Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Құрлық, материк, континент — жер қабығының дүниежүзілік мұхит деңгейінен көтеріңкі ірі бөлігі. Оның шеткі аймақтары мұхит деңгейінен төменде жатыр (қ. Құрлықтық беткей). Құрлықтың жалпы аумағы немесе жалпы жер шарының -ын алады. Солтүстік жарты шардың 39%-ын, оңтүстік жарты шардың 19%-ын құрайды. Қазіргі геологиялық дәуірде ол 6 континенттен — Аустралия, Антарктида, Африка, Еуразия, Оңтүстік Америка және Солтүстік Америкадан тұрады. Құрлықтың 36%-ы таулы, 64%-ы жазық. Құрлық астындағы жер қабығының қалыңдығы 25-тен 75 км-ге дейін жетеді. Ішкі континенттік және шеткі континенттік құрылымдардан тұрады. Біріншісіне көне және жас платформаларда дамыған жазық өңірлер және пайда болған таулы құрылымдар жатады. Екінші типтік құрылымдарға континенттердің су астындағы тегістелген жалғасы (қайраң, беткей), пассивті жиегі (атланттық) және кезектесе орналасқан қайраңдық, беткей, терең қазаншұңқырлар, шұңғымалар, мұхиттың қарқынды дамыған арал доғаларының (Тынық мұхиттың) шеткі аймақтары жатады. Құрлықтар ұзақ уақытты қамтитын эволюциялық дамудың нәтижесінде пайда болған гетерогенді дене саналады, ол бойынша геосинклиналдардың дамуы барысында ертедегі ядролардың бірігіп ұлғаюы нәтижесінде пайда болған. бойынша, қазіргі құрлықтар бір уақыттарда бүтін болған бөлшектеніп, алдымен Лавразияға және Гондванаға бөлінген. Құрлықтардың нобайы мұхиттардың ашылуынан және соқтығысуынан өзгеріп отырған.
Құрлықтар саны
| Моделдер | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| 7 құрлық | ||||||||
| 6 құрлық | ||||||||
| 6 құрлық | ||||||||
| 5 құрлық | ||||||||
Құрлықтар аумағы мен жұрты
| Құрлық | Аумағы (км²) | Жұрты 2002 (сарап.) | Бүкіл жұртынан пайызы | Тығыздығы (адам/км²) |
|---|---|---|---|---|
| Азия | 43,810,000 | 3,800,000,000 | 60% | 86.7 |
| Африка | 30,370,000 | 922,011,000 | 14% | 29.3 |
| 42,330,000 | 890,000,000 | 14% | 20.9 | |
| Солтүстік Америка | 24,490,000 | 515,000,000 | 8% | 21.0 |
| Оңтүстік Америка | 17,840,000 | 371,000,000 | 6% | 20.8 |
| Антарктика | 13,720,000 | 1,000 | 0.00002% | 0.00007 |
| Еуропа | 10,180,000 | 710,000,000 | 11% | 69.7 |
| Океания | 9,010,000 | 33,552,994 | 0.6% | 3.7 |
| 8,500,000 | 30,000,000 | 0.5% | 3.5 | |
| Аустралия | 7,600,000 | 21,000,000 | 0.3% | 2.8 |
Жоғалған құрлықтар
Әлем бұрыштары
- Аустралия (+ Океания)
- Антарктида
- Африка
- Еуропа
- Азия
- (Солтүстік Америка мен Оңтүстік Америка, )
Солтүстік Америка мен Оңтүстік Америка құрлықтары Панама мойнағымен қосылған. Сонымен қатар Жердегі құрлықтарды әлем бұрыштарына бөліп айту қалыптасқан. Бұл пайда бола бастады, яғни әр жаңа жер, сол кезде айтқандай — әлем бұрышын мұхитсаяхатшылары ашқан сайын.
Солтүстік Америка мен Оңтүстік Америка құрлықтық ажыратуға қарағанда бір әлем бұрышы боп есептеледі, ал әлемнің екі бұрышы боп есептелетін Еуропа мен Азия бір құрлықта — Еуразияда орналасқан. Еуропа мен Азия шекарасы Орал таулары, содан Каспий теңізіне дейін Жем өзені бойымен, мен өзендерімен өзені сағасына дейін, ары қарай Қара теңіз бен теңіздері арқылы өтеді.
Түсініктемелер
- The World - Continents Мұрағатталған 21 ақпанның 2006 жылы., Atlas of Canada
- "Continent". . 2006. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.
- World, National Geographic - Xpeditions Atlas. 2006. Washington, DC: National Geographic Society.
- . 2001. New York: Oxford University Press.
- "Continent Мұрағатталған 28 қазанның 2009 жылы.". .
- "Continent". McArthur, Tom, ed. 1992. The Oxford Companion to the English Language. New York: Oxford University Press; p. 260.
- "Continent". The Columbia Encyclopedia. 2001. New York: Columbia University Press - Bartleby.
- Océano Uno, Diccionario Enciclopédico y Atlas Mundial, "Continente", page 392, 1730. ISBN 84-494-0188-7
- Los Cinco Continentes (The Five Continents), Planeta-De Agostini Editions, 1997. ISBN 84-395-6054-0
| Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Continents |
Дереккөздер
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қurlyk materik kontinent zher kabygynyn dүniezhүzilik muhit dengejinen koterinki iri boligi Onyn shetki ajmaktary muhit dengejinen tomende zhatyr k Қurlyktyk betkej Қurlyktyn zhalpy aumagy nemese zhalpy zher sharynyn yn alady Soltүstik zharty shardyn 39 yn ontүstik zharty shardyn 19 yn kurajdy Қazirgi geologiyalyk dәuirde ol 6 kontinentten Australiya Antarktida Afrika Euraziya Ontүstik Amerika zhәne Soltүstik Amerikadan turady Қurlyktyn 36 y tauly 64 y zhazyk Қurlyk astyndagy zher kabygynyn kalyndygy 25 ten 75 km ge dejin zhetedi Ishki kontinenttik zhәne shetki kontinenttik kurylymdardan turady Birinshisine kone zhәne zhas platformalarda damygan zhazyk onirler zhәne pajda bolgan tauly kurylymdar zhatady Ekinshi tiptik kurylymdarga kontinentterdin su astyndagy tegistelgen zhalgasy kajran betkej passivti zhiegi atlanttyk zhәne kezektese ornalaskan kajrandyk betkej teren kazanshunkyrlar shungymalar muhittyn karkyndy damygan aral dogalarynyn Tynyk muhittyn shetki ajmaktary zhatady Қurlyktar uzak uakytty kamtityn evolyuciyalyk damudyn nәtizhesinde pajda bolgan geterogendi dene sanalady ol bojynsha geosinklinaldardyn damuy barysynda ertedegi yadrolardyn birigip ulgayuy nәtizhesinde pajda bolgan bojynsha kazirgi kurlyktar bir uakyttarda bүtin bolgan bolshektenip aldymen Lavraziyaga zhәne Gondvanaga bolingen Қurlyktardyn nobajy muhittardyn ashyluynan zhәne soktygysuynan ozgerip otyrgan Tүrli kurlyktardy korsetetin animaciyalyk tүspen kodtalgan karta Konvenciyasy men modeline bajlanysty kejbir kontinentter shogyrlandyrylgan nemese kishirek kurlyktarga bolingen boluy mүmkin mysaly Euraziya zhii Europa men Aziyaga kyzyl renkter bolinedi al Soltүstik zhәne Ontүstik Amerika kejde bir kurlyk zhasyl renkteri retinde tanylady Қurlyktar sanyModelderTүrli kurlyktardy korsetetin tүspen kodtalgan karta Ұksas renkteri shogyrlandyrylgan nemese kishi boluy mүmkin7 kurlyk Sol Amerika On Amerika Antarktika Afrika Europa Aziya Australiya6 kurlyk Sol Amerika On Amerika Antarktika Afrika Euraziya Australiya6 kurlyk Antarktika Afrika Europa Aziya Australiya5 kurlyk Amerika Afrika Europa Aziya AustraliyaҚurlyktar aumagy men zhurtyHalyk sany zhәne zher kolemin salystyruҚurlyk Aumagy km Zhurty 2002 sarap Bүkil zhurtynan pajyzy Tygyzdygy adam km Aziya 43 810 000 3 800 000 000 60 86 7Afrika 30 370 000 922 011 000 14 29 342 330 000 890 000 000 14 20 9Soltүstik Amerika 24 490 000 515 000 000 8 21 0Ontүstik Amerika 17 840 000 371 000 000 6 20 8Antarktika 13 720 000 1 000 0 00002 0 00007Europa 10 180 000 710 000 000 11 69 7Okeaniya 9 010 000 33 552 994 0 6 3 78 500 000 30 000 000 0 5 3 5Australiya 7 600 000 21 000 000 0 3 2 8Zhogalgan kurlyktarӘlem buryshtaryAustraliya Okeaniya Antarktida Afrika Europa Aziya Soltүstik Amerika men Ontүstik Amerika Soltүstik Amerika men Ontүstik Amerika kurlyktary Panama mojnagymen kosylgan Sonymen katar Zherdegi kurlyktardy әlem buryshtaryna bolip ajtu kalyptaskan Bul pajda bola bastady yagni әr zhana zher sol kezde ajtkandaj әlem buryshyn muhitsayahatshylary ashkan sajyn Soltүstik Amerika men Ontүstik Amerika kurlyktyk azhyratuga karaganda bir әlem buryshy bop esepteledi al әlemnin eki buryshy bop esepteletin Europa men Aziya bir kurlykta Euraziyada ornalaskan Europa men Aziya shekarasy Oral taulary sodan Kaspij tenizine dejin Zhem ozeni bojymen men ozenderimen ozeni sagasyna dejin ary karaj Қara teniz ben tenizderi arkyly otedi TүsiniktemelerThe World Continents Muragattalgan 21 akpannyn 2006 zhyly Atlas of Canada Continent 2006 Chicago Encyclopaedia Britannica Inc World National Geographic Xpeditions Atlas 2006 Washington DC National Geographic Society 2001 New York Oxford University Press Continent Muragattalgan 28 kazannyn 2009 zhyly Continent McArthur Tom ed 1992 The Oxford Companion to the English Language New York Oxford University Press p 260 Continent The Columbia Encyclopedia 2001 New York Columbia University Press Bartleby Oceano Uno Diccionario Enciclopedico y Atlas Mundial Continente page 392 1730 ISBN 84 494 0188 7 Los Cinco Continentes The Five Continents Planeta De Agostini Editions 1997 ISBN 84 395 6054 0Ortakkorda bugan katysty media sanaty bar ContinentsDerekkozderBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet