Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Оспан Батыр (Оспан Исламұлы) (қаз. Оспан Батыр; وسپان باتىر; түр. Osman Batur; қыт. 欧斯曼·巴图尔; (1899—1951) — 20-шы ғасырдың алғашқы жартысында Шығыс Түркістанның тәуелсіздігі үшін күрескен ұлт азаттық қозғалысының көсемі. Алтай қазағы.
| Оспан Исламұлы | |
| Оспан батыр | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Мемлекет | |
| Әскер түрі | атты әскерлер |
| Қызмет еткен жылдары | |
| Атағы | Алтай қазақтарының ханы |
| Шайқасы | Іле тәуелсіздігі, Байтақ-Боғда қақтығысы, Қытай азаматтық соғысы |
Өмірбаяны
Керей тайпасының Абақ Керей тармағының Молкы руынан шыққан .
1899 жылы Алтай аймағының Көктоғай өңірінде туған. 12 жасында қазақ серкелерінің бірі Бөке батырдың қасына келді.
Көзі тірісінде Батыс тарапынан "қазақтың алтын аңызы" деген атауға ие болған батыр Орта жүздің Керей-молқы әулетінен шыққан.
1951 ж. сәуірдің 29-ында Үрімжіде қытайлар тарапынан өлім жазасына кесілді.
| “ | Қазақ үшін сайтанмен сөйлесуге де бармын!
| ” |
Оспан батыр | ||
Ұрпағы
Оспан батыр 1940 жылы атқа қонып, 1951 жылға дейін, Қытай, КСРО, Моңғол әскерлерімен 11 жыл соғысқан. Жарықтық, «мен ислам діні үшін атқа қондым» деген екен. Батырды 1951 жылдың 28 сәуір күні Үрімжіде атты.
Оспан батыр атылғаннан кейін де қудалау тоқтаған жоқ. Көп адамдар жазаланды. Бұл үрдіс батырдың ұрпақтарын айналып өтпей қоймады. Үлкен ұлы Шердиман 1973 жылы Құлжа түрмесінде өлді. Екінші баласы Нығметолла 1976 жылы дүниеден өтті. 1928 жылы туып 12 жасында қолына қару алып соғысқа қатысқан кіші ұлы 2002 жылы қайтыс болды.
Нәбидің алты баласы бар. Кенжесі Өркенбек Нәбиұлы ата-жұртына келіп, Түркістандағы Қ.А.Ясауи атындағы халықаралық Қазақ-түрік университетінің халықаралық қатынастар мамандығы бойынша бітіріп, Қазақстанның азаматтығын алып Алматыда тұрақтап қалған еді.
Діні мен ұлтты үшін шаһит кеткен Оспан батыр дүниеден озып, арада 60 жыл өткенде немересі Өркенбектің баласы дүниеге келді. Батырдың шөбересіне Нұресіл деп ат қойды.
Күресі
1911 жылы Бөке батырдың жағында қытайлар және орыстарға қарсы күрес бастаған Оспан батыр бүкіл Алтай жерін және Шығыс Түркістанның қытайлар және орыстардан азат етілуін мақсат етіп қойды. Екінші Дүниежүзілік соғыс жылдарында Қытай үкіметі тарапынан Шығыс Түркістан жеріндегі түркі халықтарына қарсы қысым күшейгенімен бірге түркі халықтарының жауап әрекеттері де күшейе түсіп, Оспан батырдың көтерілуіне себеп болған жағдай қалыптасты.
Алтайды қытайлардан тазалай бастаған Оспан батыр, 1943 жылы мақсатына жеткендей болып көрінді. 1943 жылы шілденің 22 Бұлғында жасалған жиында Оспан батыр Алтай қазақтарының ханы болып жарияланды.
1945 жылының басында Шығыс Түркістанда бірнеше қала сыртында бақылау көтерілісшілердің қолына түсті. Жағдай қытайлар үшін бұдан артық төзгісіз болып және одан да қауіпті жағдай қалыптаспайынша Қытай әскерлері өлкеде қатаң және жойқын операциялар өткізді. Тарбағатай және Алтайдан шығарылған Оспан батыр күресті отыз мың кісімен бастаса да 1950 жж. басында осы сан шамамен төрт мың ғана болды. Бұл санға әйелдер және бала-шаға да кіреді.
1951 жылы Қанамбалда қоршалған Оспан батыр тұтқын болды, Үрімжіге жөнелтілді.
Оспан батыр, халық арасында жүргізіліп көрсетілді және 1951 ж. сәуірдің 29-шы күні үкім бойынша өлімге кесілді.
Сыртқы сілтемелер
- Даланың соңғы нояны
- Godfrey Lias, Kazak Exodus, London: Evan Brothers Limited (1956) Мұрағатталған 8 қарашаның 2020 жылы.
- Вдали от Родины
Кітапнама
- Бармин К. В. К вопросу оценки деятельности Оспан-батыра в Синьцзяне в 1944—1946 жж. Мұрағатталған 26 маусымның 2015 жылы.
- Godfrey Lias, Kazak Exodus, London: Evan Brothers Limited (1956) Мұрағатталған 8 қарашаның 2020 жылы.
- Halife Altay, Anayurttan Anadoluʹya, Ankara: Kültür Bakanlığı (1981).
- Halife Altay, Kazak Türklerine aid şecere, Istanbul (1997)
- Gülçin Çandarlıoğlu, Özgürlük Yolu, Nurgocay Batur’un Anılarıyla Osman Batur, Istanbul: Doğu Kütüphanesi, 2006.
- , Анаюрт, Алматы: «Наш Мир» (2006)
- Zordun Sabir, Anayurt, Almaty: Nash Mir (2006) (ұйғ.)
- Hızır Bek Gayretullah, Osman Batur, (түрік.)
- Hızır Bek Gayretullah, Altaylarda Kanlı Günler, 1977 (түрік.)
- 宋希濂，《鷹犬將軍－宋希濂自述》，北京：中國文史出版社，1986
Дереккөздер
- ШАҚАНТАЙ ШЕЖІРЕСІ( төртінші басылым ) | Kerey.kz/Керей.кз. Тексерілді, 16 қараша 2020.
- Оспан батырдың шөбересі Алматы қаласында дүниеге келді. Намыс.кз. Тексерілді, 26 тамыз 2012.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ospan Batyr Ospan Islamuly kaz Ospan Batyr وسپان باتىر tүr Osman Batur kyt 欧斯曼 巴图尔 1899 1951 20 shy gasyrdyn algashky zhartysynda Shygys Tүrkistannyn tәuelsizdigi үshin kүresken ult azattyk kozgalysynyn kosemi Altaj kazagy Ospan IslamulyOspan batyrTugan kүni1899 1899 Tugan zheriKoktogaj bolysy Altaj ajmagy ShynzhanҚajtys bolgan kүni29 sәuir 1951 1951 04 29 Қajtys bolgan zheriҮrimzhi Shynzhan Ұjgyr avtonomiyalyk audanyMemleketShygys Tүrkistan Respublikasy Қytaj RespublikasyӘsker tүriatty әskerlerҚyzmet etken zhyldary1943 1946 1946 1950AtagyAltaj kazaktarynyn hanyShajkasyIle tәuelsizdigi Bajtak Bogda kaktygysy Қytaj azamattyk sogysyӨmirbayanyKerej tajpasynyn Abak Kerej tarmagynyn Molky ruynan shykkan 1899 zhyly Altaj ajmagynyn Koktogaj onirinde tugan 12 zhasynda kazak serkelerinin biri Boke batyrdyn kasyna keldi Kozi tirisinde Batys tarapynan kazaktyn altyn anyzy degen atauga ie bolgan batyr Orta zhүzdin Kerej molky әuletinen shykkan 1951 zh sәuirdin 29 ynda Үrimzhide kytajlar tarapynan olim zhazasyna kesildi Қazak үshin sajtanmen sojlesuge de barmyn Ospan batyrҰrpagyOspan batyr 1940 zhyly atka konyp 1951 zhylga dejin Қytaj KSRO Mongol әskerlerimen 11 zhyl sogyskan Zharyktyk men islam dini үshin atka kondym degen eken Batyrdy 1951 zhyldyn 28 sәuir kүni Үrimzhide atty Ospan batyr atylgannan kejin de kudalau toktagan zhok Kop adamdar zhazalandy Bul үrdis batyrdyn urpaktaryn ajnalyp otpej kojmady Үlken uly Sherdiman 1973 zhyly Қulzha tүrmesinde oldi Ekinshi balasy Nygmetolla 1976 zhyly dүnieden otti 1928 zhyly tuyp 12 zhasynda kolyna karu alyp sogyska katyskan kishi uly 2002 zhyly kajtys boldy Nәbidin alty balasy bar Kenzhesi Өrkenbek Nәbiuly ata zhurtyna kelip Tүrkistandagy Қ A Yasaui atyndagy halykaralyk Қazak tүrik universitetinin halykaralyk katynastar mamandygy bojynsha bitirip Қazakstannyn azamattygyn alyp Almatyda turaktap kalgan edi Dini men ultty үshin shaһit ketken Ospan batyr dүnieden ozyp arada 60 zhyl otkende nemeresi Өrkenbektin balasy dүniege keldi Batyrdyn shoberesine Nuresil dep at kojdy Kүresi1911 zhyly Boke batyrdyn zhagynda kytajlar zhәne orystarga karsy kүres bastagan Ospan batyr bүkil Altaj zherin zhәne Shygys Tүrkistannyn kytajlar zhәne orystardan azat etiluin maksat etip kojdy Ekinshi Dүniezhүzilik sogys zhyldarynda Қytaj үkimeti tarapynan Shygys Tүrkistan zherindegi tүrki halyktaryna karsy kysym kүshejgenimen birge tүrki halyktarynyn zhauap әreketteri de kүsheje tүsip Ospan batyrdyn koteriluine sebep bolgan zhagdaj kalyptasty Altajdy kytajlardan tazalaj bastagan Ospan batyr 1943 zhyly maksatyna zhetkendej bolyp korindi 1943 zhyly shildenin 22 Bulgynda zhasalgan zhiynda Ospan batyr Altaj kazaktarynyn hany bolyp zhariyalandy 1945 zhylynyn basynda Shygys Tүrkistanda birneshe kala syrtynda bakylau koterilisshilerdin kolyna tүsti Zhagdaj kytajlar үshin budan artyk tozgisiz bolyp zhәne odan da kauipti zhagdaj kalyptaspajynsha Қytaj әskerleri olkede katan zhәne zhojkyn operaciyalar otkizdi Tarbagataj zhәne Altajdan shygarylgan Ospan batyr kүresti otyz myn kisimen bastasa da 1950 zhzh basynda osy san shamamen tort myn gana boldy Bul sanga әjelder zhәne bala shaga da kiredi 1951 zhyly Қanambalda korshalgan Ospan batyr tutkyn boldy Үrimzhige zhoneltildi Ospan batyr halyk arasynda zhүrgizilip korsetildi zhәne 1951 zh sәuirdin 29 shy kүni үkim bojynsha olimge kesildi Syrtky siltemelerDalanyn songy noyany Godfrey Lias Kazak Exodus London Evan Brothers Limited 1956 Muragattalgan 8 karashanyn 2020 zhyly Vdali ot RodinyKitapnamaBarmin K V K voprosu ocenki deyatelnosti Ospan batyra v Sinczyane v 1944 1946 zhzh Muragattalgan 26 mausymnyn 2015 zhyly Godfrey Lias Kazak Exodus London Evan Brothers Limited 1956 Muragattalgan 8 karashanyn 2020 zhyly Halife Altay Anayurttan Anadoluʹya Ankara Kultur Bakanligi 1981 Halife Altay Kazak Turklerine aid secere Istanbul 1997 Gulcin Candarlioglu Ozgurluk Yolu Nurgocay Batur un Anilariyla Osman Batur Istanbul Dogu Kutuphanesi 2006 Anayurt Almaty Nash Mir 2006 Zordun Sabir Anayurt Almaty Nash Mir 2006 ujg Hizir Bek Gayretullah Osman Batur tүrik Hizir Bek Gayretullah Altaylarda Kanli Gunler 1977 tүrik 宋希濂 鷹犬將軍 宋希濂自述 北京 中國文史出版社 1986DerekkozderShAҚANTAJ ShEZhIRESI tortinshi basylym Kerey kz Kerej kz Tekserildi 16 karasha 2020 Ospan batyrdyn shoberesi Almaty kalasynda dүniege keldi Namys kz Tekserildi 26 tamyz 2012