Оғыз тілі

Оғыз тілі, көне заманда түркі тайпалары арасында кең тараған, қазір өлі тіл саналады. Тарихи еңбектерде кейде ғұз тілі, ұз тілі деп те аталған. 7 – 8 ғасырларда балбал, сынтастарда жазылған көне түркі жазба ескерткіштерінің және бойынан табылған бір тобы (, Құтлық қаған, Күлтегін, Тоныкөк) осы оғыз тілінде жазылған. 11 ғасыр жәдігерлігі М.Қашқаридың “Диуани лұғат ат-түрк” еңбегінде бұл тіл ерекшелігінің көбірек сақталғандығы байқалады. Оғыз тілі, әсіресе, қыпшақ тіліне жақын келіп, түрікмен, Әзірбайжан, гагауыз, түрік, т.б. тілдердің қалыптасуына негіз болған.

Оғыз тілі қолданылған аумақ.

Көне оғыз тілінің өзіне ғана тән фонетика және грамматика ерекшеліктері болды. Олар фонетикада:

1. 8 қысқа дауысты фонеманың сақталуы;
2. сөз соңындағы г, ғ дауыссыз дыбыстарының тұрақтылығы (дағ – тау, бәг – бек), осы дыбыстардың кейбір қосымшалар құрамында түсіп қалуы (гәлән – келген, алан – алған);
3. сөз басындағы т, қ, к қатаң дыбыстарының ұяңдануы (дил – тіл, гэл – кел);
4. бол сөзінің басындағы б дыбысының айтылмауы (>ол);

Грамматикада:

1. кейбір септік, көптік жалғауларының фонетика редукцияға (қысқартуға) ұшырауы (адама – адамға, малың – малдың);
2. кейбір морфология форманттардың сақталуы (-мэли//-малы, -миш//-мыш) және басқа мағынада жиі қолданылуы, т.б. жатады.

Тағы қараңыз

• Оғыз мемлекеті
• Оғыздар

Дереккөздер

1. Малов С.Е., Памятники древнетюркской письменности, М.– Л., 1951
2. Баскаков Н.А., Введение в изучение тюркских языков, М., 1969
3. Кононов А.Н., История изучения тюркских языков в России. Дооктябрьский период, Л., 1972
4. Қазақ Энциклопедиясы, 7 том, 4 бөлім
5. Өмірәлиев І., Оғыз-қаған эпосының тілі, А., 1988
6. Языки мира: Тюркские языки, М., 1996