Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Чандрасекхара Венката Раман ( சந்திரசேகர வெங்கடராமன்; ағылш. Chandrasekhara Venkata Raman; 7 қараша 1888 — 21 қараша 1970) — үнді физик, Үнді ҒА мүшесі , оның негізін қалаушы және президенті (1934 жылдан). 1930 жылы физика бойынша Нобель сыйлығын алған жарықтың шашырауы саласындағы жаңашыл жұмыстың авторы. Ол жарық мөлдір материал арқылы өткенде, ауытқыған жарықтың бір бөлігі толқын ұзындығы мен амплитудасын өзгертетінін анықтады. Кейіннен Раман шашырауы деп аталатын бұл құбылыс Раман эффектінің нәтижесі болып табылады. 1954 жылы Үндістан үкіметі оны Үндістанның ең жоғары азаматтық марапаты Бхарат Ратнамен сыйлығымен марапаттады.
| Чандрасекхара Венката Раман | |||||
| சந்திரசேகர வெங்கடராமன் | |||||
 | |||||
| Туған күні | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Туған жері | , Мадрас президенттігі, | ||||
| Қайтыс болған күні | |||||
| Қайтыс болған жері | , Майсур | ||||
| Ғылыми аясы | |||||
| Жұмыс орны | Бенарес үнді университеті | ||||
| Альма-матер |
| ||||
| Марапаттары |
| ||||
| Қолтаңбасы |
| ||||
Өмірбаяны
Ч. В. Раман Тамилнад штатында брахмандер отбасында дүниеге келген және оның ана тілі — тамил тілі. Оның әкесінің аты Чандрасекар Рамантхан Айера, ал анасының аты — Парвати Аммал. Ол он баланың ішінде екінші болды. Оның әкесі Рамантан Чандрасехар Андхра-Прадеш штатындағы А. В. Нарасимха Рао, Визагапатам (сол кезде Вишакапатнам) колледжінде және кейінірек Мадрастағы Президенттік колледжде (қазіргі Ченнаи) физика мен математикадан сабақ берген. Балалық шағында Раман отбасымен Уттар-Прадеш штатындағы Вишагапатам қаласына көшіп келді. Ч. В. Раман өзі әйгілі астрофизик Субраманьян Чандрасекардың ағасы, оның өзімен өте күрделі қарым-қатынас орнатты.
Ол Визагапатам қаласындағы ст. Алойзия ағылшын-үнді орта мектебінде оқыды. Ол Мадрастағы Президенттік колледжді (1902—1906 жылдары оқыған) бітірген, онда әкесі математика мен физикадан сабақ берген. Мадрас университетінде 1904 жылы ғылым бакалавры, ал 1907 жылы 19 жасында ғылым магистрі (үздік дипломмен) атағын алды. Денсаулығына байланысты Еуропада оқуын жалғастыра алмады.
1906—1917 жылдары Калькуттадағы қаржы бөлімінде бас есепшінің көмекшісі болып жұмыс істеді, сонымен бірге Үндістан ғылымды дамыту қауымдастығының Калькутта бөлімшесінің зертханасында ғылыми жұмыс жасады. Сөйтіп, бала кезінен музыкаға құмар Венката Раман үнді барабандары мен ішекті аспаптарына ғылыми зерттеу жүргізіп, осы салада отызға жуық мақала жариялады.
1917 жылы Раман мемлекеттік қызметтен зейнеткерлікке шығып, Калькутта университетінде жаңадан құрылған физика профессоры лауазымына ие болды. Сонымен бірге ол Үндістанның ғылымды дамыту қауымдастығында ғылыми жұмысын жалғастырып, оның құрметті хатшысы болды. Оның төңірегіне көптеген талантты шәкірттер жиналды. Раман бұл кезеңді өзінің «алтын ғасыры» деп атады.
1917—1933 жылдары Калькутта университетінің профессоры болды. 1933 жылдан бастап профессор,1933—1937 жылдары Бангалордағы Ғылым институтының директоры, 1948 жылдан Хеббалдағы Раман институтының директоры және Үндістанның ұлттық профессоры болды.
1907 жылдан бастап ол суретші Лока Сундари Аммалға (1892—1980) үйленді , олардың екі ұлы дүниеге келді, олардың бірі әйгілі радиофизик болды.
Ғылымға қосқан үлесі
Оптика, акустика, молекулалық физика, кристалдар физикасы, коллоидтық оптика, электро- және магнитоптика, фотоэффект, рентген сәулелерінің дифракциясы, магнетизм, көру физиологиясы бойынша жұмыс істейді. Комптон эффектісінің теориясын берді, ультрадыбыспен жарықтың дифракциясын, сұйықтар мен қатты денелердегі бриллуеннің шашырауын зерттеді.
1921 жылы Еуропаға алғашқы сапарынан оралып, Оксфордтағы Британ университеттерінің конгресінің жұмысына қатысқан Раман теңіздің қою көк түсін түсіндіруге кірісті және көп ұзамай оның шашырауымен анықталатынын теориялық түрде дәлелдеді, жарықтың су молекулаларына түсуі, аспанның түсі ауа молекулалары арқылы жарықтың шашырауын түсіндіреді.
1927 жылы ол бензол молекулаларының диамагниттік сезімталдығының анизотропиясын ашты. Түстерді және оларды қабылдауды зерттеді. Түс көру теориясын құруға тырысты. 1941—1956 жылдары кристалдық тордың тербеліс теориясын жасады.
1928 жылы К.С.Кришнанмен бірге ол сұйықтықтарға жарықтың Раман шашырауын ашты (Л. И. Мандельштам мен Г. С. Ландсбергке тәуелсіз) (Нобель сыйлығы, 1930). Бұл құбылыс жарықтың кванттық табиғатының тағы бір дәлелі болды. Раманның шашырауы молекулалар мен кристалдардың спектроскопиясындағы тұтас тенденцияның бастауын белгіледі — раман спектроскопиясы — молекулалардың электрондық құрылымын зерттеудің тиімді әдісі. Бұл жаңалық туралы 1929 жылы Лондон корольдік қоғамына Эрнест Резерфорд үндеуінде жариялады.
1941—1956 жылдары кристалдық тордың тербеліс теориясымен айналысты.
Үндістанда ғылымның дамуына көп еңбек сіңірді, бірқатар ғылыми журналдардың негізін қалады, физиктер мектебін құрады.
Мойындау
1930 жылы физика бойынша Нобель сыйлығының иегері («жарықтың шашырауы және оның атымен аталған эффектіні ашқаны үшін»). Дәл сол жаңалықты қатарлас ашқан оның кеңестік әріптестері марапатқа ұсынылмады. Ол Азиядағы ғылым бойынша бірінші Нобель сыйлығы болды (оған дейін Нобель сыйлығы Рабиндранат Тагорға берілді, бірақ әдебиет саласында).
1954 жылы Үндістанның ең жоғары азаматтық мемлекеттік наградасы — Бхарат ратнамен марапатталды. Сонымен қатар, Раман британ королінен рыцарь атағын, сондай-ақ әртүрлі университеттердің (Калькутта, Бомбей, Мадрас, Бенарес, Дакка, Майсор, Дели, Фрейбург, Глазго және Париж) құрметті докторлары мен бірқатар медальдар алды. Олардың қатарында Италия Ұлттық ғылым академиясының Маттеуччи атындағы алтын медалі (1928), Лондон корольдік қоғамының Хьюз медалі (1930), Франклин институтының Франклин медалі (1941) бар. Жоғары оқу орындарының құрмет грамоталарымен марапатталған
Бірқатар ғылым академиялары мен ғылыми қоғамдардың мүшесі: Лондон корольдік қоғамы (1924—1968) , Глазго Корольдік философиялық қоғамы, Ирландияның корольдік академиясы, Америка оптикалық қоғамы, Америка минералогиялық қоғамы, Цюрих Физика қоғамы және Папа ғылым академиясы, КСРО Ғылым академиясының шетелдік корреспондент-мүшесі (1947).
Бейбітшілік үшін белсенді күрескер. «Халықтар арасындағы бейбітшілікті нығайтқаны үшін» Лениндік сыйлық (1957).
Естелік
Раман эффектісі (1923) жарық кванттарының (фотондар) нақты өмір сүруінің пайдасына күшті дәлелдердің бірі болды.
1971 жылы 21 қарашада Ч. В. Раманға арналған Үндістанның пошта маркасы шығарылды (Sc #548). Онда осы ғалымның портреті, оның қолтаңбасы (орталық оң жақта) және төрт хлорлы көміртегінің раман-спектрі (жоғарғы оң жақта) көрсетілген.
1976 жылы Халықаралық астрономиялық одақ Айдың көрінетін жағындағы кратерге Раман Чандрасехар Венкаттың есімін берді.
28 қарашада Үндістанда 1928 жылдың осы күні Раман шашырауының ашылуы құрметіне Ұлттық ғылым күнін атап өтеді.
Дереккөздер
- Sir Venkata Raman – Biographical. Nobel Peace Prize – Official website. Тексерілді, 6 қараша 2013.
- Raman, Sir Chandrashekhara Venkata. Encyclopædia Britannica, Inc. (2007). Тексерілді, 11 қыркүйек 2007.
- http://librarywala.in/bio_sir_cv_raman.php Мұрағатталған 2 наурыздың 2019 жылы.
- https://www.famousscientists.org/c-v-raman/ Raman’s family were Brahmins, the Hindu caste of priests and scholars.
- The Nobel Prize in Physics 1930 Sir Venkata Raman, Official Nobel prize biography, nobelprize.org
- Prasar, Vigyan Chandrashekhara Venkata Raman A Legend of Modern Indian Science. Government of India. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 қараша 2013. Тексерілді, 7 қараша 2013.
- This Month in Physics History February 1928: Raman scattering discovered APS News Archives February 2009 vol.18 no.2
- Raman; Sir; Chandrasekhara Venkata (1888 - 1970)(қолжетпейтін сілтеме) (ағыл.)
- Үлгі қатесі: қара {{Кітап}}
Әдебиет
- CV Raman centennial issue (неопр.) // Journal of the Indian Institute of Science. — 1988. — Т. 68, № 11—12.
Сілтемелер
- РАМАН (Раман), Венката Мұрағатталған 12 қарашаның 2022 жылы. // Нобель сыйлығының лауреаттары: Энциклопедия: М —Я. —М.: Прогресс, 1992. —С. 261-264.
- Нобель комитетінің сайтынан ақпарат (ағыл.))
- Ч.В. Раман ғылыми еңбектерінің мұрағаты
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Chandrasekhara Venkata Raman சந த ரச கர வ ங கடர மன agylsh Chandrasekhara Venkata Raman 7 karasha 1888 21 karasha 1970 үndi fizik Үndi ҒA agyl mүshesi onyn negizin kalaushy zhәne prezidenti 1934 zhyldan 1930 zhyly fizika bojynsha Nobel syjlygyn algan zharyktyn shashyrauy salasyndagy zhanashyl zhumystyn avtory Ol zharyk moldir material arkyly otkende auytkygan zharyktyn bir boligi tolkyn uzyndygy men amplitudasyn ozgertetinin anyktady Kejinnen Raman shashyrauy dep atalatyn bul kubylys Raman effektinin nәtizhesi bolyp tabylady 1954 zhyly Үndistan үkimeti ony Үndistannyn en zhogary azamattyk marapaty Bharat Ratnamen syjlygymen marapattady Chandrasekhara Venkata Ramanசந த ரச கர வ ங கடர மன Tugan kүni7 karasha 1888 1888 11 07 Tugan zheri Madras prezidenttigi Қajtys bolgan kүni21 karasha 1970 1970 11 21 82 zhas Қajtys bolgan zheri MajsurҒylymi ayasyfizikaZhumys ornyBenares үndi universiteti Үndistannyn gylym instituty Kalkutta universitetiAlma materMarapattary 1928 1930 1941 ҚoltanbasyӨmirbayanyCh V Raman Tamilnad shtatynda brahmander otbasynda dүniege kelgen zhәne onyn ana tili tamil tili Onyn әkesinin aty Chandrasekar Ramanthan Ajera al anasynyn aty Parvati Ammal Ol on balanyn ishinde ekinshi boldy Onyn әkesi Ramantan Chandrasehar Andhra Pradesh shtatyndagy A V Narasimha Rao Vizagapatam sol kezde Vishakapatnam kolledzhinde zhәne kejinirek Madrastagy Prezidenttik kolledzhde kazirgi Chennai fizika men matematikadan sabak bergen Balalyk shagynda Raman otbasymen Uttar Pradesh shtatyndagy Vishagapatam kalasyna koship keldi Ch V Raman ozi әjgili astrofizik Subramanyan Chandrasekardyn agasy onyn ozimen ote kүrdeli karym katynas ornatty Ol Vizagapatam kalasyndagy st Alojziya agylshyn үndi orta mektebinde okydy Ol Madrastagy Prezidenttik kolledzhdi 1902 1906 zhyldary okygan bitirgen onda әkesi matematika men fizikadan sabak bergen Madras universitetinde 1904 zhyly gylym bakalavry al 1907 zhyly 19 zhasynda gylym magistri үzdik diplommen atagyn aldy Densaulygyna bajlanysty Europada okuyn zhalgastyra almady 1906 1917 zhyldary Kalkuttadagy karzhy boliminde bas esepshinin komekshisi bolyp zhumys istedi sonymen birge Үndistan gylymdy damytu kauymdastygynyn Kalkutta bolimshesinin zerthanasynda gylymi zhumys zhasady Sojtip bala kezinen muzykaga kumar Venkata Raman үndi barabandary men ishekti aspaptaryna gylymi zertteu zhүrgizip osy salada otyzga zhuyk makala zhariyalady 1917 zhyly Raman memlekettik kyzmetten zejnetkerlikke shygyp Kalkutta universitetinde zhanadan kurylgan fizika professory lauazymyna ie boldy Sonymen birge ol Үndistannyn gylymdy damytu kauymdastygynda gylymi zhumysyn zhalgastyryp onyn kurmetti hatshysy boldy Onyn toniregine koptegen talantty shәkirtter zhinaldy Raman bul kezendi ozinin altyn gasyry dep atady 1917 1933 zhyldary Kalkutta universitetinin professory boldy 1933 zhyldan bastap professor 1933 1937 zhyldary Bangalordagy Ғylym institutynyn direktory 1948 zhyldan Hebbaldagy Raman institutynyn direktory zhәne Үndistannyn ulttyk professory boldy 1907 zhyldan bastap ol suretshi Loka Sundari Ammalga 1892 1980 үjlendi olardyn eki uly dүniege keldi olardyn biri әjgili radiofizik boldy Ғylymga koskan үlesi Optika akustika molekulalyk fizika kristaldar fizikasy kolloidtyk optika elektro zhәne magnitoptika fotoeffekt rentgen sәulelerinin difrakciyasy magnetizm koru fiziologiyasy bojynsha zhumys istejdi Kompton effektisinin teoriyasyn berdi ultradybyspen zharyktyn difrakciyasyn sujyktar men katty denelerdegi brilluennin shashyrauyn zerttedi 1921 zhyly Europaga algashky saparynan oralyp Oksfordtagy Britan universitetterinin kongresinin zhumysyna katyskan Raman tenizdin koyu kok tүsin tүsindiruge kiristi zhәne kop uzamaj onyn shashyrauymen anyktalatynyn teoriyalyk tүrde dәleldedi zharyktyn su molekulalaryna tүsui aspannyn tүsi aua molekulalary arkyly zharyktyn shashyrauyn tүsindiredi 1927 zhyly ol benzol molekulalarynyn diamagnittik sezimtaldygynyn anizotropiyasyn ashty Tүsterdi zhәne olardy kabyldaudy zerttedi Tүs koru teoriyasyn kuruga tyrysty 1941 1956 zhyldary kristaldyk tordyn terbelis teoriyasyn zhasady 1928 zhyly K S Krishnanmen birge ol sujyktyktarga zharyktyn Raman shashyrauyn ashty L I Mandelshtam men G S Landsbergke tәuelsiz Nobel syjlygy 1930 Bul kubylys zharyktyn kvanttyk tabigatynyn tagy bir dәleli boldy Ramannyn shashyrauy molekulalar men kristaldardyn spektroskopiyasyndagy tutas tendenciyanyn bastauyn belgiledi raman spektroskopiyasy molekulalardyn elektrondyk kurylymyn zertteudin tiimdi әdisi Bul zhanalyk turaly 1929 zhyly London koroldik kogamyna Ernest Rezerford үndeuinde zhariyalady 1941 1956 zhyldary kristaldyk tordyn terbelis teoriyasymen ajnalysty Үndistanda gylymnyn damuyna kop enbek sinirdi birkatar gylymi zhurnaldardyn negizin kalady fizikter mektebin kurady Mojyndau 1930 zhyly fizika bojynsha Nobel syjlygynyn iegeri zharyktyn shashyrauy zhәne onyn atymen atalgan effektini ashkany үshin Dәl sol zhanalykty katarlas ashkan onyn kenestik әriptesteri marapatka usynylmady Ol Aziyadagy gylym bojynsha birinshi Nobel syjlygy boldy ogan dejin Nobel syjlygy Rabindranat Tagorga berildi birak әdebiet salasynda 1954 zhyly Үndistannyn en zhogary azamattyk memlekettik nagradasy Bharat ratnamen marapattaldy Sonymen katar Raman britan korolinen rycar atagyn sondaj ak әrtүrli universitetterdin Kalkutta Bombej Madras Benares Dakka Majsor Deli Frejburg Glazgo zhәne Parizh kurmetti doktorlary men birkatar medaldar aldy Olardyn katarynda Italiya Ұlttyk gylym akademiyasynyn Matteuchchi atyndagy altyn medali 1928 London koroldik kogamynyn Hyuz medali 1930 Franklin institutynyn Franklin medali 1941 bar Zhogary oku oryndarynyn kurmet gramotalarymen marapattalgan Kalkuttadagy Birla murazhajynyn aldyndagy Ramannyn byusti Birkatar gylym akademiyalary men gylymi kogamdardyn mүshesi London koroldik kogamy 1924 1968 Glazgo Koroldik filosofiyalyk kogamy Irlandiyanyn koroldik akademiyasy Amerika optikalyk kogamy Amerika mineralogiyalyk kogamy Cyurih Fizika kogamy zhәne Papa gylym akademiyasy KSRO Ғylym akademiyasynyn sheteldik korrespondent mүshesi 1947 Bejbitshilik үshin belsendi kүresker Halyktar arasyndagy bejbitshilikti nygajtkany үshin Lenindik syjlyk 1957 EstelikRaman effektisi 1923 zharyk kvanttarynyn fotondar nakty omir sүruinin pajdasyna kүshti dәlelderdin biri boldy 1971 zhyly Ch V Ramanga arnalgan үndilik poshta markasy Sc 548 1971 zhyly 21 karashada Ch V Ramanga arnalgan Үndistannyn poshta markasy shygaryldy Sc 548 Onda osy galymnyn portreti onyn koltanbasy ortalyk on zhakta zhәne tort hlorly komirteginin raman spektri zhogargy on zhakta korsetilgen 1976 zhyly Halykaralyk astronomiyalyk odak Ajdyn korinetin zhagyndagy kraterge Raman Chandrasehar Venkattyn esimin berdi 28 karashada Үndistanda 1928 zhyldyn osy kүni Raman shashyrauynyn ashyluy kurmetine Ұlttyk gylym kүnin atap otedi DerekkozderSir Venkata Raman Biographical Nobel Peace Prize Official website Tekserildi 6 karasha 2013 Raman Sir Chandrashekhara Venkata Encyclopaedia Britannica Inc 2007 Tekserildi 11 kyrkүjek 2007 http librarywala in bio sir cv raman php Muragattalgan 2 nauryzdyn 2019 zhyly https www famousscientists org c v raman Raman s family were Brahmins the Hindu caste of priests and scholars The Nobel Prize in Physics 1930 Sir Venkata Raman Official Nobel prize biography nobelprize org Prasar Vigyan Chandrashekhara Venkata Raman A Legend of Modern Indian Science Government of India Basty derekkozinen muragattalgan 10 karasha 2013 Tekserildi 7 karasha 2013 This Month in Physics History February 1928 Raman scattering discovered APS News Archives February 2009 vol 18 no 2 Raman Sir Chandrasekhara Venkata 1888 1970 kolzhetpejtin silteme agyl Үlgi katesi kara Kitap ӘdebietCV Raman centennial issue neopr Journal of the Indian Institute of Science 1988 T 68 11 12 SiltemelerRAMAN Raman Venkata Muragattalgan 12 karashanyn 2022 zhyly Nobel syjlygynyn laureattary Enciklopediya M Ya M Progress 1992 S 261 264 Nobel komitetinin sajtynan akparat agyl Ch V Raman gylymi enbekterinin muragaty