Қаратау полиметалл белдеуі

Қаратау полиметалл белдеуі - Түркістан облысында, Үлкен Қаратау жотасында орналасқан.

Геологиялық құрылымы

Кен орындары мен кенбілінімдер карбонат тау жыныстарында шоғырланған, бір-бірімен үйлесе астасқан кен денелерінен тұрады. Кендену жоғары девон мен төмен карбон тау жыныстарымен байланысты. Қорғасын-мырыш кенденуі литологиялық ерекшеліктерімен айқындалады. Ондағы фамен түзілімдері үш фациядан тұрады:

• Қызылтас – солтүстік-батыс және орталығы Қаратау бөліктерінде;
• Тұрлан – оңтүстік-шығыс бөлігінде;
• Ақсораң-Байжансай кенді ауданында таралған.

Төмен турне карбонат тау жыныстары орталығы және оңтүстік-шығыс Қаратауда дамыған.

Қорғасын-мырыш кенденуі

Қорғасын-мырыш кенденуінің орналасуында құрылымдық элементтердің маңызы үлкен. Басты Қаратау жарылымы кенді фациялардың орналасуын ғана анықтап қоймайды, ол сондай-ақ, әр түрлі металлогениялық белдемдердің шекарасы. Барлық кен орындары және кенбілінімдердің басым көпшілігі осы жарылымның оңтүстік-батыс жағында орналасқан. Кендену қатпарлы құрылымдарда, негізінен, брахиформды герциндік қатпарлықтарының тұйықталған бөліктерінде байқалады. Герцин тектогенезі кезінде тектоникалық қозғалыстар кен түзілгенге дейін басталып, онымен қатар жүрген және кейін де жалғасқан. Солтүстік-батыс Қаратау бөлігіндегі төмен палеозой мен прекембрий түзілімдерінде жекелеген ұсақ қорғасын-мырыш кенбілінімдері кездеседі.

Полиметалл кенденуі

Полиметалл кенденуі Аққұз, Жарықтас және Көксеңгір кенбілінімдерінде анықталған. Оларда қорғасын, мырыш, мыстың мөлшері жоғары. Бұл ауданда өнеркәсіптік Шалқия полиметалл кен орны бар. Орталығы Қаратау кенді ауданының тектоникалық уатылу белдемдері мен фамен және төмен турне әктастары мен доломиттерінде қорғасын-мырышты дамыған. Кендену ірі брахисинклиналь қатпарларының жақтаулары мен олардың аралығындағы ұсақ қатпарлы белдемдерде байқалады. Бұл ауданда Хантағы-Баялдыр кенді алаңы, Баялдыр-Аққолпын кенді белдемі мен Бересек кенді түйіні, өнеркәсіптік Мырғалымсай, Хантағы (Қантағы), Ащысай қорғасын-мырыш кен орны, Қарасай, Смена кен орындары мен ондаған кенбілінімдері бар. Байжансай кенді ауданында қорғасын-мырыш минералдануы өте көп шоғырланған. Оның аумағында өнеркәсіптік Ақсораң, Байжансай қорғасын кен орны, Аралтау, Дарбаза кен орындары және көптеген кен білінімдер орналасқан.

Дереккөздер

1. Тараз энциклопедиясы
2. Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5