндірісінде арпа, қарабидай, бидай немесе жүгері қолдануға болады. Бретаньда, сондай-ақ, қарақұмықтанда виски жасайды. Әдетте, алкоголь мөлшері 32-50% құрайды, алайда вискидің кейбір түрлері үлкен күшке ие (60% дейін). Сусынның түсі ашық сарыдан қоңырға дейін өзгереді, қант мөлшері нөлге немесе өте төмен болады. Виски өндіретін дәстүрлі аймақтар Шотландия мен Ирландия болып табылады.
Термин
Ағылшындық whisky (whiskey) кельттік ирл. uisce beatha және гэлдік uisge beatha (шамамен «ишке бяха» деп айтылады) айтылудан алынған. Бұл сөз тіркесі «өмір суы» деп аударылады және, бәлкім, латынның aqua vitae дегеннің көшірмесі.
Қазіргі ағылшын тілінде өнім шығарылған аймағына байланысты екі жазу нұсқасы қолданылады. Шотландық, канадалық және жапондық вискиді білдіру үшін - whisky сөзі қолданылады; Ирландияда немесе АҚШ-та өндірілген виски - whiskey деп аталады. Өнімін көрсету үшін әріп қосу 1870 жылдары пайда болған, ал оған дейін whiskey болған жоқ.
Тарихы
Виски туралы бірінші жазбаша деректер 1405 ж. жатады және виски монахтар өндірген Ирландиядан шыққан. Ол тағы Шотландияда да айтылады: шотланд қазынасының тізілімінде 1494 жылғы 1 маусымда «aqua vitae дайындау үшін Джон Кору ағаға үгітілген ашытқы» шығаруы туралы жазба бар. Виски бұл ескертулерден кем дегенде бірнеше ғасыр бұрын белгілі болған деп есептеледі. Виски алғаш рет қашан және қай жерде зарарсыздандырылғаны белгісіз және алкоголь өнімдерін өндірудің жергілікті және құжатсыз сипаты сол кездегі сусынның пайда болуын анықтауға қиындық туғызады. Сонымен қатар, дистилляция барысының ашылуы әр түрлі елді мекендерде бір-біріне тәуелсіз болғаны әбден мүмкін.
1505 жылы Эдинбург хирургтары мен шаштараздар гильдиясы виски өндірісіне монополия алды. Виски дәріханаларда керемет дәрі ретінде сатыла бастады. 1579 жылы Шотландия Парламенті виски өндіруді шаруалар мен ақсүйек емес адамдарға тыйым салды. Дегенмен, бұл «жер асты» шағын спиртті ішімдік ашытатын орындарының дамуына әкелді.
Кейбір авторлар спирттердің дистилляция әдісімен өндірісі VIII-IX ғасырларда Таяу Шығыста басталған деп санайды, Ирландия мен Ұлыбританияға бұл өнерді христиан монахтары әкелді. Белгілі бір аңыз - Ирландия мен Британияда дистилляция үдерісі арқасында белгілі болды, ол Ирландияның жағасына түскенде «қасиетті су» өндіре бастап, пұтқа табынушыларды христианға айналдырды; дегенмен, ол алкогольді айдау өнертабысына дейін өмір сүрген.
Шотланд вискиін жіктеу
- Уытты:
- Single Malt: уытты виски, бір нақты спиртті ішімдік ашытатын орындардағы спирттерден жасалған;
- Blended Malt (Pure Malt, Vatted Malt): уытты виски, әртүрлі спиртті ішімдік ашытатын орындардағы спирттерден жасалған (өте сирек санат)
- Астықты: Астық вискиінің басым көпшілігі blended (араластырылған виски) үшін өндіреді
- Single Grain: астықты виски, бір нақты спиртті ішімдік ашытатын орындардағы спирттерден жасалған;
- Blended Grain: әртүрлі спиртті ішімдік ашытатын орындардағы спирттерді араластыру жолымен өндірілген астықты виски
- Араластырылған: ең танымал және бұқаралық санат, бұл виски әртүрлі спиртті ішімдік ашытатын орындардағы астықты және уытты спирттерді араластыру (купаждау) арқылы жасалады. Ұзақ уақытқа сақталған (12 жылдан бастап) blended вискиі, әдетте, Deluxe Blended Whisky деп аталады.
Өндіріс технологиясы
Вискидің дәмдік сипаттамалары су мен астықтың сапасы, ашыту әдісі, сүзгі, бөшкелердің сипаттамалары, сақтау ұзақтығы, мысты айдау кубының құрылымы мен формасы, бөтелкеге құйғандағы ауа температурасы және т.б. қоса алғанда көптеген параметрлер бойынша анықталады. Бөшкелердің ерекшеліктеріне келетін болсақ: көптеген спиртті ішімдік ашытатын орындарында шарап бөшкелері - хереса, мадера, портвейн пайдаланады, мұндай бөшкелерде сақтағанда қашан да дәм мен хош иісті із қалдырады. Кейбір вискилер аралас сақталады - олар алдымен екі түрлі бөшкелерде сақталады, сосын араласады. Сондай-ақ, көп уақыт аса сақтау нұсқалары бар, мысалы, соңғы үш жылда виски басқа бөшкелерде сақталады.
Дегенмен, екі негізгі бағытты бөліп алуға болады: «шотландық» және «ирландық». Біріншісі шымтезектен отын ретінде пайдаланып, үгітілген ашытқыны кептіру дәстүрімен ерекшеленеді, бұл сусынға ерекше түтінді дәм береді; ал екіншісі - пештерде және үш дистилляцияда «шымтезексіз» кептіру, ол, өз кезегінде, вискиге жұмсақтық береді.
Шикізат қосып жасау
Классикалық технология бойынша, Шотландияда виски (Scotch whisky) үшін шикізат - арпаның үгітілген ашытқысы және арпа қолданылады, Ирландияда (Irish whiskey) арпаның үгітілген ашытқысына қарабидай қосады. Шотландияда виски өндіру үшін арпаны белгілі бір айрықша дәмі бар бірнеше облыста өсіріледі.
АҚШ пен Канадада жүгері, қарабидай вискиі (rye whiskey), бидай (wheat whiskey), виски () шикізаты ретінде қолданылады.
Жапонияда, Шотландиядағыдай виски дайындау үшін арпаның үгітілген ашытқысы қолданылады.
Сақтау уақыты
1860 жылғы заң бойынша шотландық виски кем дегенде 3 жыл бойы сақталуы тиіс - тек осы кезеңнен кейін ғана уытты дистиллят whisky деп атала алады. Аралас сорттарын алу үшін арналмаған уытты виски бес жылдан жиырма жылға дейін және одан да көп уақыт бойы сақтайды. Ең көп таралған сақтау мерзімі 10-12 жыл (түпнұсқалық сорттар) және 21 жыл (эксклюзивті немесе жинақталған сорттар). Кейбір сирек сортты вискилер 30-50 жылға дейін сақталады. Ирландық виски шотландық виски сияқты кем дегенде 3 жыл, әдетте 9-12, канадалық - кем дегенде 6 жыл сақталады.
Пайдалану мәдениеті
Бұл сусынды ішудің бірнеше дәстүрі бар. Вискиді аперитив ретінде де, дижестив ретінде де іше береді. Жоғары сапалы вискиді ешқашанда рөмкемен, фужермен, кішкентай стақаннан, қарапайым стақанннан ішпейді. Nosing (Ноузинг) бокалы қолданылған - бокал вискидің жұпар иісін сезінуге арналған. Үстіге қарай тарылу виски буларының шоғырлануына ықпал етеді. Пішінінің арқасында сапалы вискилерді қолдануға болады. Коктейльдер мен аралас вискилерге арналмаған. Бокалдың көлемі шамамен 100 мл.
Сілтеме
- Шотландық виски туралы Мұрағатталған 21 тамыздың 2018 жылы. (ағыл.)
Әдебиет
- Andrews, Allen (2002). The Whisky Barons. Glasgow: Angels' Share (Neil Wilson Publishing).
- Buxton, Ian; Hughes, Paul S. (2014). The Science and Commerce of Whisky. Cambridge: Royal Society of Chemistry.
- Smith, Gavin D. (2009). The A-Z of Whisky (3rd ed.). Glasgow: Angels' Share (Neil Wilson Publishing).
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Viski agyl whisky nemese whiskey ashytu bozhu ajyru zhәne emen boshkelerinde uzak uakytka sozylgan saktau үrdisterin pajdalanyp әrtүrli astyk tүrlerinen alyngan kүshti hosh iisti alkogoldi susyn Viski ondirisinde arpa karabidaj bidaj nemese zhүgeri koldanuga bolady Bretanda sondaj ak karakumyktanda viski zhasajdy Әdette alkogol molsheri 32 50 kurajdy alajda viskidin kejbir tүrleri үlken kүshke ie 60 dejin Susynnyn tүsi ashyk sarydan konyrga dejin ozgeredi kant molsheri nolge nemese ote tomen bolady Viski ondiretin dәstүrli ajmaktar Shotlandiya men Irlandiya bolyp tabylady Bir stakan viskiTerminAgylshyndyk whisky whiskey kelttik irl uisce beatha zhәne geldik uisge beatha shamamen ishke byaha dep ajtylady ajtyludan alyngan Bul soz tirkesi omir suy dep audarylady zhәne bәlkim latynnyn aqua vitae degennin koshirmesi Қazirgi agylshyn tilinde onim shygarylgan ajmagyna bajlanysty eki zhazu nuskasy koldanylady Shotlandyk kanadalyk zhәne zhapondyk viskidi bildiru үshin whisky sozi koldanylady Irlandiyada nemese AҚSh ta ondirilgen viski whiskey dep atalady Өnimin korsetu үshin әrip kosu 1870 zhyldary pajda bolgan al ogan dejin whiskey bolgan zhok TarihyViski turaly birinshi zhazbasha derekter 1405 zh zhatady zhәne viski monahtar ondirgen Irlandiyadan shykkan Ol tagy Shotlandiyada da ajtylady shotland kazynasynyn tiziliminde 1494 zhylgy 1 mausymda aqua vitae dajyndau үshin Dzhon Koru agaga үgitilgen ashytky shygaruy turaly zhazba bar Viski bul eskertulerden kem degende birneshe gasyr buryn belgili bolgan dep esepteledi Viski algash ret kashan zhәne kaj zherde zararsyzdandyrylgany belgisiz zhәne alkogol onimderin ondirudin zhergilikti zhәne kuzhatsyz sipaty sol kezdegi susynnyn pajda boluyn anyktauga kiyndyk tugyzady Sonymen katar distillyaciya barysynyn ashyluy әr tүrli eldi mekenderde bir birine tәuelsiz bolgany әbden mүmkin 1505 zhyly Edinburg hirurgtary men shashtarazdar gildiyasy viski ondirisine monopoliya aldy Viski dәrihanalarda keremet dәri retinde satyla bastady 1579 zhyly Shotlandiya Parlamenti viski ondirudi sharualar men aksүjek emes adamdarga tyjym saldy Degenmen bul zher asty shagyn spirtti ishimdik ashytatyn oryndarynyn damuyna әkeldi Kejbir avtorlar spirtterdin distillyaciya әdisimen ondirisi VIII IX gasyrlarda Tayau Shygysta bastalgan dep sanajdy Irlandiya men Ұlybritaniyaga bul onerdi hristian monahtary әkeldi Belgili bir anyz Irlandiya men Britaniyada distillyaciya үderisi arkasynda belgili boldy ol Irlandiyanyn zhagasyna tүskende kasietti su ondire bastap putka tabynushylardy hristianga ajnaldyrdy degenmen ol alkogoldi ajdau onertabysyna dejin omir sүrgen Shotland viskiin zhikteuIrlandyk viskiUytty Single Malt uytty viski bir nakty spirtti ishimdik ashytatyn oryndardagy spirtterden zhasalgan Blended Malt Pure Malt Vatted Malt uytty viski әrtүrli spirtti ishimdik ashytatyn oryndardagy spirtterden zhasalgan ote sirek sanat Astykty Astyk viskiinin basym kopshiligi blended aralastyrylgan viski үshin ondiredi Single Grain astykty viski bir nakty spirtti ishimdik ashytatyn oryndardagy spirtterden zhasalgan Blended Grain әrtүrli spirtti ishimdik ashytatyn oryndardagy spirtterdi aralastyru zholymen ondirilgen astykty viski Aralastyrylgan en tanymal zhәne bukaralyk sanat bul viski әrtүrli spirtti ishimdik ashytatyn oryndardagy astykty zhәne uytty spirtterdi aralastyru kupazhdau arkyly zhasalady Ұzak uakytka saktalgan 12 zhyldan bastap blended viskii әdette Deluxe Blended Whisky dep atalady Өndiris tehnologiyasyViskidin dәmdik sipattamalary su men astyktyn sapasy ashytu әdisi sүzgi boshkelerdin sipattamalary saktau uzaktygy mysty ajdau kubynyn kurylymy men formasy botelkege kujgandagy aua temperaturasy zhәne t b kosa alganda koptegen parametrler bojynsha anyktalady Boshkelerdin erekshelikterine keletin bolsak koptegen spirtti ishimdik ashytatyn oryndarynda sharap boshkeleri heresa madera portvejn pajdalanady mundaj boshkelerde saktaganda kashan da dәm men hosh iisti iz kaldyrady Kejbir viskiler aralas saktalady olar aldymen eki tүrli boshkelerde saktalady sosyn aralasady Sondaj ak kop uakyt asa saktau nuskalary bar mysaly songy үsh zhylda viski baska boshkelerde saktalady Degenmen eki negizgi bagytty bolip aluga bolady shotlandyk zhәne irlandyk Birinshisi shymtezekten otyn retinde pajdalanyp үgitilgen ashytkyny keptiru dәstүrimen erekshelenedi bul susynga erekshe tүtindi dәm beredi al ekinshisi peshterde zhәne үsh distillyaciyada shymtezeksiz keptiru ol oz kezeginde viskige zhumsaktyk beredi Shikizat kosyp zhasau Klassikalyk tehnologiya bojynsha Shotlandiyada viski Scotch whisky үshin shikizat arpanyn үgitilgen ashytkysy zhәne arpa koldanylady Irlandiyada Irish whiskey arpanyn үgitilgen ashytkysyna karabidaj kosady Shotlandiyada viski ondiru үshin arpany belgili bir ajryksha dәmi bar birneshe oblysta osiriledi AҚSh pen Kanadada zhүgeri karabidaj viskii rye whiskey bidaj wheat whiskey viski shikizaty retinde koldanylady Zhaponiyada Shotlandiyadagydaj viski dajyndau үshin arpanyn үgitilgen ashytkysy koldanylady Saktau uakyty 1860 zhylgy zan bojynsha shotlandyk viski kem degende 3 zhyl bojy saktaluy tiis tek osy kezennen kejin gana uytty distillyat whisky dep atala alady Aralas sorttaryn alu үshin arnalmagan uytty viski bes zhyldan zhiyrma zhylga dejin zhәne odan da kop uakyt bojy saktajdy En kop taralgan saktau merzimi 10 12 zhyl tүpnuskalyk sorttar zhәne 21 zhyl eksklyuzivti nemese zhinaktalgan sorttar Kejbir sirek sortty viskiler 30 50 zhylga dejin saktalady Irlandyk viski shotlandyk viski siyakty kem degende 3 zhyl әdette 9 12 kanadalyk kem degende 6 zhyl saktalady Pajdalanu mәdenietiShotlandyk viski Bul susyndy ishudin birneshe dәstүri bar Viskidi aperitiv retinde de dizhestiv retinde de ishe beredi Zhogary sapaly viskidi eshkashanda romkemen fuzhermen kishkentaj stakannan karapajym stakannnan ishpejdi Nosing Nouzing bokaly koldanylgan bokal viskidin zhupar iisin sezinuge arnalgan Үstige karaj tarylu viski bularynyn shogyrlanuyna ykpal etedi Pishininin arkasynda sapaly viskilerdi koldanuga bolady Koktejlder men aralas viskilerge arnalmagan Bokaldyn kolemi shamamen 100 ml SiltemeShotlandyk viski turaly Muragattalgan 21 tamyzdyn 2018 zhyly agyl ӘdebietAndrews Allen 2002 The Whisky Barons Glasgow Angels Share Neil Wilson Publishing Buxton Ian Hughes Paul S 2014 The Science and Commerce of Whisky Cambridge Royal Society of Chemistry Smith Gavin D 2009 The A Z of Whisky 3rd ed Glasgow Angels Share Neil Wilson Publishing