Халькопирит грекше chalkos мыс және пирит мыс колчеданы сульфидтер класына жататын минерал Химиялық формуласы CuFeS2 құр

Халькопирит (грекше chalkos — мыс және пирит), мыс колчеданы — сульфидтер класына жататын минерал. Химиялық формуласы: CuFeS2, құрамы (%): Cu — 34,64, Fe — 30,42, қоспалары: Ag, Au, Tl, тағы басқалар. Тетрагоналды сингонияда кристалданады. Агрегаттары түйірлі, тұтас немесе сеппе түрінде болады. Түсі сары, металл тәрізді жылтыр, жымдастығы жетілмеген, электр тогын нашар өткізеді, 1000С-та балқиды. Қаттылығы Моос шкаласы бойынша 3 — 4, тығыздығы 4,1 — 4,3 г/см3. Халькопирит магмалық (негізді атпа тау жыныстарындағы мысты-никельді сульфидті кентастарда), гидротермалдық (жапсарлық, мысты-турмалиндік, мыс кентастарының сеппелі формациялары, колчедандық), шөгінді (мысты құмтастар мен тақтатастар) кендерде әртүрлі сульфидтермен бірге кездеседі. Қазақстанда Жезқазған, Қоңырат кендерінен табылған. Халькопирит — мыс алынатын негізгі кентас.

Chalcopyrite
Twinned chacopyrite crystal from the Camp Bird Mine, Ouray County, Colorado (size:5.2 x 3.6 x 2.7 cm)
Негізі
Санаты	Минерал
Химиялық формуласы	CuFeS₂
	02.CB.10a
	Tetragonal 42m – scalenohedral
	a = 5.289 Å, c = 10.423 Å; Z = 4
Ерекшеліктері
	183.54
Түсі	Brass yellow, may have iridescent purplish tarnish.
	Predominantly the disphenoid and resembles a tetrahedron, commonly massive, and sometimes botryoidal.
	Scalenohedral 42m
	Penetration twins
	Indistinct on {011}
	Irregular to uneven
Беріктігі	Brittle
бойынша минерал қаттылығы	3.5
	Greenish black
	Opaque
	4.1 – 4.3
	Soluble in HNO₃
Басқа сипаттамалары	magnetic on heating
Дереккөздер

Шығу тегі

Шығу тегі гидротермиялық, галенитпен және сфалеритпен байланысты полиметалл кендерінің құрамына кіреді, бірақ өзі үлкен кластерлер түзбейді. Ол метаморфтық процестерде де пайда болады, грейзендер мен скарндарда кездеседі. Жақын жер жағдайында тұрақсыз және ауа-райының бұзылуы кезінде ол тез бұзылып, екінші реттік мыс минералдарын түзеді. Ең маңызды мыс рудасы; кристалдар түрінде-құнды коллекциялық минерал.

Дереккөздер

Klein, Cornelis and Cornelius S. Hurlbut, Jr., Manual of Mineralogy, Wiley, 20th ed., 1985, pp. 277 – 278 ISBN 0-471-80580-7
Palache, C., H. Berman, and C. Frondel (1944) Dana’s system of mineralogy, (7th edition), v. I, 219–224
http://www.mindat.org/min-955.html mindat.org
http://webmineral.com/data/Chalcopyrite.shtml Webmineral.com
Handbook of Mineralogy
Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология/Жалпы редакциясын басқарған — түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайышов — Алматы: "Мектеп" баспасы" ЖАҚ , 2003. — 248 бет. ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2

Бұл — геология бойынша мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.

[1] Klein, Cornelis and Cornelius S. Hurlbut, Jr., Manual of Mineralogy, Wiley, 20th ed., 1985, pp. 277 – 278 ISBN 0-471-80580-7

[2] Palache, C., H. Berman, and C. Frondel (1944) Dana’s system of mineralogy, (7th edition), v. I, 219–224

[3] ttp://www.mindat.org/min-955.html mindat.org

[4] ttp://webmineral.com/data/Chalcopyrite.shtml Webmineral.com

[HBM-5] Handbook of Mineralogy

[6] Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология/Жалпы редакциясын басқарған — түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайышов — Алматы: "Мектеп" баспасы" ЖАҚ , 2003. — 248 бет. ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2