Көне түркілік тілі немесе Орхон - 7-13 ғасырлар аралығында кең тараған түркі тілдердің бір түрі. Өлі шағатай тілімен жақын болған.
Көне түркілік тілі | |
Елдер: | |
---|---|
Аймақтар: | |
Жойылды: | 13 ғ-дан жойылған |
Санаты: | |
| |
Жазуы: | , , ұйғыр тілі |
ISO 639-1: | — |
: | — |
: | otk |
Тағы қараңыз: |
Атауы көне түркілік тілі болса да, бұл тіл ұйғыр тіліне немесе оңтүстік-шығыс тіліне эволюцияланған және де ұйғыр тілдері тобына жатады. Ал түрік тілі оғыз тілдері тобында.
Тарихи деректері
Көне түркі тілінің тарихи деректері туралы айта отырып, олардың 3 топқа бөлінуі туралы айтып өту керек:
- 7-10 ғасырлардың Моңғолиядағы Орхон Жазбалары мен Енисей өзенінің бойында табылған Орхон-Енисей жазбалары.
- 9-13 ғасырлардың Синьцзянның
- 11 ғасырдың қарахан мемлекетінің қолданған жазбалары. Олар көбіне араб әліпбиін қолданған.
Фонетикасы
Көне түркілік тілінде 9 дауысты дыбыс қолданған: a, e, ė, i, ï, o, ö, u, ü. Олар бірінші буында айтылып, қалған жерде 4 дауысты: a, e, ï, i қолданған.
Дауыссыз дыбыстар:
- лабиальды: p, v (β), m;
- тіс дауыссыздар: t, d (δ), n;
- жіңішке: č, y, ń;
- веляр дауыссыздар: k (q, χ), g (γ), ŋ;
- сүзілмелі: s, š, z;
- созылыңқы дауыссыздар: r, l.
Дереккөздер
- Wolfgang-Ekkehard Scharlipp Die frühen Türken in Zentralasien, S. 68f. - diese Benennung geht zurück auf Talat Tekin und auf Vilhelm Thomsen, dem Entzifferer der
- Scharlipp, Wolfgang (2005). Die alttürkische Literatur, p.11 ff. Verlag auf dem Ruffel, Engelschoff. ISBN 3-933847-14-1.
- Scharlipp, Wolfgang (2005). Die alttürkische Literatur, p.51 ff. Verlag auf dem Ruffel, Engelschoff. ISBN 3-933847-14-1.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kone tүrkilik tili nemese Orhon 7 13 gasyrlar aralygynda ken taragan tүrki tilderdin bir tүri Өli shagataj tilimen zhakyn bolgan Kone tүrkilik tiliElder Ortalyk AziyaAjmaktar Tүrkiya Mongoliya Resej Қytaj Zhojyldy 13 g dan zhojylganSanaty Euraziya tilderiAltaj tilderi Tүrki tilderi dd Zhazuy ujgyr tiliISO 639 1 otkTagy karanyz Atauy kone tүrkilik tili bolsa da bul til ujgyr tiline nemese ontүstik shygys tiline evolyuciyalangan zhәne de ujgyr tilderi tobyna zhatady Al tүrik tili ogyz tilderi tobynda Tolyk makalasy Tүrki tilderiTarihi derekteriKone tүrki tilinin tarihi derekteri turaly ajta otyryp olardyn 3 topka bolinui turaly ajtyp otu kerek 7 10 gasyrlardyn Mongoliyadagy Orhon Zhazbalary men Enisej ozeninin bojynda tabylgan Orhon Enisej zhazbalary 9 13 gasyrlardyn Sinczyannyn 11 gasyrdyn karahan memleketinin koldangan zhazbalary Olar kobine arab әlipbiin koldangan FonetikasyKone tүrkilik tilinde 9 dauysty dybys koldangan a e e i i o o u u Olar birinshi buynda ajtylyp kalgan zherde 4 dauysty a e i i koldangan Dauyssyz dybystar labialdy p v b m tis dauyssyzdar t d d n zhinishke c y n velyar dauyssyzdar k q x g g ŋ sүzilmeli s s z sozylynky dauyssyzdar r l DerekkozderWolfgang Ekkehard Scharlipp Die fruhen Turken in Zentralasien S 68f diese Benennung geht zuruck auf Talat Tekin und auf Vilhelm Thomsen dem Entzifferer der Scharlipp Wolfgang 2005 Die altturkische Literatur p 11 ff Verlag auf dem Ruffel Engelschoff ISBN 3 933847 14 1 Scharlipp Wolfgang 2005 Die altturkische Literatur p 51 ff Verlag auf dem Ruffel Engelschoff ISBN 3 933847 14 1