Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ноғай ауданы (ноғ. Ногай район; қараш.-малқ. Ногъай район; -{Нагӏвай район}-; Нэгъуей район / Нэгъуей куей) — және Ресей Федерациясының Қарашай-Шеркес Республикасының құрамындағы муниципалды құрылым (муниципалды аймақ).
| Ноғай ауданы | |
| ноғ. Ногай район | |
 | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Кіреді | |
| Әкімшілік орталығы | Еркін Шаһар |
| Аудан әкімшілігінің басшысы | Хапиштов Мұрат Азаматұлы |
| Аудандық кеңестің төрағасы | Кукаев Рустам Эдуардович |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 44°22′00″ с. е. 41°57′00″ ш. б. / 44.36667° с. е. 41.95000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 44°22′00″ с. е. 41°57′00″ ш. б. / 44.36667° с. е. 41.95000° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | 2007 жылы |
| Жер аумағы | 209,59 км² (1,47 %, 10 орын) |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | ↘15 449 адам (2020)(3,32 %, 12 орын) |
| Тығыздығы | 73,71 адам/км² |
| Ұлттық құрамы | ноғайлар, , татарлар, қарашайлар, абазиндер, орыстар |
| Телефон коды | 87870 |
| noghay-rayon.ru (орыс.) | |
|
| |
 Ноғай ауданы Ортаққорда Координаттар: 44°22′00″ с. е. 41°57′00″ ш. б. / 44.36667° с. е. 41.95000° ш. б. (G) (O) (Я) | |
Әкімшілік орталығы — Еркін Шаһар ауылы.
Географиясы
Ноғай ауданы Қарашай-Шеркес Республикасының солтүстік бөлігінде орналасқан. Ауданның жер аумағы - 209,59 км2 (2013 жылдан бастап), бұл Қарашай-Шеркесия аумағының шамамен 1,47% құрайды.
Ол шығыста және батыста (осылайша оны екіге бөледі), оңтүстігінде , солтүстікте шектеседі.
Тарихы
Қазіргі Ноғай ауданының, яғни негізінен ноғай қоныстарын біріктіретін әкімшілік-аумақтық бірліктің тарихи бастамашысы 1935-1956 жылдары болған саналады. 1980 жылдардың аяғынан бастап аймақтағы ноғай қауымдастығының өкілдері Үлкен Халық ауданын қалпына келтіру немесе ноғай халқы бар елді мекендерді қамтитын жеке аудан құру идеясын айтты.
Бұл ұмтылыстарды республикалық деңгейде іс жүзінде іске асыру 2005 жылдың маусымында басқа «ұлттық» аудан - құру мәселесі бойынша аймақтың ішкі саяси жағдайының шиеленісуі кезінде басталды. Сонымен бірге, Қарашай-Шеркесияның ноғай халқы, әдетте, республика ішінде әр түрлі элиталық топтардың текетіресімен байланысты қақтығыстарға, оның ішінде ҚШР-ды мекендейтін әр түрлі халықтардың ұлттық элиталары арасындағы қақтығыстарға қатыспауға тырысады. 2005 жылы 5 маусымда Қарашай-Шеркесия халықтық ассамблеясы Абазин және Ноғай аудандарын құру туралы қаулы қабылдады.
2006 жылдың 8 қазанында аудан құру туралы жергілікті референдумы өткізілді, сол жылдың қарашасында оның қорытындысы Халық Ассамблеясында бекітілді, ал 2006 жылдың 15 желтоқсанында аймақ парламенті Ноғай ауданын туралы қаулы қабылдады. 2007 жылдың 12 қазанында қаулысымен орталығы Еркін Шаһар ауылында орналасқан Қарашай-Шеркес Республикасының жаңа ауданына «Ноғай» атауын беруін мақұлданды, сол жылдың қарашасында ҚШР Конституциясына тиісті өзгерістер енгізілді.
2008 жылдың қаңтарында аумағында жаңа әкімшілік-аумақтық бірліктің шекарасы туралы референдум өтті, 2008 жылдың ақпанында референдум қорытындысы бойынша Ноғай ауданының шекарасы және оған муниципалды аудан мәртебесін беру туралы республикалық заң қабылданды. Осылайша, аудан бұрын Адығ-Хабыл ауданының құрамына кіретін аумақта ноғайлардың тығыз орналасқан жерлерінде құрылды. Жаңа әкімшілік-аумақтық бірлікке Адығ-Хабыл ауданының 39% аумағы кірді.
2008 жылдың мамырында муниципалды биліктің құрылу әдістері мен құрылымы бойынша референдум өткізілді, сонымен бірге уақытша аудандық әкімшілік құрылды. 2008 жылдың маусымында аумақтық сайлау комиссиясы құрылды, 2009 жылдың наурызында аудан басшысы мен аудандық кеңес депутаттарының бірінші сайлауы өтті. 2009 жылдың маусымында Аудандық кеңес Ноғай ауданының Жарғысын қабылдады, ал муниципалды құрылым РФ Әділет министрлігімен елдің муниципалды құрылымдарының тізіліміне енгізілді. 2009 жылдың желтоқсанында бірінші аудандық бюджет қабылданды. 2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап Ноғай ауданы Қарашай-Шеркес Республикасының толыққанды субъектісі болып саналады.
Тұрғындары
| 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 13 426 | ↗15 659 | →15 659 | ↘15 655 | ↘15 608 | ↘15 577 | ↗15 642 |
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | ||
| ↘15 624 | ↗15 657 | ↘15 566 | ↘15 515 | ↘15 449 |
Ұлттық құрамы
2010 жылғы Бүкілресейлік халық санағы бойынша:
| Халық | Саны, адам | Жалпы халықтан үлесі, % |
|---|---|---|
| ноғайлар | 11 851 | 75,68 % |
| орыстар | 1 912 | 12,21 % |
| 474 | 3,03 % | |
| абазиндер | 267 | 1,71 % |
| татарлар | 166 | 1,06 % |
| қарашайлар | 162 | 1,03 % |
| басқалары | 615 | 3,93 % |
| көрсетілмегендер | 212 | 1,35 % |
| барлығы | 15 659 | 100,0 % |
Муниципалдық-аумақтық құрылым
Ноғай муниципалды ауданда 5 ауылдық қонысынан тұратын 8 елді мекен бар:
Аудан халқының таралуы Үлкен Халық а. (28,18%) Еркін Шаһар а. (27,08%) а. (14,28%) Әділ Халық а. (11,39%) Еркін Халық а. (10,87%) Other (Қате өрнек: Таныс емес тыныс белгісі «,»%)
| № | Ауылдық қоныс | Әкімшілік орталығы | Елді мекендер саны | Тұрғындары | Ауданы, км² |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Әділ Халық | Әділ Халық ауылы | 1 | ↘1760 | 24,85 |
| 2 | Үлкен Халық ауылы | 2 | ↗4720 | 88,76 | |
| 3 | Еркін Халық | Еркін Халық ауылы | 1 | →1679 | 23,33 |
| 4 | Еркін Шаһар ауылы | 2 | ↘4945 | 21,11 | |
| 5 | ауылы | 2 | ↘2345 | 51,54 |
Елді мекендері
| Аудан елді мекендерінің тізімі | ||||
|---|---|---|---|---|
| № | Елді мекен | Түр | Тұрғындары | Муниципалды құрылым |
| 1 | Үлкен Халық | ауыл | ↗4353 | |
| 2 | Еркін Шаһар | ауыл, әкімшілік орталық | ↗4184 | |
| 3 | ауыл | ↗2206 | ||
| 4 | Әділ Халық | ауыл | ↘1760 | Әділ Халық ауылы |
| 5 | Еркін Халық | ауыл | →1679 | Еркін Халық ауылы |
| 6 | ауыл | ↘976 | ||
| 7 | ауыл | ↗237 | ||
| 8 | ауыл | ↘230 | ||
Жергілікті үкімет
Ноғай муниципалды ауданының әкімшілігі — Еркін Шаһар ауылы, Шоссейная к-сі, 36.
Муниципалды құрылымның жергілікті өзін-өзі басқару органдарының құрылымы:
- Ноғай муниципалды ауданының кеңесі — ауданның сайланбалы өкілді органы;
- Ноғай муниципалды ауданының әкімшілігі — ауданның атқарушы және басқарушы органы;
- Ноғай муниципалды ауданының басшысы — ауданның жоғары лауазымды тұлғасы, Аудандық кеңестің төрағасы.
- Аудан әкімшілігінің басшысы
- Керейтов Әнуар Рамазанұлы (2014—2019)
- Хапиштов Мұрат Азаматұлы (2019 жылдың 14 қазанынан бастап)
- Аудан басшысы, аудандық кеңестің төрағасы
- Қатағанов Ысмайыл Жамболатұлы (2009—2019)
- Кукаев Рустам Эдуардович (2019 жылдан бастап)
Достық байланысы
Тағы қараңыз
- Ноғай дауысы — жергілікті, ноғай тілде шығарылатын газет.
Дереккөздер
- Калмыкова С. А. и др. Ноғай-орыс сөздігі. Шамамен 15 000 сөз / Под ред. Баскакова Н. А. М.: Государственное издательство иностранных и национальных словарей, 1963. 562 б. Б. 237, 275.
- Суюнчев Х. И., Урусбиев И. Х. Қарашай-малқар-орыс сөздігі. Шамамен 35 000 сөз. М.: «Советская Энциклопедия», 1965. Б. 337, 528.
- Абазин-орыс сөздігі. Шамамен 14 000 сөз / Под ред. Тугова В. Б. М.: «Советская Энциклопедия», 1967. 536 б. Б. 284, 315.
- Апажев М. Л., Коков Дж. Н. Қабардин-шеркес-орыс сөздігі. Шамамен 27 000 сөз / Под ред. доктора филологических наук Бижоева Б. Ч. Нальчик: «Эльбрус», 2008. С. 191, 334, 391.
- Бүкілресейлік халық санағы 2010 ж. 3 -том. Этникалық құрамы мен тіл байлығы, азаматтық. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 желтоқсан 2017.(қолжетпейтін сілтеме)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Nogaj audany nog Nogaj rajon karash malk Nogaj rajon Nagӏvaj rajon Neguej rajon Neguej kuej zhәne Resej Federaciyasynyn Қarashaj Sherkes Respublikasynyn kuramyndagy municipaldy kurylym municipaldy ajmak Nogaj audanynog Nogaj rajonӘkimshiligiEl ResejKirediҚarashaj SherkesiyaӘkimshilik ortalygyErkin ShaһarAudan әkimshiliginin basshysyHapishtov Murat AzamatulyAudandyk kenestin toragasyKukaev Rustam EduardovichTarihy men geografiyasyKoordinattary44 22 00 s e 41 57 00 sh b 44 36667 s e 41 95000 sh b 44 36667 41 95000 G O Ya Koordinattar 44 22 00 s e 41 57 00 sh b 44 36667 s e 41 95000 sh b 44 36667 41 95000 G O Ya Қurylgan uakyty2007 zhylyZher aumagy209 59 km 1 47 10 oryn TurgyndaryTurgyny 15 449 adam 2020 3 32 12 oryn Tygyzdygy73 71 adam km Ұlttyk kuramynogajlar tatarlar karashajlar abazinder orystarTelefon kody87870noghay rayon ru orys Nogaj audany Ortakkorda Koordinattar 44 22 00 s e 41 57 00 sh b 44 36667 s e 41 95000 sh b 44 36667 41 95000 G O Ya Әkimshilik ortalygy Erkin Shaһar auyly GeografiyasyNogaj audany Қarashaj Sherkes Respublikasynyn soltүstik boliginde ornalaskan Audannyn zher aumagy 209 59 km2 2013 zhyldan bastap bul Қarashaj Sherkesiya aumagynyn shamamen 1 47 kurajdy Ol shygysta zhәne batysta osylajsha ony ekige boledi ontүstiginde soltүstikte shektesedi TarihyҚazirgi Nogaj audanynyn yagni negizinen nogaj konystaryn biriktiretin әkimshilik aumaktyk birliktin tarihi bastamashysy 1935 1956 zhyldary bolgan sanalady 1980 zhyldardyn ayagynan bastap ajmaktagy nogaj kauymdastygynyn okilderi Үlken Halyk audanyn kalpyna keltiru nemese nogaj halky bar eldi mekenderdi kamtityn zheke audan kuru ideyasyn ajtty Bul umtylystardy respublikalyk dengejde is zhүzinde iske asyru 2005 zhyldyn mausymynda baska ulttyk audan kuru mәselesi bojynsha ajmaktyn ishki sayasi zhagdajynyn shielenisui kezinde bastaldy Sonymen birge Қarashaj Sherkesiyanyn nogaj halky әdette respublika ishinde әr tүrli elitalyk toptardyn teketiresimen bajlanysty kaktygystarga onyn ishinde ҚShR dy mekendejtin әr tүrli halyktardyn ulttyk elitalary arasyndagy kaktygystarga katyspauga tyrysady 2005 zhyly 5 mausymda Қarashaj Sherkesiya halyktyk assambleyasy Abazin zhәne Nogaj audandaryn kuru turaly kauly kabyldady 2006 zhyldyn 8 kazanynda audan kuru turaly zhergilikti referendumy otkizildi sol zhyldyn karashasynda onyn korytyndysy Halyk Assambleyasynda bekitildi al 2006 zhyldyn 15 zheltoksanynda ajmak parlamenti Nogaj audanyn turaly kauly kabyldady 2007 zhyldyn 12 kazanynda kaulysymen ortalygy Erkin Shaһar auylynda ornalaskan Қarashaj Sherkes Respublikasynyn zhana audanyna Nogaj atauyn beruin makuldandy sol zhyldyn karashasynda ҚShR Konstituciyasyna tiisti ozgerister engizildi 2008 zhyldyn kantarynda aumagynda zhana әkimshilik aumaktyk birliktin shekarasy turaly referendum otti 2008 zhyldyn akpanynda referendum korytyndysy bojynsha Nogaj audanynyn shekarasy zhәne ogan municipaldy audan mәrtebesin beru turaly respublikalyk zan kabyldandy Osylajsha audan buryn Adyg Habyl audanynyn kuramyna kiretin aumakta nogajlardyn tygyz ornalaskan zherlerinde kuryldy Zhana әkimshilik aumaktyk birlikke Adyg Habyl audanynyn 39 aumagy kirdi 2008 zhyldyn mamyrynda municipaldy biliktin kurylu әdisteri men kurylymy bojynsha referendum otkizildi sonymen birge uakytsha audandyk әkimshilik kuryldy 2008 zhyldyn mausymynda aumaktyk sajlau komissiyasy kuryldy 2009 zhyldyn nauryzynda audan basshysy men audandyk kenes deputattarynyn birinshi sajlauy otti 2009 zhyldyn mausymynda Audandyk kenes Nogaj audanynyn Zhargysyn kabyldady al municipaldy kurylym RF Әdilet ministrligimen eldin municipaldy kurylymdarynyn tizilimine engizildi 2009 zhyldyn zheltoksanynda birinshi audandyk byudzhet kabyldandy 2010 zhyldyn 1 kantarynan bastap Nogaj audany Қarashaj Sherkes Respublikasynyn tolykkandy subektisi bolyp sanalady Turgyndary2009 2010 2011 2012 2013 2014 201513 426 15 659 15 659 15 655 15 608 15 577 15 6422016 2017 2018 2019 2020 15 624 15 657 15 566 15 515 15 449Ұlttyk kuramy 2010 zhylgy Bүkilresejlik halyk sanagy bojynsha Halyk Sany adam Zhalpy halyktan үlesi nogajlar 11 851 75 68 orystar 1 912 12 21 474 3 03 abazinder 267 1 71 tatarlar 166 1 06 karashajlar 162 1 03 baskalary 615 3 93 korsetilmegender 212 1 35 barlygy 15 659 100 0 Municipaldyk aumaktyk kurylymNogaj municipaldy audanda 5 auyldyk konysynan turatyn 8 eldi meken bar lt div class transborder style position absolute width 100px line height 0 lt div class transborder style position absolute width 100px line height 0 lt div class transborder style position absolute width 100px line height 0 lt div class transborder style position absolute width 100px line height 0 lt div class transborder style position absolute width 100px line height 0 Audan halkynyn taraluy Үlken Halyk a 28 18 Erkin Shaһar a 27 08 a 14 28 Әdil Halyk a 11 39 Erkin Halyk a 10 87 Other Қate ornek Tanys emes tynys belgisi Auyldyk konysӘkimshilik ortalygyEldi mekender sanyTurgyndaryAudany km 1Әdil HalykӘdil Halyk auyly1 176024 852Үlken Halyk auyly2 472088 763Erkin HalykErkin Halyk auyly1 167923 334Erkin Shaһar auyly2 494521 115auyly2 234551 54Eldi mekenderi Audan eldi mekenderinin tizimi Eldi mekenTүrTurgyndaryMunicipaldy kurylym1Үlken Halykauyl 43532Erkin Shaһarauyl әkimshilik ortalyk 41843auyl 22064Әdil Halykauyl 1760Әdil Halyk auyly5Erkin Halykauyl 1679Erkin Halyk auyly6auyl 9767auyl 2378auyl 230Zhergilikti үkimetNogaj municipaldy audanynyn әkimshiligi Erkin Shaһar auyly Shossejnaya k si 36 Municipaldy kurylymnyn zhergilikti ozin ozi baskaru organdarynyn kurylymy Nogaj municipaldy audanynyn kenesi audannyn sajlanbaly okildi organy Nogaj municipaldy audanynyn әkimshiligi audannyn atkarushy zhәne baskarushy organy Nogaj municipaldy audanynyn basshysy audannyn zhogary lauazymdy tulgasy Audandyk kenestin toragasy Audan әkimshiliginin basshysyKerejtov Әnuar Ramazanuly 2014 2019 Hapishtov Murat Azamatuly 2019 zhyldyn 14 kazanynan bastap Audan basshysy audandyk kenestin toragasyҚataganov Ysmajyl Zhambolatuly 2009 2019 Kukaev Rustam Eduardovich 2019 zhyldan bastap Dostyk bajlanysyNogaj audany Dagystan ResejTagy karanyzNogaj dauysy zhergilikti nogaj tilde shygarylatyn gazet DerekkozderKalmykova S A i dr Nogaj orys sozdigi Shamamen 15 000 soz Pod red Baskakova N A M Gosudarstvennoe izdatelstvo inostrannyh i nacionalnyh slovarej 1963 562 b B 237 275 Suyunchev H I Urusbiev I H Қarashaj malkar orys sozdigi Shamamen 35 000 soz M Sovetskaya Enciklopediya 1965 B 337 528 Abazin orys sozdigi Shamamen 14 000 soz Pod red Tugova V B M Sovetskaya Enciklopediya 1967 536 b B 284 315 Apazhev M L Kokov Dzh N Қabardin sherkes orys sozdigi Shamamen 27 000 soz Pod red doktora filologicheskih nauk Bizhoeva B Ch Nalchik Elbrus 2008 S 191 334 391 Bүkilresejlik halyk sanagy 2010 zh 3 tom Etnikalyk kuramy men til bajlygy azamattyk Basty derekkozinen muragattalgan 13 zheltoksan 2017 kolzhetpejtin silteme