Ет — малдың бүтін ұшасы немесе ұшаның жеке мүшелері; құнды тағамдық өнім. Бұлшық ет, май, сіңір және сүйектіндерінен тұрады. Қоректілігі жағынан ең құнды әрі жұмсақ бұлшық ет тіндері омыртқа, арқа, белдеме, жамбас тұстарында болады. Бұлшық ет тіндерінде орта есеппен 73-77% су, 18-21% ақуыз, 1-3% май, 1,7—2% экстракты азотты заттар, 0,9—1,2% экстракты азотсыз заттар, 0,8—1,0% минералдық тұздар, сонымен бірге Вр В2 В6 РР және т.б витаминдер болады.
Бұлшық ет тінінің ақуызында адам организміне қажетті амин қышқылдары түгелдей кездеседі. Экстракты заттар етке жағымды хош иіс беріп, ас қорыту бездерінің қызметін жақсартады. Бұлшық ет тіндеріне қарағанда, сіңір тіндерінде қоректік заттар шамалы. Қоректілігі жағынан ең төмені — сүйек тіндері. Еттің калориялылығы май тіндерінің мөлшеріне байланысты. Қоректілігі және дәмдік сапасы бойынша, ең тәуірі, бірінші категориядағы ет, онда ақуыз — 14—19%, май — 12-15%. Майы аз ет дәмсіз болады. Майдың өте көп болуы да еттің қоректілік, дәмдік сапасын төмендетеді. Егер май бұлшық ет тіндерінде белгілі бір қатынаста болса, яғни май етпен қабаттасып бір ет, бір май болып орналасса, онда еттің дәмі мен сапасы жақсарады.
Ет — ет комбинатында сорғыған (ұшаны мүшелеген соң табиғи жағдайда немесе тоңазытқышта 6 сағаттай сақталған және сорғыған), салқындатылған (еттің ішіндегі температура 0—4° С-қа дейін жеткізіледі), мұздатылған (6° С-дан аспайтын температурада тоңазытылған) қалыпта сақталады. Сиыр етінің ұшасы үш сұрыпқа бөлінеді: бірінші сұрыпқа — сан еті, жамбас, белдеме, арқа, жауырын, төс; екінші сұрыпқа — мойын мен төстік; үшінші сұрыпқа — ауыз омыртқа мен кәрі және асықты жіліктің басы жатады. Қой мен ешкі еттері екі сұрыпқа бөлінеді:
- біріншісі — жамбас, белдеме, жауырын-арқа;
- екінші сұрыпқа — , асықты, кәрі жіліктердің басы жатады.
Еттің құрамы мен қасиеттері
Еттің басым бөлігі — бұлшықет тіні, оның құрамына: ылғал (73-77 %), ақуыздар (18-21 %), липидтер (1-3 %), экстрактивтік заттар (1,7—2% азотты, 0,9—1,2% безотистых), минералды заттар (0,8—1,0%) кіреді. Бұлшықет тінінен басқа ет құрамына дәнекер, май және аз мөлшерде жүйке тіндері кіреді.
Еттің қоректік құндылығы оның құрамына кіретін, құрамында алмастырылмайтын аминқышқылдары (валин, лейцин, изолейцин, лизин, метионин, треонин, триптофан, фенилаланин) бар толыққанды ақуыздармен және құрамына алмастырылмайтын полиқанықпаған май қышқылдары кіретін липидтермен байланысты. Етпен адам ағзасына микроэлементтер мен витаминдер түседі. Еттің экстрактивті заттары тағамның дәмін жақсартады, тәбет қозғайды, ас қорыту бездерінің секрециясын күшейтеді.
Қызықты факт
АҚШ Ауылшаруашылығы департаментінің мәліметі бойынша, 2018 жылы Қытайдағы сиыр етінің жалпы тұтынуы 8,5 миллион тонна деп бағаланып, АҚШ нарығынан кейін екінші орынға шықты.
Сілтемелер
Ет тағамдары
Дереккөздер
- Қазақ тілі терминдер сөздігі I том
- Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
- Қытайға ет импортының статистикасы.
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Et maldyn bүtin ushasy nemese ushanyn zheke mүsheleri kundy tagamdyk onim Bulshyk et maj sinir zhәne sүjektinderinen turady Қorektiligi zhagynan en kundy әri zhumsak bulshyk et tinderi omyrtka arka beldeme zhambas tustarynda bolady Bulshyk et tinderinde orta eseppen 73 77 su 18 21 akuyz 1 3 maj 1 7 2 ekstrakty azotty zattar 0 9 1 2 ekstrakty azotsyz zattar 0 8 1 0 mineraldyk tuzdar sonymen birge Vr V2 V6 RR zhәne t b vitaminder bolady Tүrli etterEtti salatEt et dүkenderinde satylady Klod Mone 1864 Bulshyk et tininin akuyzynda adam organizmine kazhetti amin kyshkyldary tүgeldej kezdesedi Ekstrakty zattar etke zhagymdy hosh iis berip as korytu bezderinin kyzmetin zhaksartady Bulshyk et tinderine karaganda sinir tinderinde korektik zattar shamaly Қorektiligi zhagynan en tomeni sүjek tinderi Ettin kaloriyalylygy maj tinderinin molsherine bajlanysty Қorektiligi zhәne dәmdik sapasy bojynsha en tәuiri birinshi kategoriyadagy et onda akuyz 14 19 maj 12 15 Majy az et dәmsiz bolady Majdyn ote kop boluy da ettin korektilik dәmdik sapasyn tomendetedi Eger maj bulshyk et tinderinde belgili bir katynasta bolsa yagni maj etpen kabattasyp bir et bir maj bolyp ornalassa onda ettin dәmi men sapasy zhaksarady Et et kombinatynda sorgygan ushany mүshelegen son tabigi zhagdajda nemese tonazytkyshta 6 sagattaj saktalgan zhәne sorgygan salkyndatylgan ettin ishindegi temperatura 0 4 S ka dejin zhetkiziledi muzdatylgan 6 S dan aspajtyn temperaturada tonazytylgan kalypta saktalady Siyr etinin ushasy үsh surypka bolinedi birinshi surypka san eti zhambas beldeme arka zhauyryn tos ekinshi surypka mojyn men tostik үshinshi surypka auyz omyrtka men kәri zhәne asykty zhiliktin basy zhatady Қoj men eshki etteri eki surypka bolinedi birinshisi zhambas beldeme zhauyryn arka ekinshi surypka asykty kәri zhilikterdin basy zhatady Ettin kuramy men kasietteriEttin basym boligi bulshyket tini onyn kuramyna ylgal 73 77 akuyzdar 18 21 lipidter 1 3 ekstraktivtik zattar 1 7 2 azotty 0 9 1 2 bezotistyh mineraldy zattar 0 8 1 0 kiredi Bulshyket tininen baska et kuramyna dәneker maj zhәne az molsherde zhүjke tinderi kiredi Ettin korektik kundylygy onyn kuramyna kiretin kuramynda almastyrylmajtyn aminkyshkyldary valin lejcin izolejcin lizin metionin treonin triptofan fenilalanin bar tolykkandy akuyzdarmen zhәne kuramyna almastyrylmajtyn polikanykpagan maj kyshkyldary kiretin lipidtermen bajlanysty Etpen adam agzasyna mikroelementter men vitaminder tүsedi Ettin ekstraktivti zattary tagamnyn dәmin zhaksartady tәbet kozgajdy as korytu bezderinin sekreciyasyn kүshejtedi Қyzykty faktAҚSh Auylsharuashylygy departamentinin mәlimeti bojynsha 2018 zhyly Қytajdagy siyr etinin zhalpy tutynuy 8 5 million tonna dep bagalanyp AҚSh narygynan kejin ekinshi orynga shykty SiltemelerEt tagamdaryDerekkozderҚazak tili terminder sozdigi I tom Shanyrak Үj turmystyk enciklopediyasy Almaty Қaz Sov encikl Bas red 1990 ISBN 5 89800 008 9 Қytajga et importynyn statistikasy Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet