Қырғыз тілі (кыргыз тили, قىرعىز تئلى) — Қырғыз Республикасының мемлекеттік тілі, түркі тілдерінің қыпшақ тобына жатады. Қырғыз тілінде 7 млн. адам сөйлейді. Олардың басым көпшілігі Қырғыз Республикасында тұрады. КСРО-да 1928 жылға дейін және Қытайда бүгінге дейін араб жазуын қолданады. Қазіргі жазуы кириллицаға негізделген.
Қырғыз тілі | |
Өз атауы: | кыргыз тили, قىرعىز تئلى |
---|---|
Елдер: | Қырғызстан, Өзбекстан, Қытай |
Аймақтар: | сол тілде сөйлейтін ел ішіндегі аймақ |
Ресми күйі: | |
Реттейтін мекеме: | мекеме аты |
Сөйлеушілер саны: | 7 млн |
Рейтинг: | тілдің сөйлеушілер саны бойынша орны |
Санаты: | Еуразия тілдері |
Алтай тілдері (даулы)
| |
Жазуы: | |
: | кир/кыр 305 |
ISO 639-1: | ky |
: | kir |
: | kir |
Тағы қараңыз: |
Қырғыз тілі көпшілігі Қырғызстан, қалғаны Өзбекстанда, Тәжікстанда т. б. аймақтарда түратын қырғыз халқының ұлттық әдеби, мемлекеттік тілі. ҚХР-да 160 мың, Ауғанстанда 20 мың қырғыз бар. Қырғыздардың бүкіл әлемдік жиынтық саны — 2 900 мыңдай. Қырғыз тілі езінің даму барысында 3 дәуірді көне қырғыз (VІІІ-ІХ ғ.), орта қырғыз (Х-ХV ғ.) және жаңа қырғыз (ХV ғасырдан кейін) дәуірлерін басынан еткізді. Ол 3 диалектіге солтүстік, оңтүстікшығыс, оңтүстік-батыс диалектілеріне бөлінеді. Әдеби тілі солтүстік диалектісі негізінде қалыптасқан. Қазақ тілінен басты айырмашылықтары с - ның ш, ш - ның ч болғанында. Үш - үч, бас - баш, тас - таш.
Әліпбиі
Қырғызстан қырғыздары кириллицаға негізделген қырғыз әліпбиін қолданады. Қырғыздың кириллицасында орыс тілінің барлық әріпі мен қосымша ң, ө мен ү әріптері бар. Шыңжаң ауданындағы араб жазуын қолданады.
1928–1940 жылдары КСРО-дағы көптеген тілдері, соның ішінде қырғыз тілі үшін латын әліпбиі қолданылды.
Кириллица | Парсы-Арабша | Латын (бейресми, түрік тіліне негізделген) | ХФӘ | Қазақша аудармасы |
Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш. | باردیق ادامدار ۅز بەدەلينده جانا وُقوُقتاریندا ەرکین جانا تهڭ ۇقۇقتۇۇ بولۇپ جارالات. الاردین اڭ-سەزیمی مەنەن ابئییری بار جانا بئرى-بئرینه بئر توُوُعاندیق مامئلە قیلوُوُغا تئییش. | Bardıq adamdar öz bedelinde jana uquqtarında erkin jana teŋ uquqtuu bolup jaralat. Alardın aŋ-sezimi menen abiyiri bar jana biri-birine bir tuuğandıq mamile qıluuğa tiyiş. | bɑrdɯq ɑdɑmdɑr øz bedelinde d͡ʒɑnɑ uquqtɑrɯndɑ erkin d͡ʒɑnɑ teŋ uquqtuː boɫup d͡ʒɑrɑɫɑt ‖ ɑɫɑrdɯn ɑɴsezimi menen ɑbijiri bɑr d͡ʒɑnɑ biribirine bir tuːʁɑndɯq mɑmile qɯɫuːʁɑ tijiʃ | Барлық адамдар тумысынан азат және қадір-қасиеті мен құқықтары тең болып дүниеге келеді. Адамдарға ақыл-парасат, ар-ождан берілген, сондықтан олар бір-бірімен туыстық, бауырмалдық қарым-қатынас жасаулары тиіс. |
Сілтемелер
- Қырғыз тілі транслитератор
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қyrgyz tili kyrgyz tili قىرعىز تئلى Қyrgyz Respublikasynyn memlekettik tili tүrki tilderinin kypshak tobyna zhatady Қyrgyz tilinde 7 mln adam sojlejdi Olardyn basym kopshiligi Қyrgyz Respublikasynda turady KSRO da 1928 zhylga dejin zhәne Қytajda bүginge dejin arab zhazuyn koldanady Қazirgi zhazuy kirillicaga negizdelgen Қyrgyz tiliӨz atauy kyrgyz tili قىرعىز تئلىElder Қyrgyzstan Өzbekstan ҚytajAjmaktar sol tilde sojlejtin el ishindegi ajmakResmi kүji ҚyrgyzstanRettejtin mekeme mekeme atySojleushiler sany 7 mlnRejting tildin sojleushiler sany bojynsha ornySanaty Euraziya tilderiAltaj tilderi dauly Tүrki tarmagyAltaj tobykyrgyz kypshak top tarmagy dd dd Zhazuy kirillica arab zhazuy kir kyr 305ISO 639 1 ky kir kirTagy karanyz Қyrgyz tilinin taraluy source source source source source source source source Қyrgyz dәstүrli kiimin kigen kyrgyz til iesi Bishkek manyndagy zhajlau Қyrgyz tili kopshiligi Қyrgyzstan kalgany Өzbekstanda Tәzhikstanda t b ajmaktarda tүratyn kyrgyz halkynyn ulttyk әdebi memlekettik tili ҚHR da 160 myn Auganstanda 20 myn kyrgyz bar Қyrgyzdardyn bүkil әlemdik zhiyntyk sany 2 900 myndaj Қyrgyz tili ezinin damu barysynda 3 dәuirdi kone kyrgyz VIII IH g orta kyrgyz H HV g zhәne zhana kyrgyz HV gasyrdan kejin dәuirlerin basynan etkizdi Ol 3 dialektige soltүstik ontүstikshygys ontүstik batys dialektilerine bolinedi Әdebi tili soltүstik dialektisi negizinde kalyptaskan Қazak tilinen basty ajyrmashylyktary s nyn sh sh nyn ch bolganynda Үsh үch bas bash tas tash ӘlipbiiTolyk makalasy Қyrgyz әlipbii Қyrgyzstan kyrgyzdary kirillicaga negizdelgen kyrgyz әlipbiin koldanady Қyrgyzdyn kirillicasynda orys tilinin barlyk әripi men kosymsha n o men ү әripteri bar Shynzhan audanyndagy arab zhazuyn koldanady 1928 1940 zhyldary KSRO dagy koptegen tilderi sonyn ishinde kyrgyz tili үshin latyn әlipbii koldanyldy Kirillica Parsy Arabsha Latyn bejresmi tүrik tiline negizdelgen HFӘ Қazaksha audarmasyBardyk adamdar oz bedelinde zhana ukuktarynda erkin zhana ten ukuktuu bolup zharalat Alardyn an sezimi menen abijiri bar zhana biri birine bir tuugandyk mamile kyluuga tijish باردیق ادامدار ۅز بەدەلينده جانا و قو قتاریندا ەرکین جانا تهڭ ۇقۇقتۇۇ بولۇپ جارالات الاردین اڭ سەزیمی مەنەن ابئییری بار جانا بئرى بئرینه بئر تو و عاندیق مامئلە قیلو و غا تئییش Bardiq adamdar oz bedelinde jana uquqtarinda erkin jana teŋ uquqtuu bolup jaralat Alardin aŋ sezimi menen abiyiri bar jana biri birine bir tuugandiq mamile qiluuga tiyis bɑrdɯq ɑdɑmdɑr oz bedelinde d ʒɑnɑ uquqtɑrɯndɑ erkin d ʒɑnɑ teŋ uquqtuː boɫup d ʒɑrɑɫɑt ɑɫɑrdɯn ɑɴsezimi menen ɑbijiri bɑr d ʒɑnɑ biribirine bir tuːʁɑndɯq mɑmile qɯɫuːʁɑ tijiʃ Barlyk adamdar tumysynan azat zhәne kadir kasieti men kukyktary ten bolyp dүniege keledi Adamdarga akyl parasat ar ozhdan berilgen sondyktan olar bir birimen tuystyk bauyrmaldyk karym katynas zhasaulary tiis SiltemelerҚyrgyz tili transliterator Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet