Басқа мағыналар үшін Мұхаммед Әли айрық деген бетті қараңыз Мұхаммед Әли Мехмет Али 1769 Македония Кавала қаласы 2 8 184

Басқа мағыналар үшін Мұхаммед Әли (айрық) деген бетті қараңыз.

Мұхаммед Әли, Мехмет Али (1769, Македония, Кавала қаласы – 2.8.1849, Александрия) – Египет билеушісі (1805 – 1849), 1952 жылға дейін Египетті билеген әулеттің өкілі. Түркияның Францияға қарсы Египеттегі соғысына (1799 – 1801) түрік армиясындағы албан жасағының қолбасшысы ретінде қатысты. 1805 жылы өзін уәли деп жариялап, түріктер мен жергілікті мәмлүктерді жеңіп, іс жүзінде тәуелсіз Египетті құрды. Ол Францияға сүйеніп, елде реформа (жер, әскер, ағарту ісі, сауда, т.б. салаларда) жүргізді. Барлық жерді мемлекет қарамағына алды. Бірақ оны 1829 жылы өз жақындарына бөліп бере бастады. Елді басқару жүйесін қайта құрып (1816 – 1820), шетел (негізінен француз) мамандарын кеңінен пайдаланды. Египет жастарын білім алу үшін шетелдерге жіберді. Еуропалық үлгідегі тұрақты әскер мен теңіз флоты, орта және жоғарғы оқу орындары, өндіріс орындары ашылып, Египет қайтадан дами бастады. Мұхаммед Әли 1820 – 1830 жылы , Суданды, Палестинаны, Сирияны, , Кіші Азияның бір бөлігін түріктерден тартып алды. Бұл соғыста оны Ресей, Англия, Франция мемлекеттері қолдады. Бірақ 1821 – 1829 жылы болған грек көтерілісін басуға түрік сұлтанына көмектескені үшін аталған мемлекеттер Мұхаммед Әлидің теңіз флотын талқандап, әскерін Грекиядан шығаруға мәжбүр етті. Кейіннен ол Батыстың көмегі арқасында түрік сұлтанымен соғысты әрі қарай жалғастырды. Жеңіліске ұшырап, 1840 жылы Суданнан басқа жерлердің бәрінен айырылды. Елдің әскери күштері қысқартылды, шетел саудагерлеріне жеңілдіктер беріліп, Батыс елдері Египетке үстемдік жүргізе бастады. Оның ұрпақтары 1952 жылдың 23 шілдесінде болған әскери төңкеріске дейін билік басында отырды.

Мұхаммед Әли Паша
of , , , , , , ,
An 1840 portrait of Muhammad Ali Pasha by
Билеген	17 мамыр 1805 – 2 наурыз 1848
албания	Mehmet Ali Pasha
араб	محمد علي باشا
Түрік	Kavalalı Mehmet Ali Paşa
туған	4 наурыз 1769
Birthplace	, Македония, , (present-day )
Өмірден озды	1849 ж. тамыздың 2 (80 жаста)
Place of death	, Александрия, мысыр
Buried	, , Egypt
Ізашары
Ізбасары
Wives	Emina of Nosratli Madouran Ayn al-Hayat Montaz Mahivech Namchaz Ziba Hadidja Chams Safa Shama Nour
Әулеті
Father	Ibrahim Agha
Mother	Zeinab
Religious beliefs	Ислам (Hanafi)

Сілтемелер

Еуропа
Түркия
Египет

Сыртқы сілтемелер

Мұхаммед Әли Клэй(қолжетпейтін сілтеме)

Дереккөздер

Albert Hourani et al., The Modern Middle East: A Reader, (University of California Press: 2004), p.71
Қазақ энциклопедиясы, 6 том.

Толықтыру

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Albert Hourani et al., The Modern Middle East: A Reader, (University of California Press: 2004), p.71

[2] Қазақ энциклопедиясы, 6 том.