Ниобий лат Nіobіum Nb элементтердің периодтық жүйесінің V тобындағы хим элемент ат н 41 ат м 92 9064 Табиғатта тұрақты б

Ниобий (лат. Nіobіum; Nb) — элементтердің периодтық жүйесінің V тобындағы хим. элемент, ат. н. 41, ат. м. 92,9064. Табиғатта тұрақты бір изотопы 93Nb бар. Ниобийді ағылшын химигі Ч.Хатчет (1765 – 1847) ашқан (1801ж). Жер қыртысындағы массалық мөлшері 2.10–3%. Маңызды минералдары: колумбит-танталит тобы (Fe, Mn) (Nb, Ta)2O6, (Сa, Na) (Nb, Ta, Tі)2O6 (OH, F), лопарит (Na, Ce, Ca)2(Tі, Nb, Ta)O3. Ниобий ашық-сұр түсті иілгіш металл, кристалдық торы көлемді орталықтандырылған кубты; тығыздылығы 8,57 г/см3, балқу t 2500ӘС, қайнау t 4927ӘС. Тотығу дәрежесі +5, +1-ден +4-ке дейінгілері сирек кездеседі.

41	Цирконий ← Ниобий → Молибден
V ↑ Nb ↓ Ta	Периодическая система элементов 41Nb

Жай заттың сыртқы бейнесі

Күміс-ақ түсті жылтыр металл; көкшіл оксидті пленкамен жабылған

Атом қасиеті

Атауы, символ, нөмірі

Ниобий, 41

Топ, период, блок

5, 5, d

Атомдық масса
()

92.90637(1) м. а. б. (г/моль)

Электрондық конфигурация

[Kr] 4d⁴ 5s¹

Қабықшалар бойынша электрондар

2, 8, 18, 12, 1

Атом радиусы

146

Химиялық қасиеттері

164±6

(+5e)69

1,6 (Полинг шкаласы)

0

Тотығу дәрежелері

−3, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5

1-ші: 652.1 кДж/моль (эВ)
2-ші: 1380 кДж/моль (эВ)
3-ші: 2416 кДж/моль (эВ)

Жай заттың термодинамикалық қасиеттері

Термодинамикалық фаза

Қатты дене

Тығыздық ()

8,57 г/см³

Балқу температурасы

2741 K (2468 °С, 4474 °F)

Қайнау температурасы

5015 K (4742 °С, 8567 °F)

26,8 кДж/моль

Булану жылуы

680 кДж/моль

24,44 Дж/(K·моль)

Молярлық көлем

10,8 см³/моль

қысымы
$P$ (Па)	1	10	100	1000	10 000	100 000
$T$ (К)	2942	3207	3524	3910	4393	5013

Жай заттың кристаллдық торы

кубтық көлемдік орталықтанған

3,301 Å

275 K

Басқа да қасиеттері

(300 K) 53,7 Вт/(м·К)

105 ГПа

38 ГПа

Пуассон коэффициенті

0.40

Моос қаттылығы

6.0

870–1320

735–2450

7440-03-1

Бөлме температурасында HCl, HNO3, H2SO4, H3PO4, патша арағы және NH3 ерітіндісі әсеріне тұрақты, және оның HNO3 қоспасымен, сілті ерітінділері және балқымаларымен, 300 – 400ӘС-та F2, 200ӘС-тан жоғары O2 және Cl2, 250ӘС-тан жоғары Br2, H2, 400ӘС-та N2, 1200 – 1400ӘС-та C-пен әрекеттеседі. 1500 – 1800ӘС-та Nb2O5-ті көміртекпен немесе алюминиймен, K2NbF7-ні натриймен тотықсыздандыру, Nb2O5-ті K2NbF7 балқымасында электролиздеу арқылы алады. Оның құймалары реактивті қозғалтқыштардың, зымырандардың, газды трубиналардың, хим. аппараттардың, электронды құралдардың, эл. конденсаторлардың және асқын өткізгіш қондырғылар бөлшектерінің құрылымдық материалдары ретінде қолданылады.

Ниобийдің құрамы ультра негізді (0,2 г/т Nb) қышқыл жыныстарға (24 г/т Nb) артады. Ниобий әрдайым тантал жүреді. Ниобий мен танталдың жақын химиялық қасиеттері олардың бір минералдарда бірге болуына және жалпы геологиялық процестерге қатысуына себепші болады. Ниобий құрамында титан бар минералдар қатарында титанды алмастыра алады (сфен, ортит, перовскит, биотит). Ниобийдің табиғатта болу түрі әртүрлі болуы мүмкін: шашыраңқы (магмалық жыныстардың тұқым түзуші және акцессорлық минералдарында) және минералды.

Жалпы алғанда, ниобий бар жүзден астам минералдар белгілі. Олардың өнеркәсіптік маңызы тек кейбір: колумбит-танталит ( , Mn)(Nb, Ta)2O6, пирохлор (Na, Ca, TR, U)2(Nb, Ta, Ti)2O6(OH, F) (Nb2O5 0 — 63 %), лопарит (Na, Ca, Ce)(Ti, nb)O3 ((nb, Ta)2O5 8 — 10 %), кейде эвксенит қолданылады сондай-ақ құрамында қоспалар (ильменит, касситерит, вольфрамит) түріндегі ниобий бар минералдар бар.

Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.