Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Эрнест Резерфорд (30.8. 1871 жыл, Жаңа Зеландия, — 19.10.1937 жыл, Ұлыбритания, ) — ағылшын физигі, радиоактивтілік және жөніндегі ілімнің негізін салушы. Лондон қоғамының мүшесі (1903). Резерфордқа ғылымға сіңірген еңбегі үшін “лорд Нельсон” атағы берілді (1931).
Жаңа Зеландия ун-тін (Крайстчерч) бітірген соң (1894) Англияға ғылыми жұмысын жалғастыру үшін лабораториясына аттанады. Бұл жерде Резерфорд Дж. жетекшілігімен газдағы иондалу процестерін, ал 1896 ж. француз физигі (1852 — 1908) ашқан соң осы құбылысты зерттеумен айналысты. 1897 ж. Монреаль (Канада), 1907 ж. (Англия) ун-ттеріндегі физика кафедраларында жұмыс істеді. 1919 жылдан өмірінің соңына дейін Кембридж ун-тінің профессоры және Кавендиш лаб-ның директоры қызметтерін атқарды. Резерфордтың негізгі ғыл. жұмыстары атом ядросын зерттеуге арналған. Алғашқы жұмыстарында Резерфорд радиоактивтіліктің корпускул. және эл.-магн. сәуледен тұратынын көрсетті. Корпускул. сәулелерді - және -бөлшектер деп атады. Зерттеулер -бөлшектердің гелий атомының ядросы, -бөлшектердің электрон немесе позитрон екендігін дәлелдеді. Резерфорд 1903 ж. (1877 — 1956) бірге радиоактивтілікті бір атом ядросының басқа атом ядросына айналуымен түсіндіретін теория ұсынып, осы жұмыстары үшін алды (1908). 1911 жвлв -бөлшектермен жұқа алтын пластинканы атқылап, олардың шағылуын зерттеу арқылы атомның массасы мен оң заряды оның центріне шоғырланғанын анықтады. Осы зерттеулердің нәтижесіне сүйене отырып Резерфорд атом құрылысының Күн жүйесіне ұқсайтын планетарлық моделін ұсынды. осы модель негізінде атом ядросы мен спектрінің теориясын жасады. Резерфорд 1919 ж. азот атомын -бөлшектермен атқылау арқылы оны оттек атомына айналдырып, алғаш рет атом ядросын жасанды түрде түрлендіруге болатынын көрсетті. Бұл тәжірибе кезінде сутек атомының ядролары үлкен жылдамдықпен ұшып шығатыны белгілі болды. Резерфордтың ұсынысымен оларды протон деп атады. 1921 ж. ол бейтарап бөлшектер — нейтронның болу мүмкіндігі жөнінде болжам айтты. Одан кейінгі жұмыстары әр түрлі элементтердің жасанды радиоактивтіліктерін зерттеуге арналды. Резерфорд атақты физиктердің (Г.Мозли, Дж.Чедвик, Дж.Кокрофт, Н.Бор, В.Тейтлер, П.А. Капица, т.б.) үлкен тобын тәрбиелеп шығарды.
Дереккөздер
- Қазақша энциклопедия 7 том.
Пайдаланған әдебиеттер
- The collected papers of Lord Rutherford of Nelson, v. 1—3, L., 1962—1965;
- Избр. научные труды. Радиоактивность, М., 1971;
- Избр. научные труды. Строение атома и искусственное превращения элементов, М., 1972.
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Ernest Rutherford |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ernest Rezerford 30 8 1871 zhyl Zhana Zelandiya 19 10 1937 zhyl Ұlybritaniya agylshyn fizigi radioaktivtilik zhәne zhonindegi ilimnin negizin salushy London kogamynyn mүshesi 1903 Rezerfordka gylymga sinirgen enbegi үshin lord Nelson atagy berildi 1931 Ernest Rezerford Zhana Zelandiya un tin Krajstcherch bitirgen son 1894 Angliyaga gylymi zhumysyn zhalgastyru үshin laboratoriyasyna attanady Bul zherde Rezerford Dzh zhetekshiligimen gazdagy iondalu procesterin al 1896 zh francuz fizigi 1852 1908 ashkan son osy kubylysty zertteumen ajnalysty 1897 zh Monreal Kanada 1907 zh Angliya un tterindegi fizika kafedralarynda zhumys istedi 1919 zhyldan omirinin sonyna dejin Kembridzh un tinin professory zhәne Kavendish lab nyn direktory kyzmetterin atkardy Rezerfordtyn negizgi gyl zhumystary atom yadrosyn zertteuge arnalgan Algashky zhumystarynda Rezerford radioaktivtiliktin korpuskul zhәne el magn sәuleden turatynyn korsetti Korpuskul sәulelerdi zhәne bolshekter dep atady Zertteuler bolshekterdin gelij atomynyn yadrosy bolshekterdin elektron nemese pozitron ekendigin dәleldedi Rezerford 1903 zh 1877 1956 birge radioaktivtilikti bir atom yadrosynyn baska atom yadrosyna ajnaluymen tүsindiretin teoriya usynyp osy zhumystary үshin aldy 1908 1911 zhvlv bolshektermen zhuka altyn plastinkany atkylap olardyn shagyluyn zertteu arkyly atomnyn massasy men on zaryady onyn centrine shogyrlanganyn anyktady Osy zertteulerdin nәtizhesine sүjene otyryp Rezerford atom kurylysynyn Kүn zhүjesine uksajtyn planetarlyk modelin usyndy osy model negizinde atom yadrosy men spektrinin teoriyasyn zhasady Rezerford 1919 zh azot atomyn bolshektermen atkylau arkyly ony ottek atomyna ajnaldyryp algash ret atom yadrosyn zhasandy tүrde tүrlendiruge bolatynyn korsetti Bul tәzhiribe kezinde sutek atomynyn yadrolary үlken zhyldamdykpen ushyp shygatyny belgili boldy Rezerfordtyn usynysymen olardy proton dep atady 1921 zh ol bejtarap bolshekter nejtronnyn bolu mүmkindigi zhoninde bolzham ajtty Odan kejingi zhumystary әr tүrli elementterdin zhasandy radioaktivtilikterin zertteuge arnaldy Rezerford atakty fizikterdin G Mozli Dzh Chedvik Dzh Kokroft N Bor V Tejtler P A Kapica t b үlken tobyn tәrbielep shygardy DerekkozderҚazaksha enciklopediya 7 tom Pajdalangan әdebietterThe collected papers of Lord Rutherford of Nelson v 1 3 L 1962 1965 Izbr nauchnye trudy Radioaktivnost M 1971 Izbr nauchnye trudy Stroenie atoma i iskusstvennoe prevrasheniya elementov M 1972 Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Ernest Rutherford