Салжұқ мемлекеті - түрік оғыздардың үрім бұтағынан таралып, Салжұқ есімді басшыларының есімімен аталған, сондай-ақ салжұқ мұсылман әулетінен құрылған мемлекет.
Салжұқ мемлекеті
30 жылдары Салжұқтар Ғазнауи мемлекетінен васалдық жағдайда Хорасаннан жер алды. Кейінен Ғазнаиулерге қарсы шығып, 1040 жылы Данденакан түбіндегі ұрысқа жеңіске жетті. Сұлтан лауызымын қабылдаған Тоғрұлбек (1038-1063 жылдары) тұсында Салжұқтар Хорезм, Иран, Әзірбайжан, Курдистан, Иракты жаулап алып, 1055 жылы Бағдадқа басып кірді. Тұрұлбек мемлекетінің астанасы Рей қаласы ағасы Чағрыбек иеліктірінің орталығы Мерв болды. Алп- Арслан тусында (1063-1072 жылдар) Арменияны жаулап алып (1064 жылы), Манцикерт түбінде Византия әскерлерін жеңді (1071 жылы). 1071 жылы және 1081 жылы аралығында Кіші Азия және басқада жерлерді жаулап алды.
Сұлтан Мәлік шаһтың (1072-1092 жылдары) тусында Грузия мен Орта Азиядағы Қарахан мемлекетін бағындырды. Салжұқ мемлекеті саяси жағынан мықтап күшейді. Сонымен Мәлік шаһ тусында Салжұқ мемлекетінің шекарасы Сырдариядан Нілге дейін, Каспийден Жерорта теңіз]]іне дейін созылды. Мемлекет астанасы Исфаһан қаласы болды. Көшпелі оғыз және басқа да түркі тайпаларының әскери шонжарлары мен ақсүйектері байтақ территорияларын иемдеу құқығын алып, орталық өкімет билігінен тәуелсіз болуға ұмтылды. Сұлтандар ішкі саясатта күшті сұлтан өкіметінің билігіне мүдделі болған Иран ақсүйектеріне ие артты. Бұл топтың мүддесін көздеуші болды.
Салжұқ әулеті
Салжұқ әулеті- (1038-1194 жылдары) оғыз тайпаларының ақсүйек тұқымынан шыққан әулет. Олардын әуелі бастағы ата мекені Сырдарияның орта саласы (Оңтүстік Қазақстан) болған. Одан кейін салжұқ тайпалары Сығанақ пен Қаратауда мекендеген. Олардың негізгі кәсібі мал шаруашылық болған.
Бірақ Салжұқ мемлекетіндегі бытыранқылық тоқтаған жоқ. Мәлік шаһ тұсындағы Салжұқ әулетінің үрім-бұтағы билеген Керман (1041-1187 жылдары), (Кіші Азияда 1077-1307 жылдары), Сирия (1094-1117 жылдары) құрылды. Бірінші крест жорығынан кейін салжұқтар Палестинадан, кейін Сириядаң, Грузиядан, Азияның кейбір елдерінен айырылды. Мәлік шаһтың өлімінен кейін ішкі тартыстар исмаилшылдар қозғалысына байланысты. 1118 жылы Салжұқ мемлекетін Мәлік шаһтың балалары бірнеше иеліктерге бөліп алды. Олар төменгідей: Санжарға – астанасы Мерв қаласы болған шығыс облыстары, Махмұдқа –Батыс Иран мен Ирак, (Ирак салжұқ сұлтандығы 1118-1194 жылдары) тиді. Санжар (1118-1154 жылдары) дербестікке ұмытылған ақсүйектермен күрес жүргізді. Бірақ 1141 жылы қарақытайлардаң жеңіліс тауып Орта Азиядағы биілігінен айырылды. 1153 жылы оғыздар Хорасанның Мерв, Нишапур, Тус тағы басқа қалаларын басып алды. 1157 жылы Санжар өлімінен кейін Хорасадығы ұлы Салжұқ өкіметі өмір сүруін тоқтатты. Хорасан, Керман және батыс Иран арасындағы отыз жылдық өзара тартыстан кейін хорезмшаһ үстемдік алды. Тек Коний сұлтандық сақталып қалды.
Салжұқтар
Салжұқтар – көшпелі түрік оғыз ордаларының бірі. Қолбасшысы салжұқ есімімен сондай-ақ олар құрған әулеттің аталуына байланысты аталды. құрамына қынық тайпасы басшылығымен әр түрлі оғыз тайпаларының бөлігі енді. Салжұқтар Женттіде мекендеп кейін (985 жылы шамалы) Нұрата тау маңында қоныс аударды. 1038 жылы Салжұқ Нишапур қаласынан кейін Хорасанды (1040 жылы) жаулап алды. Осы кезден бастап Салжұқтың саяси тарихы Салжұқ мемлекетті тарихмен тығыз байланысты болды. ХІ-ХІІІ ғасырларда басқа да оғыз ордаларымен және Иран, Әзірбайжан, Кіші Азияның байрығы араласып, түркімен, Әзірбайжан, және түрік халықтарының қалыптасуына ықпал болды.
Дереккөздер
- “Қазақ Совет Энциклопедиясы”, ІІ том
- История Ирана с древнейщих времен до конца ХҮІІІ в; Москва, 1958 ж.
- Бортальд В.В Место прикаспийских областей в истории мусульманского мира. Баку. 1925 ж.
- Гусейнов Р.А. Селдьжуская военное организация. «Палестинской сборник» 1967 ж.
- Заходер Б.Н Хорасан и образование государства сельджуков. «Вопросы истории», 1945 ж.
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақаланың сәйкес санаты қойылмаған. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Salzhuk memleketi tүrik ogyzdardyn үrim butagynan taralyp Salzhuk esimdi basshylarynyn esimimen atalgan sondaj ak salzhuk musylman әuletinen kurylgan memleket Salzhuk memleketi30 zhyldary Salzhuktar Ғaznaui memleketinen vasaldyk zhagdajda Horasannan zher aldy Kejinen Ғaznaiulerge karsy shygyp 1040 zhyly Dandenakan tүbindegi uryska zheniske zhetti Sultan lauyzymyn kabyldagan Togrulbek 1038 1063 zhyldary tusynda Salzhuktar Horezm Iran Әzirbajzhan Kurdistan Irakty zhaulap alyp 1055 zhyly Bagdadka basyp kirdi Turulbek memleketinin astanasy Rej kalasy agasy Chagrybek ieliktirinin ortalygy Merv boldy Alp Arslan tusynda 1063 1072 zhyldar Armeniyany zhaulap alyp 1064 zhyly Mancikert tүbinde Vizantiya әskerlerin zhendi 1071 zhyly 1071 zhyly zhәne 1081 zhyly aralygynda Kishi Aziya zhәne baskada zherlerdi zhaulap aldy Sultan Mәlik shaһtyn 1072 1092 zhyldary tusynda Gruziya men Orta Aziyadagy Қarahan memleketin bagyndyrdy Salzhuk memleketi sayasi zhagynan myktap kүshejdi Sonymen Mәlik shaһ tusynda Salzhuk memleketinin shekarasy Syrdariyadan Nilge dejin Kaspijden Zherorta teniz ine dejin sozyldy Memleket astanasy Isfaһan kalasy boldy Koshpeli ogyz zhәne baska da tүrki tajpalarynyn әskeri shonzharlary men aksүjekteri bajtak territoriyalaryn iemdeu kukygyn alyp ortalyk okimet biliginen tәuelsiz boluga umtyldy Sultandar ishki sayasatta kүshti sultan okimetinin biligine mүddeli bolgan Iran aksүjekterine ie artty Bul toptyn mүddesin kozdeushi boldy 1092 zhyly Mәlik shaһtyn oliminen kejingi Salzhuk memleketiSalzhuk әuletiSalzhuk әuleti 1038 1194 zhyldary ogyz tajpalarynyn aksүjek tukymynan shykkan әulet Olardyn әueli bastagy ata mekeni Syrdariyanyn orta salasy Ontүstik Қazakstan bolgan Odan kejin salzhuk tajpalary Syganak pen Қaratauda mekendegen Olardyn negizgi kәsibi mal sharuashylyk bolgan Birak Salzhuk memleketindegi bytyrankylyk toktagan zhok Mәlik shaһ tusyndagy Salzhuk әuletinin үrim butagy bilegen Kerman 1041 1187 zhyldary Kishi Aziyada 1077 1307 zhyldary Siriya 1094 1117 zhyldary kuryldy Birinshi krest zhorygynan kejin salzhuktar Palestinadan kejin Siriyadan Gruziyadan Aziyanyn kejbir elderinen ajyryldy Mәlik shaһtyn oliminen kejin ishki tartystar ismailshyldar kozgalysyna bajlanysty 1118 zhyly Salzhuk memleketin Mәlik shaһtyn balalary birneshe ielikterge bolip aldy Olar tomengidej Sanzharga astanasy Merv kalasy bolgan shygys oblystary Mahmudka Batys Iran men Irak Irak salzhuk sultandygy 1118 1194 zhyldary tidi Sanzhar 1118 1154 zhyldary derbestikke umytylgan aksүjektermen kүres zhүrgizdi Birak 1141 zhyly karakytajlardan zhenilis tauyp Orta Aziyadagy biiliginen ajyryldy 1153 zhyly ogyzdar Horasannyn Merv Nishapur Tus tagy baska kalalaryn basyp aldy 1157 zhyly Sanzhar oliminen kejin Horasadygy uly Salzhuk okimeti omir sүruin toktatty Horasan Kerman zhәne batys Iran arasyndagy otyz zhyldyk ozara tartystan kejin horezmshaһ үstemdik aldy Tek Konij sultandyk saktalyp kaldy SalzhuktarSalzhuktar koshpeli tүrik ogyz ordalarynyn biri Қolbasshysy salzhuk esimimen sondaj ak olar kurgan әulettin ataluyna bajlanysty ataldy kuramyna kynyk tajpasy basshylygymen әr tүrli ogyz tajpalarynyn boligi endi Salzhuktar Zhenttide mekendep kejin 985 zhyly shamaly Nurata tau manynda konys audardy 1038 zhyly Salzhuk Nishapur kalasynan kejin Horasandy 1040 zhyly zhaulap aldy Osy kezden bastap Salzhuktyn sayasi tarihy Salzhuk memleketti tarihmen tygyz bajlanysty boldy HI HIII gasyrlarda baska da ogyz ordalarymen zhәne Iran Әzirbajzhan Kishi Aziyanyn bajrygy aralasyp tүrkimen Әzirbajzhan zhәne tүrik halyktarynyn kalyptasuyna ykpal boldy Derekkozder Қazak Sovet Enciklopediyasy II tom Istoriya Irana s drevnejshih vremen do konca HҮIII v Moskva 1958 zh Bortald V V Mesto prikaspijskih oblastej v istorii musulmanskogo mira Baku 1925 zh Gusejnov R A Seldzhuskaya voennoe organizaciya Palestinskoj sbornik 1967 zh Zahoder B N Horasan i obrazovanie gosudarstva seldzhukov Voprosy istorii 1945 zh Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn sәjkes sanaty kojylmagan