Көнерген сөздер – күнделікті қарым-қатынаста жиі қолданылмайтын, бірақ тілдің сөздік қорында сақталған, көпшілікке түсінікті сөздер. Көнерген сөздер көнелену дәрежесі мен себебі және қолданылу сипатына қарай өзіндік лексика жүйесін құрайды. Көнеру дәрежесі бойынша:
а) мағынасы түсініксіз сөздер (байыз – байыз табу, – кежегесін кейін тарту);
ә) мағынасы түсінікті, бірақ сирек қолданылатын сөздер (бәйбіше, қатын, мыстан, алдаспан) болып бөлінеді.
Көнерген сөздер көнеру сипаты мен тілдегі қолданылу ерекшеліктеріне қарай екіге бөлінеді: мен архаизмдер. Тарихи сөздердің көнеруі лауазымдық атаулардың, қоғамдық құбылылыстардың жойылуымен, сондай-ақ, әскери қару-жарақ, өндірістік құрал-жабдықтардың қолданыстан шығып қалуымен байланысты (болыс, сұлтан, барымта, ақ берен, айбалта). Архаизмдер халықтың күнкөріс тіршілігіне, салт-сана тұрмысына, әдет-ғұрпы, дүниетанымына қарай әр дәуірде өзгеріп, басқа сөздермен ауысып, ескіріп, пайдаланудан біржола шығып қалған сөздер (жаушы, дағара, ергенек, саптыаяқ, түмен, асадал, дүрия, , т.б.). Әйтсе де, қайсыбір көнерген сөздер жаңа мағына алып, сөздік құрамдағы белсенді сөздерге қосылуы мүмкін. Мысалы, жасақ– жасақшы, төре– төреші тәрізді сөздер қосымша жалғану арқылы қайтадан күнделікті қолданысқа ие болды. Көнерген сөздер тарихи өзгеріп отыратын лексика-семантикалық құбылыс.
Дереккөздер
- Қазақ тілінің грамматикасы, А., 1967; Қалиұлы Ғ., Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы, А., 1997.
- Қазақ энциклопедиясы
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Konergen sozder kүndelikti karym katynasta zhii koldanylmajtyn birak tildin sozdik korynda saktalgan kopshilikke tүsinikti sozder Konergen sozder konelenu dәrezhesi men sebebi zhәne koldanylu sipatyna karaj ozindik leksika zhүjesin kurajdy Koneru dәrezhesi bojynsha a magynasy tүsiniksiz sozder bajyz bajyz tabu kezhegesin kejin tartu ә magynasy tүsinikti birak sirek koldanylatyn sozder bәjbishe katyn mystan aldaspan bolyp bolinedi Konergen sozder koneru sipaty men tildegi koldanylu erekshelikterine karaj ekige bolinedi men arhaizmder Tarihi sozderdin konerui lauazymdyk ataulardyn kogamdyk kubylylystardyn zhojyluymen sondaj ak әskeri karu zharak ondiristik kural zhabdyktardyn koldanystan shygyp kaluymen bajlanysty bolys sultan barymta ak beren ajbalta Arhaizmder halyktyn kүnkoris tirshiligine salt sana turmysyna әdet gurpy dүnietanymyna karaj әr dәuirde ozgerip baska sozdermen auysyp eskirip pajdalanudan birzhola shygyp kalgan sozder zhaushy dagara ergenek saptyayak tүmen asadal dүriya t b Әjtse de kajsybir konergen sozder zhana magyna alyp sozdik kuramdagy belsendi sozderge kosyluy mүmkin Mysaly zhasak zhasakshy tore toreshi tәrizdi sozder kosymsha zhalganu arkyly kajtadan kүndelikti koldanyska ie boldy Konergen sozder tarihi ozgerip otyratyn leksika semantikalyk kubylys DerekkozderҚazak tilinin grammatikasy A 1967 Қaliuly Ғ Қazirgi kazak tilinin leksikologiyasy men frazeologiyasy A 1997 Қazak enciklopediyasyBul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet